Þjóðviljinn - 06.02.1982, Blaðsíða 4

I
4 StPA — ÞJ6ÐVILJINN Helgin 6.— 7. febrúar 1982.
stjórnmál á sunnudcgí
W
A tveggj a ara
ríkis-
stjórnar
Besti kosturinn var valinn
Sögulegur atburður
Nú á mánudaginn eru rétt 2 ár
liðin frá því núverandi rikisstjórn
var mynduð þann 8. febrúar 1980.
1 þau 76 ár sem þá voru liðin frá
þvi við tslendingar fengum fyrst
innlendan ráðherra hefur vart
nokkur stjórnarmyndun orðiö
með svo óvæntum og sögulegum
hætti sem þessi.
Tveimur mánuðum fyrr höfðu
alþingiskosningar fariö fram og
varla hefur mörgum kjósendum,
sem þá gengu að kjörboröinu,
dottið i hug að þeir væru að kjósa
einmitt þessa rikisstjórn. En
þegar rikisstjórnin hafði verið
mynduð snemma i febrúár 1980
brá hins vegar svo við, að
skoðanakannanir sýndu aö hún
átti meiri vinsældum að fagna en
yfirleitt haföi þekkst um is-
lenskar rikisstjórnir fyrr og
siðar. — Og nú eftir tvö ár stendur
stjórnin enn traustum fótum þótt
nokkuð hafi gefið á bátinn, svo
sem jafnan vill verða.
Þegar forystumenn Alþýðu-
flokksins tóku þá ákvörðun haust-
ið 1979 aö sprengja rikisstjórn
Olafs Jóhannessonar og knýja
þannig fram nýjar kosningar, þá
lá þar á bak við sú hernaðar-
áætlun aö ná i þeim kosningum
meirihluta á þingi ásamt Sjálf-
stæðisflokknum og siðan yrði
inynduð ný „viðreisnarstjórn”
þessara tveggja flokka. Flokks-
eigendafélagið i Sjálfstæðis-
flokknum stefndi og eindregið að
þessu sama marki. Það voru hins
vegar kjósendur sem hindruöu
þessi áform um nýja „viðreisnar-
stjórn”, þvi samanlagt náðu
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðu-
flokkurinn ekki nema 31 þingsæti
(Eggert Haukdal stóö þá utan
þingflokks Sjálfstæðisflokksins),
— en þurftu 32 i starfhæfan þing-
meirihluta. Auk þess voru fjöl-
margir flokksmenn i báðum þess-
um flokkum ófúsir aö ganga til
samstarfs um nýja „viðreisnar-
stjórn”.
Rikisstjórn Gunnars Thorodd-
sen var mynduö þegar árangurs-
lausar tilraunir til stjórnarmynd-
unarhöfðu staðið á þriðja mánuö,
og ljóst var að enginn annar
möguleiki var fyrir hendi á
myndun þingræðislegrar meiri-
hlutastjórnar.
Út kjörtímabilið
Stjórnin haföi frá upphafi mjög
tæpan þingmeirihluta og ekki
skorti staðhæfingar frá stjórnar-
andstæðingum um það, að slik
rikisstjórn gæti aldrei staðið
nema skamma stund og ekki
ráðið við verkefni sin.
Nú er komið annað hljóö i
strokkinn, og það var athyglis-
vert i úrvarpsumræðunum frá
Alþingi nú á dögunum, að þar
lýstu talsmenn stjórnarandstöö-
unnar þvi yfir, hver á fætur
öðrum að rétt væri að reikna meö
þvi að stjórnin sæti út kjörtima-
bilið.
Einna bjartast hér
Hér verður ekki rakin nú nein
afrekaskrá þessarar rikis-
stjórnar, enda munu næg tækifæri
gefast til þess sfðar. Staöreynd er
það, að nú á tveggja ára afmæli
stjórnarinnar, þá er hér bjartara
um aö litast i efnahags- og at-
vinnumálum heldur en i nær
öllum nágrannarikjum okkar og
breytir þar ekki miklu um á
hvaða stiku er mælt.
1 verðbólgusökum stöndum við
að visu enn sem fyrr langt aö baki
nágrannaþjóðunum, en lika á þvi
sviöi hefur veriö sótt fram með
30% lækkun verðbólgustigsins á
siðasta ári úr um 60% i rösklega
40%.
Þrátt fyrir alvarlega kreppu i
efnahagslifi umheimsins, þessi
siðustu tvö ár, þá hefur tekist aö
verja islensku þjóðarskútuna
öllum stærri áföllum og komast
nær algerlega hjá lifskjara-
skerðingu alls almennings.
A fjölmörgum sviöum félags-
mála hefur hér verið sótt fram
svo um munar — og væri sú skrá
ein efni i langa grein — , en i ná-
grannarikjunum hefurhins vegar
viða veriö um meiri og minni
skeröingu félagslegra réttinda að
ræða á sama tima.
