Þjóðviljinn - 22.11.1980, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 22. og 23. nóvember 1980
STJÓRNMÁL Á SUNNUDEGI
í siliari hluta ræöu sinnar f jall-
aöi Svavar Gestsson um atvinnu-
mál og þróun næstu ára. Hann
sagöi:
Staöa islensku þjóöannnar
fjóröungur miljónar i hafi þjóö-
anna, er viö þessar aöstæöur flók-
in, en þó ennþá framúrskarandi
góö miöaö viö þaö sem gerist
viöa annars staöar, jafn-
vel i grannlöndum okkar.
Viö eigum gnægö endumýjan-
legra lifrænna auölinda i hafi og
á landi ef rétt er á haldiö
Þetta lif veröum viö aö rækta, en
hafna rányrkju. Slikt veröur
aöeins gert á félagslegum grund-
velli og meö stvrkri stjórn. At-
vinnuþróun næstu áratuga á
Islandi veröur aö byggjast á
slikum grunni félagslegra viö-
horfa. Okkur ber aö ganga út frá
þeim auölindum sem viö höfum
yfir aö ráöa og aö tryggja skipu-
lega nýtingu þeirra og verndun til
langs ti'ma. Til þess aö geta nýtt
auölindirnar þannig veröum viö
SVAVAR GESTSSON
skrifar
forystu um stærri nýiönaöar-
verkefni, þar sem ljóst er aö
einkaaðilar megna ekki að
veita þar nauösynlega forystu.
4. Haldiö veröi áfram eflingu inn-
lends skipasmiöaiönaöar á
grundvelli þeirra ákvaröana og
tiUagna, sem undirbúnar hafa
veriö af iönaöarráöuneytinu.
5. Sérstakan gaum ber að gefa aö
rafeindaiönaöi sem rni er i
mjög örri þróun.
6. Orkufrekur iönaður og efna-
iönaöur i tengslum viö orku-
lindir landsmanna lúti
islenskum yfirráöum, taki mið
af efnahag§legum og félags-
legum sjónarmiöum og kröfum
um umhverfisvernd. Alþýöu-
bandalagiö hafnar erlendri
stóriöju* en leggur áherslu á
skipulega og vandlega athugun
og uppbyggingu orkufreks
iönaöar, sem m.a. byggi á inn-
lendum aöföngum og skili
viöunandi orkuveröi. A þessu
sviöi er margra kosta völ, sem
Lífskj ör og atvinnuþróun
aö þekkja nýtingarmörk þeirra
betur en nú er. I þessum efnum
veröur að horfa á alla myndina:
Hagnýtingu fiskimiöanna, orku i
jaröhita og fallvötnum og gróöur
jaröar. Ein meginforsenda þess
aö unnt sé aö skapa heildstæöa
auölindastefnu er aö þjóöin ráöi
sjálf yfir auölindum sinum og
meginbarátta undanfarinna ára-
tuga hefur einmitt staöiö um
þetta — átökin um útfærslu land-
helginnar.
Tillögur um
atvinnumál
Alþýðubandalagið lagöi fram i
vetur s.l. ýtarlegar tillögur um
atvinnumál þar sem "einkum og
sér í lagi var byggt á þessum auö-
lindagrundvelli, en þar segir orö-
rétt:
„Þaö er ótvirætt hlutverk opin-
berra aöila aö tryggja skynsam-
lega nýtingu auölinda og verndun
umhverfis.
Alþýöubandalagið telur
nauösynlegt, aö mörkuö veröi
skýr stefna á þessu sviöi, er feli
meöal annars i sér:
— Eignarhald og ráðstöfunar-
réttur innlendra auölinda sé i
höndum Islendinga og helstu auð-
lindir þjóðarinnar séu opinber
eign (rikis og sveitarfélaga).
— Viö nýtingu lifrænna auö-
linda, sem endurnýjast sé miðaö
við að ekki sé gengiö á „höfuö-
stól”, en aöeins notuö árleg
vaxtargeta (fiskistofnar, gróöur-
lendi). Þess sé gætt aö varöveita
án röskunar vistkerfi af mis-
munandi geröum og sérstæö
náttúrufyrirbæri og aö náttúru-
gæðum sé aldrei spillt varanlega
meö mengun.
