Þjóðviljinn - 26.09.1981, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Helgin 26. — 27. september 1981
mér er spurn
. Bergþóra Gisladóttir svarar Jóhönnu G. Kristjánsdóttur
Eru foreldrar áhuga-
litlir um uppeldismál?
Ef saltið dofnar, með hverju á
þá aö selta það? Eitthvað þessu
likt vakir sjálfsagt fyrir
Kennarasambandi tslands, þegar
það sendir út spurningaiista með
12 spurningum ,,fyrir fullorðna
um börn og skóla” þeir sem vinna
innan skólans finna manna mest
þörfina fyrir ýmsar knýjandi
breytingar og umbætur i skóla-
starfinu. En þar sem alit vald til
breytinga liggur hjá fræösluyfir-
völdum og þá sérstaklega hjá
pólitiskt kjörnum fulltrúum, snýr
kennarasambandið sér beint til
umbjóðenda þeirra, þ.e. foreldr-
anna. Þetta viröist liggja nokkuð
beint við. Þaö væri erfitt að
hundsa breytingar, sem kennarar
og foreldrar stæðu sameinaðir
um. En til þess svo veröi, þarf i
fyrsta lagiumræðu og í öðru lagi
einhvers konar samkomulag. Þvi
málið er margslungið og vart að
vænta að allir séu sammála um
val verkefna eða i hvaða for-
gangsröð umbætur ættu að ger-
ast.
Þvi heyrist oft fleygt i umræöu
að foreldrar séu áhugalitlir um
uppeldis- og skólamál. Þú spyrö
Jóhanna hvað ég álíti um sann-
leiksgildí slikra ftdlyröinga.
Ég held að foreldrar, a.m.k.
mæður, séu áhugasamir um allt
uppeidiog þarmeðtalin skólamál
barna sinna. t starfi minu sem
kennari og siðar sem starfsmaður
sálfræðideilda skóla, kynntist ég
aldrei móöur, sem ekki hafði
áhuga á uppeldi barna sinna.
Aftur á móti hitti ég feður, sem
vissu litið um hvernig uppeldis-
málin gengu fyrir sig á eigin
heimili. Hvort beri að túlka það
sem áhugaleysi veit ég ekki, hitt
er vfst að verkaskiptingin á
heimilunum er slik, að umsjá og
uppeldi barna á heimilum er
kvenna starf. Þessu til sönnunar
get ég að visu ekki vitnað i neinar
visindalegar kannanir. En ekki
þarf nema að bregða sér i gerfi
athugandans i sæmilega fjöl-
menna fermingarveislu eða af-
mælisboð. til að sjá hverjir eru
þar í hlutverki uppalanda og
hverjirræða ,,uppeldismál” ivið-
asta skilningi þess orðs, þegar
tóm gefst.
Það er þvi meö uppeldi eins og
ikinur heimilisstörf, að það er
ekki bara litils metið, heldur
einskis metið. Konur fá fyrir
heimilisstörf hvorki umbun fé né
einkunn, nema ef vera skyldi i
minningargreinum og likræðum.
Ég er ekki i nokkrum vafa um að
sérstaöa þessa vandasama
starfs, hefur áhrif á afstöðu
kvenna til uppeldisstarfsins og á
afstöðu fólks tii uppeldismála al-
mennt, þar á meðal skölamála.
Ef uppeldisstarfiö á heimil-
unum væri metið aö verðleikum
og e^karlar sinntu þvi til jafns viö
konur væru samskipti skóla og
heimila með öðrum hætti en þau
eru i dag. Konur vita vel, ekki
siður en kennarar, aö það er eitt
aö hafa áhuga á uppeldismálum
og annaö að sýna hann i verki.
Þær hafa af biturri reynslu lært
aö iita á uppeldisstarfið sem sitt
einkamál, þar sem litillar hjálpar
var að vænta. Er ekki meira en
trúlegt að þær telji að svipaðar
reglur gildi um skólann.
En það er margt annað, sem
torveldar samskiptUig samvinnu
heimila og skóla, j#- ég telji af-
stöðu þjóðfélagsins iheild til upp-
eldismála höfuðástæðuna þ.e. sú
afstaða sem telst i að lita á upp-
eldi sem einkamál foreldra.
Ég vil hér drepa á nokkur atriði:
Félagsvisindi, sálfræði og upp-
eldisfræðieiga sér stutta sögu hér
á landi, en allar þessar fræði-
greinar kom a.við sögu á einn eöa
annan hátt i skipulagningu og
umræðu um skólamál. Þeir sem
menntaöastir eru, hér á landi i
slikum fræðum hafa flestir sótt
obbann af sinni menntun til ann-
arra landa —ýmisst beint eða i
gegnum erlend visindarit. Til að
menntun af þessu tagi nýtist við
aðra staðhætti, þurfa iðkendur
hennar að leggja á sig mikla og
nærgætna vinnu við aö yfirfæra
,og aðlaga hana islenskum að-
stæðum. Hér er þvi miður oft
...og spyr Sólveigu Ásgrímsdóttur
sálfrœðing:
Hvernig á félags-
hyggjufólk — sósíalistar
að ala upp börnin sín?