1 atvinnumálum hefur fjölda-
margt áunnist, og yfir gnæfir að
Island er eitt i hópi örfárra rikja
hér um slóðir þar sem atvinnu-
leysi er hverfandi litið.
1 rikisfjármálum hefur jafn-
vægi náðst, og rikissjóður rekinn
hallalaust, ólikt þvi sem nú á sér
stað i flestum okkar nágranna-
rikja. I þeim efnum er sérstök
ástæða tii að minna á, að væri
hallareksturinn á rikisbú-
skapnum nú eins og hann varð
lakastur i fjármálaráðherratið
Matthiasar A. Mathiesen áriö
1975, þá yrði hallinn á rekstrar-
rcikningi rfkissjóös i ár um 13%
af rikisútgjöldunum, eða um 1000
miljónir nýkróna, sem er álíka
upphæð og allar tekjur rikissjóðs i
ár af tekjuskatti einstaklinga og
sjúkratryggingargjaldi.
Lifskjörin varin,
þrátt fyrir kreppuna
I kjaramálum almennings
hefur i aðalatriöum tekist aö
halda velli þrátt fyrir meiriháttar
áföll i okkar utanrikisviðskiptum.
A árinu 1980 voru viðskiptakjör
okkar út á við (viðskipti álversins
ekki meötalin) oröin 15—16%
lakari en þau höföu verið á
árunum 1977 og 1978, en bötnuðu
hins vegar eitthvaö á siöasta ári,
þótt endanlegar tölur i þeim
efnum liggi enn ekki fyrir. —
Kaupmáttur ráðstöfunartekna
heimilanna, þeirra tekna sem
heimilin halda eftir, þegar allir
skattar hafa verið greiddir, er
hins vegar af þjóðhagsstofnun
talinn hafa orðið meiri en nokkru
sinni fyrr, að öðru leyti en þvi að
árið 1979 var hann hinn sami og
nú á siðasta ári. Kaupmáttur
kauptaxta verkafólks innan
Alþýöusambandsins hefur að visu
sigið um 4—5% frá metárinu 1979,
en sé miöað viö greitt timakaup
er greinilega um minni breytingu
að ræða. Og sérstaklega er þaö
athyglisvert, að enda þótt við-
skiptakjörin i utanrikis við-
skiptum okkar hafi siöustu þrjú
ár, 1979—1981, verið þau lökustu
sem um er aö ræða á nokkru
Stjórnarmyndun i febrúar 1980.
þriggja ára timabili i 12 ár, þá
hefur kaupmáttur launa og ráð-
stöfunartekna einmitt verið að
jafnaði meiri þessi þrjú siöustu ár
heldur en á nokkru öðru þriggja
ára tímabili frá 1970. Þetta votta
allar skýrslur, sem um þessi efni
fjalla.
Ólíkar ríkisstjórnir
Menn mættu gjarnan hugleiða
hvað hins vegar heföi gerst i
kjaramálum almennings, ef hér
hefði að loknum alþingiskosn-
ingum 1979 verið mynduð ný
„viðreisnarstjórn”, en fyrsta
verk hinnar gömlu viðreisnar-
stjórnar var að banna með lögum
allar verðbótagreiðslur á laun.
Og menn geta lika i þessum
efnum litið á feril rikisstjórnar
Geirs Hallgrimssonar, sem
mynduð var 1974, en hún fór
þannig með kaupmátt greidds
timakaups verkamanna að um
mitt ár 1977 hefði hann þurft að
vaxa um 23% til að ná sama
kaupmætti og verið hafði þremur
árum fyrr, svo sem vottað er i
fréttabréfum Kjararannsóknar-
nefndar. — Voru þó viðskiptakjör
okkar út á viö á árinu 1977 ein þau
allra bestu, sem við höfum
nokkru sinni búiö viö, og 17—18%
betri en t.d. á árinu 1980.
Hins vegar var kaupmáttur
greidds timakaups verkamanna
um mitt ár 1977, áður en verka-
lýðshreyfingin braut kjaramála-
stefnu rikisstjórnar Geirs Hall-
grimssonar á bak aftur, býsna
mikið lakari en þremur árum fyrr
eða þremur árum siðar, og
þannig hafði kaupmátturinn veriö
á botni samfellt þrjú fyrstu
valdaár ríkisstjórnar Geirs Hall-
grimssonar. — Allar upplýsingar
i þessum efnum liggja fyrir i
skýrslum Kjararannsóknar-
nefndar og getur hver sem er
skoðað þær.