— Rannsóknir á islenskum
auölindum veröi efldar og sam-
ræmdar á vegum innlendra aöila
og upplýsingar um þær varö-
veittar i aögengilegu formi.
Stjórnvöld gefi alþingi yfirlit um
ástand auðlinda meö vissu milli-
bili.
— Geröar veröi áætlanir og
skipulag varöandi nýtingu lands,
orkulinda og auölinda hafs og
hafsbotns og i þvi sambandi tekiö
mið af rannsóknum og stefnu um
umhverfisvernd.
— Viö gerö áætlana um þróun
atvinnuveganna skal tdciö miö af
fyrirliggjandi upplýsingum um
ástand auölinda og æskilegar tak-
markanir á nýtingu þeirra.”
Hér er í stuttu og samþjöppuöu
formi kominn sá rammi
auölindastefnu sem unnt er fýrir
flokkinn aö taka miö af.
10 ára áætlun
I framhaldi af ennþá víötækari
stefnumótun í auölindabúskap
okkar ber aö móta atvinnumála-
stefnu. Ég tel aö flokkurinn ætti
nú aö setja fram kröfur um ýtar-
lega og skýrt útfærða atvinnu-
málaáætlun til 10 ára. Aætlunin
byggist á eftirfarandi höfuödrátt-
um:
— Aö tslendingar hafi öruggt for-
ræöi yfir atvinnullfi I landinu en
hafni erlendri stóriöju, eins og
álveriö i Straumsvik er lýsandi
dæmium.
— Aö lögö veröi áhersla á raun-
verulega áætlunarstjórn í at-
vinnulffinu þannig aö áætlanir
veröi ekki einvöröungi
pappírsgögn heldur tryggilega
framkvæmdar undir heildar-
stjdrn.
— Aö aukin veröi áhrif verkafólks
á vinnustööunum stig af stigi og
áhrif á áætlanir og starfsemi
fyrirtækja i smáu og stóru.
— Aö atvinnuvegirnir geti tryggt
sambærileg lifskjör á viö það
sem best gerist f grannlöndum
okkar.
Um þessi atriöi er pólitiskur
meginágreiningur i landinu, en
okkar flokkur hlýtur aö taka miö
af þeim. Samhliöa þarf aö móta
innlenda atvinnustefnu og
auölindastefnu til langs tima. Slik
auölinda- og atvinnustefna, þar á
meöal stefna um hagnýtingu
orkulinda þjóöarinnar, er meg-
inforsenda sjálfstæöis þjóð-
arinnar. Flokkurinn þarf aö
leggja áherslu á aö vinna sjónar-
miðum slnum I þessum efnum
fylgi, þannig aö samstaöa sé
meöal yfirgænfandi meirihluta
landsmanna um framkvæmd
þessarar stefnu. Þess vegna
þurfa megindrættir i slikri
stefnumótun aö vera skýrir og af-
dráttarlausir og aögengilegir
hverjum manni. Ég fullyröi að
auölindir lands og sjávar eru svo
gjöfular aö unnt er aö tryggja góö
og batnandi lifskjör á næstu ára-
tugum. Ég tel aö i' sjávarútvegi
okkar, iönaöi og landbúnaöi sé
unnt aö skapa ný atvinnutækifæri
fyrir tugþúsundir á næstu ára-
tugum. Viö þurfum i þessu sam-
bandi aö nýta vaxandi hugvit sem
vel menntuð æska þessa lands býr
yfir og efla hér visindi og hag-
nýtar rannsóknir og leggja
áherslu á stóraukna þróunar- og
Ræða á
landsfundi
Alþýðu-
banda
lagsins
nýsköpunarviðleitni I þágu at-
vinnuveganna.
Allt svartsýnisraus um að
þjóöin sé komin að endimörkum
er Utl hött. Þaö sést kannski best,
ef litiðeryfir farinn veg og menn
athuga hvernig Islendingum
hefur tekist aö bæta stööugt lifs-
kjörin enda þótt þjóöin hafi nærri
fjórfaldast að fjölda til á öldinni.
Þaö hefur verið unnt meö iönaöi,
úrvinnslu, viötækri alhliöa verð-
mætasköpun. En einnig á þessu
sviöi er vissulega ekki aöeins
spurt um magn, heldur ekki siöur
um gæöi. Þaö er staöreynd sem
viö þurfum aö hafa vandlega i
huga.
