Þjóðviljinn - 22.11.1980, Blaðsíða 17

Rœtt við
dr. Gunnar
Thoroddsen
forsætis-
ráðherra
um bókina
Valdatafl
í Valhöll
Þetta er ekki
rannsóknar-
DlðlOðl I l6ílll9l%H^
heldur léleg
blaðamennska
. . . á einum stað
i bókinni segir
að ég hafi tekið þátt
i því að móta
og koma i framkvæmd
umbótastefnu i flokknum,
en á öðrum
að ég hafi verið
hugsjónalaus
eiginhagsmunaseggur,
sem alltaf
hafi hugsað fyrst
um sjálfan mig
i pólitikinni ....
Sumum þykir innihald bókarinnar Valdatafl I Valhöll
ekki þt>ss efnis aft ástæöa sé til aO skreyta bókarkápu
meö mynd af Geir Hallgrimssyni
Texti: Sigurdór Sigurdórsson Ljósm.: Gunnar Elísson
Sú bók, sem hvað mesta
athygli hefur vakið nú að
undanförnu, er án efa
„Valdataf I í Valhöll", eftir
blaðamennina Andres
Hansen og Hrein Loftsson.
I kynningu á bókinni er
sagt að hún lýsi á hlut-
lausan hátt innanflokks-
átökum i Sjálfstæðis-
flokknum í áratugi og að
hulunni sé svipt af bak-
tjaldamakki og hrossa-
kaupum, sem að lokum
leiddu til stjórnarmynd-
unardr. Gunnars Thorodd-
sen. Við lestur bókarinnar
hefur fleirum en undir-
rituðum þótt hún fyrst og
fremst uppgjör og að stór-
um hluta árás á dr. Gunnar
Thoroddsen, enda er hon-
um alla bókina út í gegn
stillt upp sem vonda mann-
inum i flokknum, sem allir
hinir forystumennirnir eru
uppá kant við og eiga í bar-
áttu við. Þegar maður
lokar bókinni liggur við að
maður spyrji sjálfan sig —
hver er þessi Geir Hall-
grímsson, sem myndin er
af á bókarkápu?
Mjög margt i bókinni hlýtur að
vekja upp spurningar, sem svara
veröur, og vegna þessa ræddi
Þjóðviljinn viö dr. Gunnar Thor-
oddsen, forsætisráðherra, um
ýmislegt sem um hann er sagt og
samskipti hans og annarra
forystumanna Sjálfstæöisflokks-
ins f gégnum tiöina, sem um er
fjallaö i bókinni/Og fer þaö viötal
hér á eftir.
Olli engum deilum
A einum staö I bókinni er greint
frá þvi aö þú hafir stutt Svein
Björnsson til forseta 1944 en aörir
forráöamenn Sjálfstæöisflokksins
ekki og gefiö I skyn aö þar hefjist
sá klofningur i flokknum, sem þér
hafi fylgt alla tiö siöan?
— Þaö er rétt, ég studdi Svein
Björnsson til forsetakjörs. 1 þing-
flokknum voru mjög skiptar
skoöanir, en þaö fór aldrei fram
nein bindandi atkvæðagreiösla
innan hans. Þaö er lika rétt aö
þeir Ólafur Thors og Bjarni Bene-
diktsson studdu hann ekki, en
þetta olli engum sárindum, hvað
þá klofningi innan flokksins.
Þaö er staöhæft i .bókinni aö
ólafur Thors hafi haldiö þvi fram,
aö þú heföir veriö tilbúinn til aö
kljúfa Sjálfstæöisflokkinn vegna
forsetakjörs Asgeirs Asgeirs-
sonar 1952?
— Ég hef aldrei heyrt þetta fyrr
en ég sá þaö i bókinni og ég held
aö þetta sé tilbúningur. Ég vil
taka fram, að myndin sem dregin
er af forsetakjörinu 1952 er vill-
andi. Þaö er talaö um að ég hafi
stutt tengdafööur minn og gefiö i
skyn að það hafi fyrst og fremst
verið fjölskyldutengsi sem ráðiö
hafi ferðinni hjá mér. Máliö lá
þannig fyrir aö i fyrsta lagi var
þaö hafiö yfir allan efa, aö Ásgeir
Asgeirsson var langsamlega hæf-
astur til forsetastarfs af þeim
sem buöu sig fram og þaö studdu
hann þúsundir manna úr öllum
stjórnmálaflokkum. Églagöi ekki
til aö Sjálfstæöisflokkurinn styddi
hann. Þvert á móti lagði ég þaö til
aö flokkurinn geröi forsetakosn-
ingarnar ekki aö flokksmáli,
heldur léti fólki þaö frjálst hvaöa
frambjóöanda þaö kysi. Hefur sú
skoöun min, aö flokkurinn ætti
ekki aö gera forsetakjör aö
flokksmáli, gersamlega sigraö.