Telur þú að það sé eðlilegt að uppeldi mótist af lífs-
skoðun—lífssýn — uppalandans? Og ef svo er,
hvernig á félagshyggjufólk — sósíalistar — að ala
upp börnin sín?
Leiðrétting
*
t svari Jóhönnu Kristjáns-
dóttur til Vilborgar Dag-
bjartsdóttur á sunnudaginn
var féllu nokkur orð úr setn-
ingu sem gerðu hana ill-
skiljanlega. t öðrum dálki
frá hægri, niundu linu að
neðan stóð:
,,—góður safngripur lag-
anna — sem er stórmál” en
átti að standa:
,,— góður safngripur en
aldrei veruleiki? Og þá er
komið að hinu siðar-
nefnda — framkvæmd lag-
anna, sem er stórmái”.
pottur brotinn, og hefurþað skap-
aö hættulegtvanmat á gildi slfkra
fræöa og óþarfa tortryggni. En
einnig þetta á sér sinar skýr-
ingar, og vil ég benda á tvær.
1. E rfitt er að fá fé til að gera þær
rannsóknir sem til þarf.
2. Fræðimenn virðast stundum lir
tengslum við þanu veruleika
sem þeir ætla að rannsaka og
vinna i.
Þótt búið sé að dæma orðið
K vennamenningu úr leik hér i
Þjóðviljanum, sem visindalegt
hugtak, held ég að þaö geti
verið athugandi fyrir þá, sem
ætla, að skilja uppeldismál til
hlýtar að athuga það hugtak
nánar. Mér er nefnilega ekki
grunlaustum að sumum mæðr-
um finnist að nú ætli eggiö að
fara aö kenna hænunni, þegar
þær taka við ráðum frá
reynslulitlum en „fræðilega”
vel menntuðum mönum.
Til að samvinna náist um upp-
eldi bæöi hvað varðar uppeldi
almennt og einstök börn þarf
ýmislegt að vera ljósara en nú
er um verkaskiptingu og vald-
svið foreldranna annars vegar
og skólans hins vegar. Og
margt er i deiglunni og miklar
vonir eru bundnar frá báðum
hliðum við foreldrafélög skól-
anna.
Málið er margslungið: En vilji
skólamenn fá virkan stuðning
foreldra i skólastarfinu verða
þeir um leið að vera tilbúnir til
að gera skólann að opnari
stofnun en hann nú er. Sam-
tímisverða þeir að gera upp við
sig hvort þeir eru tilbúnir að
losa skólann undan þvi stofn-
analega valdi og vernd sem
hann hefur búið við. Jafnframt
verða skólamenn að gera sér
grein fyrir að frumkvæðið
verður að vera þeirra, þar sem
þeir sitja inni með þá þekkingu
og reynslu sem til þarf.
ritstjórnargrein
Undanfarna mánuði er að
ganga yfir landið bylting sem er
furðu hljótt um, svo afdrifarik
sem hún getur orðið. Hér er átt
við myndbandabyltinguna. t allt
sumar hafa verið að berast
fregnir af myndabandavæðingu
fjölbýlishúsa á höfuðborgar-
svæöinu, nú bætast við fregnir
úr ýmsum kaupstöðum og
plássum um samvinnufélags-
skap sem ris um starfrækslu
lokaðra kerfa; þeir á Akureyri
eru stórtækastir, þar er meira
en 500 fjölskyldna kerfi i bigerð.
Þessi þróun hefur nú eins og
ýtt til hliðar spurningum sem
tengdar eru viðtöku sjónvarps-
efnis frá gervihnöttum. Þær eru
enn á dagskrá — til dæmis á
loksins aö fara aö taka ákvarð-
anir um Nordsatáætiun nú i
vetur. Það er þó athyglisverð-
ast, að myndabandabyltingin
sigur fram án umræðu um
grundvallaratriði. Kannski eru
of margir feimnir viö að láta i
ljós áhyggjur sinar af þróuninni
— þeir verða umsvifalaust festir
upp og stimplaðir óvinir fjöl-
miðlafrelsis! Vlgorö dagsins er:
meira myndefni i dag en i gær —
og fátt er um spumingar sem
lúta aö efnisvali lokuöu kerf-
anna eða jákvæðum möguleik-
um.
Hvaö er sýnt?
Reynslan úr nálægum löndum
sýnir, að mesta útbreiöslu á
my ndbandamarkaði hafa
skemmtimyndir af ákveðnum
tegundum, yfirleitt úr lakari
básum kvikmyndaiðnaðarins.
Afar mikið hefur farið fyrir
grimmum ofbeldismyndum,
sem og „mildu eða hörðu”
klámi. Myndbandadreifarar
hérlendis hafa gefiö yfirlýs-
ingar um að allt sé i sómanum
hjá þeim, en i raun hefur enginn
yfirlit yfir það sem fram fer.
