Þjóðviljinn - 22.11.1980, Qupperneq 14

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 22. og 23. nóvember 1980
— mhg ræðir við Lúðvík Kristjánsson, rithöfund,
um uppvaxtarár hans í Stykkishólmi, erfiða og stundum'
tvísýna baráttu við að brjótast til mennta,
því skotsilfrið lá ekki alltaf á lausu á þeim árum,
og ritstörf
Eftií þvi, sem ég best veit mun vera austur i
Hreppum staður, sem nefnist Álfaskeið. Þar hafa
Hreppamenn um langan aldur haldið útisamkomur
þegar vel hefur legið á þeim, sem liklega er oft, þvi
þeir eru söngmenn miklir. Aldrei hef ég augum litið
þennan ágæta samkomustað. Aftur á móti söng ég, i
gamla daga, með karlakórnum Heimi lag eftir Sig-
urð i Birtingaholti við ljóð um Álfaskeiðið. Siðan
finnst mér ég þekkja það.
„Aöeins glugginn er ekki hulinn bókum”. Mynd: —eik
Rithöfundur úr Hólminum
Annað Álfaskeið
En nú er ég staddur á ööru
Alfaskeiöi. ÞaB er i HafnarfirBi. _
Þar býr LUBvik Kristjánsson, rit-
höfundur. Einn mildan október-
morgun er ég allt i einu kominn
inn á gafl til hans. I herberginu
þar sem viB sitjum þekja bækur
alla veggi frá gólfi til lofts, aBeins
glugginn er ekki hulinn bókum. 1
þessum hillumermargt fágæti aö
finna.
Ég er nú hingaB kominn i þeim
erindum aB fræöast ofurlitiö um
LúBvik sjálfan og ritstörf hans,
svo ég segi:
— Þú munt vera Snæfellingur,
Lúövík?
— Já, ég er þaB og i marga ætt-
liöi. Fæddur i Stykkishólmi 2.
september 1911 og óist þar upp.
Foreldrar minir voru Kristján
Árnason og Súsanna Einars-
dóttir. Faöir minn var sjómaBur
og á skútu þegar hann veiktist af
lungnabólgu. sem varö honum aö
aldurtila.Vib vorumfimm systkin-
in, og þegar íaöir okkar dd var ég
9ára, og þá sem léttadrengur um
sumarinni i Dölum,en þaö yngsta
okkar á fyrsta ári. Fyrir okkur lá
ekkert annað en sveitarframfæri.
Ég dvaldi um þetta leyti hjá
móöurömmu minni, Jóhönnu
Jónsdóttur. Hún dó ári seinna en
faöir minn. Þá fór ég til móöur
minnar á ný. Hún fékk frá
hreppnum kr. 92.50 á mánuöi. Þaö
var raunar allur okkar fram-
færslueyrir. Nokkru seinna giftist
hún á ný, duglegum sjómanni.
Meö honum eignaöist hún þrjú
börn, svo alls uröum viö systkinin
átta.
Arfurinn
eftir ömmu
— Þú sagöist hafa alist upp i
Stykkishólmi/en hvenær fórstu úr
Hólminum?
— 1 raun og veru má segja, aö
éghafi fariB þaöan 15 ára gamall.
Ég lauk þar mfnu barnaskóla-
námi og var þar auk þess einn
vetur i unglingaskóla eftir ferm-
inguna. En mig langaöi ákaflega
mikiB til þess aö læra eitthvaö
meira og þvi haföi ég sótt um
skólavist f Flensborgarskóla
haustiö 1926. Til þess aö afla mér
aura fyrir skólavistinni réöi ég
mig yfir sumariö á SKútu vestur á
fjöröum. Én eg var ekki beinlinis
heppinn meö skiprúmiö. Um
haustiö komst skútueigandinn i
greiösluþrot og fengum viö skip-
verjar litiö sem ekkert fyrir
okkar sumarvirtnu. Svo fór nú um
sjóferö þá. Sýndust nú öll sund
lokuö fýrir Flensborgarvist aö
þessu sinni. En þá vildi mér þaö
til, aö amma haflli arfleitt mig aö
500kr., sem nú voru i vörslu Páls
sýslumanns Bjarnasonar. Þegar
ég sagöi honum frá þeirri fyrir-
ætlun minni aö fara i Flensborg
þá fékk ég óöara peningana.