Til dæmis geröi miöstjórn flokks-
ins sérstaka samþykkt við for-
setakjör i sumar, i þessa átt, i
samræmi viö tillögu mina frá
1952.
Bað flokkinn aldrei um að-
stoð
En nú er þvf haldið fram i bók-
inni aö þú hafir beðiö fiokkinn og
Morgunblaöiö um aöstoö þegar
þú varst sjálfur i forsetaframboöi
1968, þegar þér og þinum mönn-
um hafi sýnst halla undan fæti?
— Þetta er ekki rétt. Ég fór
aldrei fram á þaö aö flokkurinn
lýsti yfir stuöningi viö framboö
mitt, enda heföi þaö veriö þvert á
móti minum skoðunum um þetta
mál. Ég baö heldur ekki Morgun-
blaöið um stuöning. Ritstjórar
biaösins ræddu hinsvegar viö mig
oftar en einu sinni fyrir forseta-
kjöriö og það varð aö ráöi i sam-
ráöi viö mig, aö þeir skrifuöu leiö-
ara þar sem lýst var yfir stuön-
ingi viö framboö mitt.
Nú er þaö þannig i bókinni aö
nokkuð er vaöið úr einu i annaö en
viö skulum halda okkur viö þráö
bókarinnar og rétt á eftir frásögn
af forsetaframboði þínu er sagt
aö óvildarmenn þinir i flokknum
haidi þvi fram aö þú hafir staöiö
þig mjög illa sem fjármálaráö-
herra i viöreisnarstjórninni?
— Þetta er sleggjudómur. Viö
skulum rekja nokkra þætti þessa
máls. Ég var fjármálaráöherra i
fimm og hálft ár. Þegar Ólafur
Thors óskaði eftir þvi aö ég kæmi
i rikisstjórnina, tjáöi ég honum aö
égheföi óskir um aö veröa annaö-
hvort dómsmála- eöa mennta-
málaráöherra. Þaö var hinsvegar
fyrir þrábeiðni ólafs aö ég varð
fjármálaráöherra og bendir þaö
til þess aö hann hafi borið
traust til min til aö gegna þvi em-
bætti. I bókinni er birt ræöa
Bjarna Benediktssonar frá lands-
fundi, þegar ég hætti sem fjár-
málaráðherra þar sem hann ber
mikið lof á mig og segir aö ég hafi
notiö trausts hans sem fjármála-
ráöherra. Þaö sýnir nú vinnu-
brögöin viö bókina, aö eftir aö
þeir hafa birt þessa ræöu Bjarna,
halda þeir þvl fram, aö hann hafi
þarna mælt um hug sinn, hann
hafi ekki meint þaö sem hann
sagði. Þetta þykir mér ómak-
legur dómur um þann mann. En
þaö sem skiptir kannski mestu
máli I þessu sambandi er þaö, aö
. . .Nei, ég veit ekki
hvað bókin kostar
þessi ár, sem ég gegndi embætti
fjármálaráðherra, varö greiöslu-
afgangur hjá rikissióðlj-hvert ein-
asta ár nema eitVog i heild varð
verulegur greiösluafgangur. Og
nefna má aö eftir 2ja ára fjár-
málastjórn, haföi tekist aö greiöa
upp allar lausaskuldir rikisins.
Ummælin i bókinni stangast á viö
allar staöreyndir málsins.
Þaö er sagt í bókinni aö þú hafir
farið á bak viö Bjarna Benedikts-
son þegar þú geröist sendiherra i
Kaupmannahöfn?