Nefnd verður nú skipuð til að
skoða það m.a. hvernig þessi
þróun gengur inn á lög um höf-
undarétt, útvarpsrekstur og
þessháttar, og væntanlega mun
hún einnig leggja fram hug-
myndir um opinbera stefnu i
þessum málum.
Börn og unglingar
Það er viöar en hér, sem
myndbandaþróunin kemur
mönnum i opna skjöldu, fyrst
breiöist tæknin út, siöan er
skoðað hvort og hvernig þurfi að
bregðast við henni. Sviar til
dæmis hafa haft verulegar
áhyggjur af ofbeldisfarganinu
frá myndbandaleigum og settu
nátturulega nefnd i máliö. Hún
hefur fyrr I þessum mánuði
skilað áliti. Höfuðforsendan
sem þessi opinbera nefnd setur
sér er skynsamleg: hún segir að
það séu þarfir barna og ungl-
inga og afleiðingar myndbanda-
byltingarinnar á lif þeirra sem
mestu eigi að ráða um afstöðu
samfélagsins til framvind-
unnar. Þar er minnt á það, að
börn og unglingar séu iðnari
notendur myndefnis en flestir
aðrir, þau séu áhrifagjarnari og
þau eigi erfiðara með að skilja
það sem að þeim er rétt en full-
orðnir. Fleira er sagt i þessum
dúr, sem menn þekkja úr fjöl-
miölarannsóknum austan hafs
og vestan.
Nefndin hefur áhyggjur af
þvi, að á myndspólunum sem i
gangi eru fari mest fyrir heldur
lélegri afþreyingu og ofbelis-
myndum. Myndbandaheimur-
inn er sjónvarp — að frádreg-
inni viðleitni rikissjónvarps til
upplýsingamiðlunar og til
menningarauka.
Gagnráðstafanir
Siðan kemur aö tillögum
nefndarinnar. Hún vill koma
samskonar eftirliti um mynd-
bandaleigurnar og viöhaft er
með kvikmyndahúsum. Bóka-
söfn komi sér upp myndbanda-
safni með góðu efni og dreifi,
einnig sé komið upp verkstæð-
um þar sem menn fái tilsögn i
að gerð eigin dagskrár. (Það er
reyndar sú jákvæðahlið á is-
lenskum fréttum um lokuð
kerfi, að i einstaka byggðalagi
reyna menn aö búa sjálfir efni
um tiöindi i plássinu). Þá er
mæit með þvi, að komiö sé upp
staðbundnum lokuöum kerfum
og sé sent um þau frá bókasöfn-
um i hverfunum — i þessu sam-
bandi má minna á, að i Sviþjóð
er myndbandatækið i miklu rik-
ari mæli en hér einkaeign fjöl-
skyldnanna og þar er aukin
samvinna nágranna á þessu
sviði talin til bóta.
Fjármál koma við sögu:
nefndin sænska vill leggja sér-
stakan skatt( 10-20%) á tækja-
búnað og spólur til að standa
undir þeim gagnaðgeröum sem
fyrr voru nefndar. Auk þess er
til þess ætlast að skólar veiti til-
sögn i myndbandafræðum og
dagskrárgerð.
Meö slikum aðgeröum á að
reyna aö gera myndbandiö að
samskiptatæki fyrir litil sam-
félög, þar sem menn búa til eig-
Árni__________________
Bergmann
skrifar:
in dagskrár, skiptast á skoðun-
um og viðhorfum.
Þungurróður
t leiöara i Dagens Nyheter um
mál þessi var dregið i efa að slik
þróun væri möguleg. Veriö gæti
að þeir sem tala minnihlutamál,
eða t.d. trúfélög gætu haft slik
not af videokerfum sem ætlast
er til. En hitt væri óliklegt, að
aðgeröir sem fyrr voru nefndar
mundu breyta þvi neyslu-
mynstri sem er orðið til: aö sá
æsilegi reyfari um hrikalegt
ævintýri eða stórfenglegar ást-
ir, sem áður var gripiö til i
bókaformi kemst nú á mynd-
band: með þeim mun helstum
að myndin er áhrifasterkari en
orðið.
Nauðsyn
En eins og hið sænska blaö
segir i leiðara: það er hægur
vandi aö gagnrýna tillögur sem
þær er fyrr voru raktar, hitt
gæti nefnilega verið erfiðara að
finna svör sem duga. Og meöan
við biöum eftir þvi, hvað Islensk
nefnd hefur fram að færa skal
þó eitt itrekaö: hvað sem liður
myndbandalöggjöf eða Nord-
satáformum: I öllu falli verður
að hressa upp á dagskrá
islensks sjónvarps, og þá veröur
að losa stofnunina úr þvi fjár-
svelti sem visitöluleikurinn hef-
ur komiö henni i.
— áb.
Myndbandabyltingin hljóðláta