1 raun og veru var ég furöuvel
undir námiö búinn. 1 Stykkis-
hólmi var stórt og ágætt bóka-
safn, stofnaö 1847. Þeir sem þar
voru bókaveröir, er ég var um og
innan viö fermingu, voru mjög
fúsirá aö lána mér þær bækur úr
safninu, sem mig fýsti aö lesa.
Notfæröi ég mér þaö eftir föngum
og þaö kom mér nú aö góöu haldi.
Ég ætla ekki hér aö fara aö geta
skólasystkina minna i Flensborg,
þaö yröi of langt mál, en af þvi aö
þú ert starfsmaöur viö Þjóövilj-
ann get ég sagt þér, aö einn
bekkjarbróöir minn var Jón
Bjarnason, sem lengi var blaöa-
maöur viö Þjóöviljann, mikill
ágætismaöur. Og leiö svo fyrsti
veturinn minn i Flensborg.
Kúasmali
í Hólminum
En nú var arfurinn eyddur og
kom nú til Teits og Tobbu meö
þaö, hvort ég fengi nokkuö aö
gera sumariö 1927, svo ég gæti
haldiö náminu áfram næsta
vetur. Ekki reyndist atvinna auö-
fengin og endaöi meö þvi, aö ég
geröist kúasmali i Hólminum, en i
þádagavar þaö algengti þorpum
aö menn ættu kyr og kindur. Rak
ég baulur til beitar aö morgni og
heim aö kvöldi en hreykti svo mó
aö deginum. En ekki entist mér
þaö skotsilfur til vetrardvalar i
Flensborg, sem ég auraöi meö
þessum hætti saman yfir
sumariö. En þá kom til bjargar
kunningi minn, sem gat útvegaö
mér vixil.
Voriö 1928 réöist ég á enskan
togara, sem gerður var út frá
Hafnarfiröi. Sú dýrö stóö þó ekki
nema I hálfan annan mánuö, þvi
'þá fór togarinn til Englands. Fór
ég þá heim og komst þar i vega-
vinnu. Haustiö 1928 fór ég svo enn
i Flensborg og lauk þar gagn-
fræöaprófi voriö 1929. Um
sumariö var ég enn i vegavinnu
en veturinn 1929-1930 var ég far-
kennari i Fróðárhreppi. Gagn-
fræöingar, sem ekki hugöu á frek-
ara nám, hurfu þá gjarnan aö
kennslu.
r
I Kennara-
skólanum
— llentistu kannski i kennsl-
unni?
— Nei, þaö geröi ég nú raunar
ekki. Ég haföi fulian hug á aö
halda áfram námi þótt til þess
heföi i sjálfu sér ekkert fjárhags-
legt bolmagn. Ég gat einskis
stuönings vænst aö heiman; var
heldur, aö ég léti eitthvaö af hendi
rakna þangaö.
Þó braust ég i þvi aö fara i
annan bekk Kennaraskólans
haustiö 1930. Sumariö eftir var ég
á bát frá Hrisey og kennaraprófi
lauk ég svo vorið 1932. Næstu
sumur, eöa til 1936, aö einu
undanteknu, var ég á togurum á
sildveiöum.
Örnefnasöfnun
Afi minn, Einar Þorkelsson,
rithöfundur, eggjaöi mig á að
nota vorin, frá því ég var búinn I
skólanum og þar til önnur vinna
tók viö aö feröast um Snæfellsnes
og skrifa upp ömefni. Geröi ég
þaö fram til 1936 aö mig minnir.