Gangur málsins var þessi:
Ég var biiinn aö gegna tveimur
erfiöum störfum samfleytt i rúm
18 ár, sem borgarstjóri og fjár-
málaráöherra. Ég haföi hug á aö
breyta til. Stefán Jóhann Stefáns-
son var að hætta sem sendiherra i
Kaupmannahöfn. Ég ræddi vib
vin minn, Agnar Kl. Jónsson,
ráöuneytisstjóra i utanrlkisráðu-
neytinu og spuröi hann, hvort
búiö væri að veita nokkrum fyrir-
heit um starfiö. Hann kannaði
máliö fyrir mig. Strax þegar ég
frétti aö staöan væri enn laus,
sagöi ég Bjarna Benediktssyni
frá þessari hugmynd. Þvi fór vlös
fjarri aö ég væri aö fara á bak viö
Bjarna, en ég taldi ekki rétt aö
ræða máliö viö hann fyrr en ég
haföi kannað hvort embættið væri
laust.
Hljópst ekki frá skuldum
Bókarhöfundar halda þvi fram
aö þú hafir hlaupist af landi brott
frá miklum skuldum eftir for-
setaframboö þitt 1968?
— Viö framboð mitt 1968 voru
starfandi tvær landsnefndir.
Onnur hafði meö kosningaundir-
búninginn aö gera, en hin meö öll
fjármál. Nokkru fyrir kjördag
ræddiég viö nefndarmenn i þeirri
nefnd og spuröi þá hvernig fjár-
málin stæöu. Þeir sögbu mér aö
ég þyrfti ekki aö hafa áhyggjur af
þeim. Ég fór nokkrum dögum
eftir kjördag aftur til Kaup-
mannahafnar til aö sinna minu
starfi. Siöan kom I ljós, aö fé
vantaði til aö greiða upp skuldir.
Þá tóku nokkrir menn aö sér aö
leysa þau mál og geröu þaö. Þaö
hefur jafnan þótt sjálfsagður
hlutur, aö forsetaframbjóöandi
stæöi ekki sjálfur i fjármála-
vafstri vegna framboðsins.
Landsbankamálið
Bókarhöfundar gera all-mikið
úr þvi aö þú hafir sóst eftir
bankastjórastööu viö Landsbank-
ann 1969?
— Frásögnin i bókinni er mál-
um blandin. Sannleikurinn i mál-
inu er þessi: Sumariö 1969 höfö-
um viö hjónin verib i Danmörku i
4 ár og höföum hug á aö flytjast
aftur heim. Þegar Pétur Bene-
diktsson, bankastjóri I Lands-
bankanum féll frá, kom mér til
hugar aö sækja um þetta starf.
Ég skrifabi þvi Bjarna Benedikts-
syni bréf, þar sem ég tjáði honum
þaö. Nú, niðurstaöan hjá honum
og öðrum ráðamönnum i flokkn-
um varö sú, aö ráöstafa þessu
starfi á annan veg. Hinsvegar
viröist sem þeim hafi þótt þetta
nokkurt vandamál þvi Ingólf-
ur Jónsson, þá ráöherra, kom til
Kaupmannahafnar til aö ræöa
máliö við mig. Við áttum löng
samtöl um málið. 1 þeim kom upp
sú hugmynd að ég yrði banka-
stjóri við Seðlabankann, ef Davlö
Ólafsson flyttist úr Seðlabanka i
Landsbanka. Þaö er fásinna aö ég
hafi gert kröfur I þá átt.
Veistu af hverju þeir höfnuöu
þér I þetta embætti?
— Nei, ég hef aldrei fengiö
ástæöuna uppgefna. 1 bókinni
segir aö þar um hafi ráöiö ótti
ráöarhanna Sjálfstæðisflokksins
um aö veita mér svo ráöamikiö
embætti, sem siöar gæti fleytt
mér inni stjórnmálin á ný. Ég
skal ekki dæma þar um. En I
þessu sambandi má minna á aö i
bókinni er greint frá þvtað boðist
hafi veriö til aö búa til handa mér
dómaraembætti i Hæstarétti.
Auövitaö hafnaöi ég þessu. Hins
vegar gerðist þaö aö Jónatan
Hallvarösson hæstaréttardómari
skýröi mér frá þvi, að hann hefði
Ég lagði það til, strax 1952,
að flokkurinn tæki ekki afstöðu
við forsetakosningar . . .
ákveöið aö segja af sér embætti
og þá ákvaö ég aö sækja um þaö
embætti og fékk þaö.
Ekki allir ánægðir
Varstu mjög var viö þaö, aö
forysta Sjálfstæöisflokksins vildi
þig ekki inni stjórnmálin á ný, á
þessum árum?