Ég vil nú rekja nokkur dæmi
um atvinnuuppbyggingu og
mótun auðlindastefnu til næstu
áratuga. Þessi dæmi eru hugsuö
sem umræöugrundvöllur, fyrsta
athugunarefni viö mótun atvinnu-
máiaáætlunar, á þeim forsendum
sem ég hef rakið hér á undan.
Sjávarútvegur
Undirstaöan i Islensku efna-
hagsllfi er enn sem fyrr útflutn-
ingur sjávarafuröa, en verömæti
sjávarafuröa hefur numiö allt aö
90% heildarútflutningsins undan-
farin ár, ef andviröi áls er ekki
meötaliö. A fyrstu átta mánuöum
þessa árs nemur útflutningur
sjávarafuröa um 202 miljöröum
króna á móti 125 miljöröum króna
á sama tlma I fyrra — aukningin
er um 77 miljaröar króna. Yfir-
gnæfandi meirihluta þessa út-
flutnings má rekja til þorskafla,
eöa um 151 miljarö króna. I fyrra
greiddi sjávarútvegurinn um 81%
af öllum almennum innflutningir
landsmanna. Þaö er þvi sjávarút-
vegurinn, fiskveiöar og fisk-.
vinnsla, sem langmestu ráöa um
afkomu landsmanna, þjóöar-
framleiöslu og þjóöartekjur.
Aögeröir til aö auka verömæti
sjávarafuröa og framleiöni i
veiöum og vinnslu skipta þvi
meira máli en I öörum atvinnu-
greinum og eiga á skömmum
tima aö geta oröiö til mikilla
hagsbóta. Þróunaráætlun i
sjávarútvegi hlýtur þvl aö veröa
þungamiöjan I atvinnuáætlun
þeirri til 10 ára sem ég er hér að
tala um og flokkurinn veröur aö
leggja áherslu á. 1 þeirri áætlun
um þróun sjávarútvegsins ber aö
leggja áherslu á eftirfarandi
meginatriöi:
1. Aætlunin taki miö af þvi aö ná
fram sem bestri nýtingu þeirra
fjármuna sem þegar hefur
veriövariö 'tileflingar sjávar-
útveginum.
2. Aætlunin stuöli aö sam-
ræmingu veiöa, vinnslu og
markaöat svo sem frekast er
unnt aö koma viö. Stjómun
veiöanna veröi endurskoöuö og
meginstefna ákveöin meö
lengri fyrirvara en veriö hef-
ur á undanförnum árum.
3. Heildarúttekt veröi gerö á
öllum fyrirtækjum í útgerö og
fiskvinnslu og fyrirtækin
endurskipulögð til eflingar og
aukinnar framleiöni. Sérstök
áhersla verði lögö á þróun
frystiiönaðar.
4. Hafin veröi endurbygging
fiskimjölsverksmiöja i sam-
ræmi viö nútimakröfur um
orkuspamaö og afúröir, full-
komna nýtingu hráefnis og
mengunarvamir.
5. Sjávarafuröir verði fullunnar
hérlendis svo sem frekast er
unnt og jafnframt unniö skipu-
lega aö markaösmálum.
6. Afram veröi unniö aö úttekt á
útflutningsverslun meö sjávar-
afuröir og lögö áhersla á aö
landsmenn veröi ekki um of
háöir einum markaði.
7. Stórátak veröi gert varöandi
fiskeldi I sjó, meöal annars á
sviöi laxaræktar. Rikiö leggi
fram nauösynlegt fjármagn til
undirbúnings og tilrauna á
þessu sviöi og til stofnunar
eldisfyrirtækja i samvinnu viö
aöra hagsmunaaðila.
8. Gerö veröi sérstök úttekt á
starfskjömm sjómanna og
fiskverkunarfólks iþvl skyni aö
gera þessar atvinnugreinar
áhugaveröari og aðgengilegri
ungu, vel menntuöu fólki.
Iðnaður
Aárinu 1977 störfuöu alls 17.200
manns hérlendis viö iönaö annan
en fiskiönað eöa sem svarar til
nær 17% af fólki á vinnumarkaöi.
Hlutur iönaöarvara i útflutningi
hefur fariö vaxandi á undan-
förnum árum og nam tæpum 7%
heildarútflutnings (án áls) á
árinu 1978. Ljóst er aö vaxandi
fjöldi starfsmanna þarf aö finna
sér störf i iönaöi á næstu árum.