Það skiptir miklu máli fyrir
lifskjör almennings i landinu,
hvort þessi eða hin rikisstjórnin
fer með völd. Það sýna þær stað-
reyndir sem hér hefur verið
minnt á. Og það er að sjálfsögðu
pólitiskt afl Alþýðubandalagsins,
sem framar öllu sker
úr. Væntanlega hafa einhverjir
tekiö eftir þvi i sjónvarpsþætti nú
ivikunni, að talsmenn allra
stjórnmálafiokka nema Alþýðu-
bandalagsins töldu brýua nauð-
syn að skerða verðbæturá launal-
mennings, án þess að bjóða upp á
neina aðra marktæka kaupmátt-
artryggingu. Furðu margir tapa
áttum i þvi áróðursmoldviöri sem
yfir gengur, og telja sjálfum sér
trú um að engu máli skipti hvaða
rikisstjórn hér fer með völd. Þeir
þyrftu að læra betur.
afmæli
Varðstaöa
Eða hvernig halda menn, að
ástatt væri i okkar sjálfstæðis-
málum, ef hér hefði fyrir tveimur
árum verið mynduð „viðreisnar-
stjórn”, eða rikisstjórn Geirs
Hallgrimssonar endurvakin? —
Við þekkjum sögu liðinna ára-
tuga, og öll vitin til varnaðar um
islenskar rikisstjórnir sem létu
undan ásókn erlends hervalds og
fjölþjóölegs auðvalds og verks-
ummerkin á Keflavikurflugvelli
og i Straumsvik. An varðstööu
innan stjórnarráðsins og utan
veröur óheillabrautin greið. Sé
ekki tækifæri til sóknar þá er að
halda velli, — það skulu menn
muna vel.
Eins og allt starfsfólk í
sjávarútvegi væri atvinnu-
laust
t upphafi þessarar greinar var
á þaö minnt, að hér væri nú betur
ástatt i atvinnu- og efnahags-
málum heldur en hjá flestum
okkar nágrönnum.
Skoðum nokkur atriði nánar til
samanburðar.
Hér i Þjóðviljanum hefur áður
verið á það bent, að i Danmörku
og Bretlandi er atvinnuleysi, með
þeim hætti, að væri sama ástand í
þeim efnum hér þá gengju 13.000
manns atvinnulausir á tslandi.
Þetta er álika tala og nemur öllu
starfsfólki i okkar sjávarútvegi,
bæði sjómönnum og fiskvinnslu-
fólki.Menn skulu staldra við áður
en þeir nota atkvæðaseðilinn til
að kalla yfir sig þróun i þessa átt.
Og atvinnuleysið er ekki bara i
Danmörku og Bretlandi. 1 Banda-
rikjunum eru 9,5 miljónir at-
vinnuleysingja, það samsvarar
um 10.000 atvinnulausum hér. t
Frakklandi eru 2 miljónir at-
vinnulausra, það samsvarar um
9000 manns hér. 1 Vestur-Þýska-
landieru einnig um 2 miljónir at-
vinnuleysingja, það samsvarar
um 7.500 manns hér. A írlandi,
þar sem erlend auðfyrirtæki
stýra atvinnulifi smárikisins að
mestu, þar eru 140 þúsund at-
vinnuleysingjar, og það sam-
svarar nær 10.000 atvinnulausum
hér. — Svona mætti lengi telja.
Aðeins island og Sviss
Samkvæmt þeim tölum sem
birtar eru i timariti EFTA um
þróun efnahagsmála, þá eru það
bara ísland og Sviss sem skera
sig úr, með aöeins 0,2% atvinnu-
leysi á siðasta ári. Hjá Austurriki
sem kemur næst á eftir er at-
vinnuleysið sjöfalt meira.
Þessar tölur um atvinnuleysið
eru skýrasta merkið um þá alvar-
legu kreppu efnahagslifsins, sem
hvarvetna blasir við sé litið út
fyrir landsteinana.
En það er hægt að nefna fleiri
dæmi. Frá Þjóðhagsstofnun
höfum við undir höndum gögn,
sem sýna þróun einkaneyslu á
siðustu árum annars vegar hér á
tslandi og hins vegar i Dan-
mörku, Noregi og Sviþjóð.
Svo er það
einkaneyslan
Þar kemur fram að á siðustu
fimm árum, frá 1976 til 1981 hefur
einkaneyslan hér á tslandi vaxið
um 21,4% og hefur þá verið tekið
tillit til nýjustu upplýsinga um 4%
vöxt einkaneyslu hér á siðasta
ári. A sama tima hefur vöxtur
einkaneyslu i Noregi aðeins
numið 11,1% og er talinn hafa
numið 1,5% á siöasta ári. Þannig
er oliuveldið Noregur tæplega
hálfdrættingur á við okkur i þess-
uin efnum. Um Dani og Svia er
svo það að segja, að þar hefur
einkaneyslan hreinlega dregist
saman á þessum fimm árum, var
minni 1981 heldur en 1976. Slikar
upplýsingar segja mikla sögu, og
enginn skyldi halda að það sé létt