— Þab kom I ljós, haustið 1970,
þegar ég fór i prófkjör hjá fiokkn-
um aö sumir forystumenn flokks-
ins reyndu aö koma I veg fyrir
þaö.
Hefuröu hugleitt þaö, hvers
vegna hafa myndast svona skörp
skil á milli þin og annarra
forystumanna i Sjálfstæöis-
flokknum?
— A þvi eru eflaust margar
skýringar. Þegar ég byrjaði
ungur maöur i stjórnmálum, þótti
ýmsum aö ég væri of frjáls-
lyndur, aö ég væri ,,of langt til
vinstri”. Þar viö bætist lika, aö ég
hef aldrei veriö einsýnn flokks-
maöur, sem sé „rekist illa i
flokki”.
Var þaö ekki erfiö ákvöröun, aö
hætta i þægilegu embætti og brjót-
ast inni stjórnmálin á nýjan leik,
hvarflaöi aldrei aö þér aö þetta
gæti mistckist hjá þér?
— Vissulega var þetta erfiö
ákvöröun. Sumir menn létu i ljós
mikla undrun og bentu á, aö
þegar hæstaréttardómarar láta
af störfum, þá halda þeir fullum
launum ævilangt. En ástæðan
fyrir þvi, aö ég snéri aftur I
stjórnmálin var fyrst og fremst
sú aö ég haföi brennandi áhuga á
þvi aö taka þátt i þjóömálunum
og vinna góöum málum gagn. Og
viö þetta bættist aö margir aöilar
lögöu fast aö mér aö gera þetta,
en setjast ekki I „helgan stein”.
Eftir aö þú varst oröinn
iönaöarráöherra i rlkisstjórninni
1974—1978, er sagt I bókinni aö
haldinn hafi veriö fundur heima
hjá þér, meö helstu stuönings-
mcnnum þinum, þar sem lagt var
á ráöinn um hvernig launa mætti
mönnum sem studdu þig, meö
embættum?
— Þetta er fjarri sanni.
Hvenær hafa dagblöð
grætt?
t bókinni er fjallaö all-mikiö um
fjármálaóreiöu á dagblaöinu VIsi
meöan þú varst formaöur blaö-
stjórnar?
— Ég held aö þaö sé nú ekkert
leyndarmál aö rekstur flestra
dagblaöa gangi erfiölega. Og þaö
er heldur ekkert leyndarmál aö
Visi gekk illa á þessum árum. Ég
var formaður stjórnar blaösins,
en hvorki framkvæmdastjóri né
fjármáiastjóri. Ég fæ ekki séö aö
sanngjarnt sé aö kenna nokkrum
einstökum um þaö þótt rekstur
biaösins gengi ekki vel.
I gegnum alla bókina Valdatafl
i Valhöll gengur sá þráöur aö I
áratugi hafi átt sér staö mikiö
baktjaldamakk innan Sjálf-
stæöisflokksins um embætti og
stööur innan flokksins og i þjóöiif-
inu; hcfur þetta veriö svona?
— Sú mynd sem dregin er upp
af þessu öllu I bókinni er röng. Ég
geri hinsvegar ráð fyrir þvi,aö i
öilum stjórnmálaflokkum eigi sér
staö umræöur og einhverjar deil-
ur um málefni; menn eru ekki
alltaf sammála, þótt þeir séu i
sama stjórnmálaflokki. Og eins
geta vissulega komiö upp deildar
meiningar þegar flokkurinn á aö
veita einhverjar stööur, hvort
heidur er innan flokksins eöa i
þjóöfélaginu.
Aö lokum Gunnar, hvert er álit
þitt á bókinni Valdatafl i Valhöli?
— Þegarhöfundarnirákváöu aö
skrifa þessa bók, þá leituðu þeir
til min og ég átti viö þá mörg og
löng viötöl. Þvi, sem þar var rætt
um, koma þeir þokkalega til
skila. Hinsvegar er bókin full af
mótsögnum og slúöri, sem ekkert
mark er takandi á. Þetta er
hvorki sagnfræði, né rannsóknar-
blaðamennska.
Og allra siöasta spurningin,
Gunnar, veistu hvaö bókin
kostar?
— Nei, hvaö kostar hún?
— 28 þúsund krónur.
—S.dór
Það voru ýmsir af forustumönnum
Sjálfstæðisflokksins sem börðust gegn
þvi að ég færi aftur út i pólitikina
/