Fyrsta voriö tók ég fyrir svæöiö
frá Arnarstapa til ólafsvikur. Þá
fyrst fékk ég veruleg kynni af
gömlu verstöövunum þarna
undir Jökli. Var ég svo lánsamur
aö njóta leiösagnar þess manns;
sem öllum öörum var kunnugri
þessum slóöum, Jóns Ólafssonar i
Einarslóni. Fóstri hans mundi vel
eftir útgeröinni i Dritvik.
Jón var stálminnugur maöur. 1
Einarslóni var kirkja frá 1563-
1878. Hún var rifin 1880, en þá
haföi Holgeir kaupmaöur Clausen
keypt hana. Ég spuröi Jón hvort
hann vissi hvaö oröiö heföi af
kirkjuklukkunni. Hann sagöist
hafa heyrt, aö hún væri i kirkj-
unni i Stykkishólmi. Lýsti hann
henni nákvæmlega og sagöi aö á
henni ættiaöstanda Jón ólafsson,
annó 1745. Ég athugaði þetta
slðar og kom i ljós, aö klukkan
reyndist ekki vera I kirkjunni.
heldur sáluhliöinu. Eftir 52 ár gat
Jón lýst klukkunni svo nákvæm-
lega, aö ég heföi ekki gert þaö
betur, þótt ég heföi hana fyrir
augunum.
Jón i Einarslóni komst á ti-
ræöisaldur, en allt sem hann
haföi séö af landinu um sina ævi-
daga var svæöiö frá Búöum og inn
i ólafsvfk. Samt haföi hann séð
mikla fegurö, þvi þetta svæöi er
þrungiö töfrum. Meöal margs,
sem ég skrifaöi upp eftir Jóni,
Voru hin fornu Dritvikurfiskimiö,
sem enginn kunni þá deili á nema
hann. Aö vetrinum hreinskrifaöi
égsvo örnefnaskrárnar og nú eru
þær á örnefnastofnuninni. Ég
skrifaöi einnig lftiliega upp ör-
nefni i Klofningshreppi og á
Skarösströnd.
örnefnasöfnunin leiddi til þess,
aö ég fór aö skrifa þætti um ýmsa
staöi á Snæfellsnesinu. Birtust
þeir allir I Lesbók Morgunblaös-
ins hjá Arna Óla nema einn, sem
kom i Blöndu og var um ver-
mennsku i Dritvik. Ég haföi flutt
hann I útvarpiö 1933, en þá var
greiösla fyrir slikan flutning kr.
30.
Fékk ekki
að taka próf
— Er þaö rétt, Lúövik, sem ég
hef heyrt, aö þú hafir stundaö
nám viö Háskólann?
— Já, svo mun vist mega kalla.
Haustiö 1932 þegar ég kom Ur
sildinni, gekk ég á fund Siguröar
Nordals prófessors og spuröi
hann hvort ég mætti gerast nem-
andi viö norrænudeildina i Há-
skólanum. Er hann hafði rætt
máliö viö samkennara sina, var
þetta leyft. 1 Háskólanum var ég
veturna 1932-1933 og 1933-1934 en
þótt ég heföi veriö þar lengur
heföi ég ekki fengiö aö taka próf,
þar sem ég var ekki stúdent.
Samtimis mér voru þama 6
menn, sem allir uröu siöar dok-
torar: Björn Guöfinnsson, Björn
Sigfússon, Halldór Halldórsson,
Jón Jóhannesson, Steingrimur J.
Þorsteinsson og Sveinn Berg-
sveinsson.
A vetuma var ég stundakennari
viö Miöbæjarbarnaskólann og
siöar fastur kennari þar. En meö
árinu 1937 tók ég aö mér ritstjórn
v v*
‘á"V„
f, jv < -
''4
^ •• • ' '

„Selur sefur á steini...”. Myndin er úr hinni nýútkomnu bók Lúöviks
Kristjánssonar, tslenskum sjávarháttum.