Þaö gerist ekki nema iðnaöurinn
veröi gildur þáttur i atvinnu-
málaáætlun til 10 ára sem vikiö er
aö I þessum oröum. Otflutningur
iönaöarvara nam um 23 millj-
öröum króna á fyrstu átta mán-
uöum þessa árs sem er liölega
100% aukning frá sama tima I
fyrra. Þar birtist þegar árangur
þess starfs sem flokkur okkar
hefur unniö á vettvangi iðnaöar-
mála undanfarin tvö ár. Viö
stefnumótun I iönaöi ber aö leggja
áherslu á eftirfarandi megin-
atriöi — auk þeirra grundvallar-
atriöa, sem getiö var um hér aö
framan:
1. Lögö veröi sérstök áhersla á aö
auka vinnslu úr íslenskum hrá-
efnum landbúnaöar og
sjávarútvegs.
2. Kapp bor aö leggja á aö auka
markaöshlutdeild iönaöarins á
heimamarkaöi meö viötækri
eflingu almenns iönaöar, og
jafnframt aö stuöla aö út-
flutningi iönaöarvara.
3. Samhliöa eflingu almenns
iönaöar ber rlkinu aö hafa
þjóöin þarf aö hagnýta á kom-
andi árum..
Landbúnaður
Landbúnaðurinn hefur um ára-
bil veriö ein af meginstoöum ís-
lensks atvinnuh'fs og þar eru þrátt
fyrirallt verulegir möguleikar til
aukinnar fjölbreytni. Leggja ber
áherslu á aö landbúnaöarfram-
leiöslan nægi heimamarkaöi, en
útflutningsþörf ber aö halda i
skefjum. A þessi sviði ber okkur
aö leggja áherslu á eftirfarandi
grundvallaratriöi:
1. Framleiösla landbúnaöaraf-
uröa veröi skipulögð eftir
svæöum, eftir landgæöum á
hverjum staö og varast aö
ganga á landgæöi til skaöa.
2. Stuölaö veröi aö samvinnu-
búskap og öörum félagslegum
rekstrarformum til sveita.
3. Lögö veröi áhersla á aö efla
innlenda fóöurframleiöslu.
4. Tekin veröi upp nýskipan verö-
lagsmála landbúnaðarins,
þannig aö verölagningin hvetji
til sparnaðar og hagkvæmni.
5. Dregið veröi Ur fjárfestingu I
landbUnaði.
6. Meö félagslegum aögeröum
veröi stuölaö aö þvl aö sveitar-
félög og riki eignist bújaröir
fremurenstóreignamenn. Meö
markvissu átaki i þessum
efnum á aö vera unnt að lækka
jaröarverö og þar meö fram-
leiöslukostnaö.
7. Innlend áburöarframleiösla
veröi aukin þannig aö hún fuil-
nægi innanlandsþörfum svo
sem frekast er unnt.
Orkumál
Orkumál eru einhver örlaga-
rikustu og jafnframt heitustu
deilumál samtimans eins og eöli-
legt má teljast, þegar orkulindir
heimsins hækka stööugt I veröi.
Islendingum er lífsnauösyn aö
samhliöa mótun islenskrar at-
vinnustefnu veröi mótuö is-
lensk orkustefna til langs tlma.
Þar reiö flokkur okkar á vaöiö
meö myndarlegri stefnumörkun,
sem full samstaöa tókst um á
flokksráösfundi Alþýöubanda-
lagsins 1976. Forsendur
Islenskrar orkustefnu eru m.a.
þessar:
1. Réttur samfélagsins til ork-
unnar i' fallvötnum landsins
veröilögfesturá ótviræöan hátt
og jaröhiti neðan viö 100 m dýpi
veröi talinn almenningseign.
2. Rannsóknir á hugsanlegum
ollulindum á íslenska land-
grunninu veröi undir forystu Is-
lenskra stofnana og stjórn-
valda og veröi eigi fariö hraöar
I sakirnar en svo á hverjum
tima aö íslenskir aöilar hafi
jafnan yfirsýn yfir málin.
3. Eitt fyrirtæki opinberra aöila
annist alla meginraforku-
vinnslu, flutning raforku um
landiö eftir aöalstofnlinum og