Þjóðviljinn - 06.02.1982, Blaðsíða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 6.— 7. febrúar 1982.
mér er spurn
Sigurður E. Guðmundsson,
framkvstj. Húsnæðisstofnunar,
svarar Þjóðviljanum:
Hvers vegna er ekki lán-
að jafn mikið til kaupa á
gömlum íbúðum og nýjum?
Ég hef veriö beöinn aö gera les-
endum Þjóöviljans nokkra grein
fyrir þvi hvers vegna lán Hús-
næöisstofnunar rikisins til kaupa
á eldriíbúðum eru lægri ikrónum
taliö en lán hennar til nýbygg-
inga. Við þeirri bón skal ég gjarn-
an verða.
Það var með löggjöfinni frá 12.
maí 1970 aö Alþingi heimilaði
fyrsta sinni, aö Húsnæöisstofn-
unin veitti lán úr Byggingarsjóöi
rikisins til kaupa á eldri íbúöum.
Hafði þaö lengi veriö markmið
ýmissa húsnæöismálamanna að
slik heimild fengist, en ekki var
taliö tfmabærteöa unnt aö hefjast
handa um lánveitingar af þvi tagi
fyrr en byggingarlán stofnunar-
innar hefðu náð sæmilega viðun-
andi fjárhæöum. t kjölfar júni-
samninganna 1964 og þó eirúian-
lega júli-samninganna 1965, er
iaunaskatturinn kom til sög-
unnar, efldist fjárhagur stofn-
unarinnar mjög auk þess sem
unnt var að greiða lánin út litt
rýrö, annars vegar vegna sæmi-
lega „hóflegrar” verðbólgu, og
hins vegar vegna þess, aö
heildarlánin voru aðeins greidd út
i tveim hlutum. Með tilliti til
þessa þótti rétt aö hefjast handa
um lánveitingar til kaupa á eldri
ibúðum.
Byggingarlánin höföu, þegar
hérvarkomiö, náö sæmilega háu
hlutfalli byggingarkostnaðarins,
ensannarlega voru þauekki stór i
sniöum i upphafi. Hiö siöast-
nefnda gilti einnig um lánin til
kaupa á eldri ibúöum, er veiting
þeirra hófst. Sjálfsagt hafa menn
þó gert sér vonir um að á kom-
andi árum yröi unnt aö hækka
þau smám saman.þannig, að þau
næöu sæmilegu hlutfalli kaup-
verðserfram i sækti. Til aö byrja
meö voru lánin bærilega há, en er
frá leið lækkuöuþau jafnt ogþétti
raun,alltþar til Gunnar Thorodd-
sen félagsmálaráðherra herti á
gildandi ákvæöum um aö þau
skyldu nema allt aö helmingi
byggingarláns. Sú lina er enn i
gildi,jafnframt þvi, sem umsókn-
unum hefur fjölgaö stórlega. Allt
þetta hefur valdið þvi', aö hús-
næðismálastjórn hefur notaö
stööugt stærri hluta ráðstöfunar-
fjár stofnunarinnar i lánveitingar
til kaupa á eldri ibúðum. A
siöasta ári uröu þessar lánveit-
ingar umfangsmeiri en nokkru
sinni fyrr. Þá voru veitt G-lán til
kaupa á 2183 ibúöum um land allt,
samtals aö fjárhæð 80,4 m.kr. og
námu þær lánveitingar 27%
heildarráðstöfunarfjár
Byggingarsjóös ri'kisins. En hvaö
sem þessu liöur má telja vist, eöa
a.m.k. liklegt, aö þaö muni taka
sinn tima að byggja upp þennan
lánaflokk.rétteins og byggingar-
lánaflokkinn.
Kaup á eldri ibúöum eru aö þvi
leyti ólik kaupum á ibúöum i
smiöum, aö i fyrrnefnda tilfellinu
fylgja oftsinnis há lán viö ibúöar-
söluna. Er þar annars vegar um
aö ræöa veölán til langs tima,
sem á i'búöunum hvila af hendi
fyrri eigenda, hins vegar selj-
endalán frá þeim, er selur.
Auðvitaö er þaö misjafnt hvaö
þessi lán nema háu hlutfalli sölu-
verösins, en sennilega er einna
algengast um þessar mundir að
þau séu um 30% söluverðsins.
Svör min viö þvi hvers vegna
lán til kaupa á eldri ibúðum eru til
muna lægri en á nýjum ibúöum
skulunú lögö fram. Aöur skal þó
tekiöfram, ogá þaölögö áherzla.
aö þau eru eingöngu mitt
persónulega mat og alls ekki
„opinber svör” Húsnæðisstofn-
unarinnar. Ég tel að meginástæö-
urnar séu þrjár:
1) Þar sem seljandi lánarum það
bil þriðjung söluverðsins til nokk-
urs tima (að áhvilandi lánum
meötöldum) virðist útborgunar-
þungi kaupanda ekki jafn mikill
og þess, sem er aö kaupa i
smiöum fullgerða ibúö. Til við-
bótar fær hinn fyrrnefndi oft-
sinnis önnur veölán til viöbótar,
svo að útborgunin verði honum
léttari. Húsbyggjandi fær aö
sjálfsögöu sambærileg lán en þó
ekki framangreint ,,30%-lán”
seljanda og það gerir mikinn
gæfumun.
2) Annað svar við framan-
greindri spurningu er að sjálf-
sögöu hiö klassíska svar: Fjár-
skortur. Ég býstfastlega við þvi,
að hefði stofnunin meira fé
umleikis myndi hún hækka
þessar lánveitingar sinar, hægt
og sigandi, enda full þörf á. Þá
væri lika hægt aö gera sitthvað
fleira, t.d. lengja lánstimann,
sem varla má styttri vera en
hann ernú, þ.e. 16 ár. Aukin fjár-
ráö á þessu sviöi heföu fyrir löngu
valdiö þvi, aö lánin væru talsvert
hærri nú.
3) Sá frjálsi og uppsprengdi óöa-
veröbólgumarkaöur, sem mest-
allt ibúöarhúsnæöi i landinuer á,
er aö sjálfsögöu afar viökvæmur
fyrir hverskonar sveiflum.
Einkum er hann fljótur að taka
við sér ef kaupendur geta, fyrir
tilstilli einhvers aöila, boöið fram
meira fjármagn en áöur. Gerist
þaö með skyndilegum hætti getur
það valdiö „sprengingu” á mark-
aönum, þannig, að bæði verð og
útborganir fari upp úr öllu valdi.
Ég tel augljóst, að myndi Hús-
næöisstofnunin auka skyndilega
framboö sitt á lánsfé vegna eig-
endaskipta á eldra húsnæöi
myndi markaöurinn „gleypa”
þaö samstundis: Seljendur
myndu krefjast bæði hærra verðs
og hærri útborgana. Og hvers
væri þá kaupandinn bættari, ekki
sizt ef þaö væri frumbýlingsfjöl-
skylda, sem væri að kaupa si'na
fyrstu ibúö? Þaö er vandséö aö
slik þróun yrði henni i hag. Þess
vegna er ég eindregið þeirrar
skoöunar, að fara verði varlega i
aliar slikar ákvaröanir.
Aö lokum má það koma fram,
aðsem betur fer hefur Húsnæöis-
stofnunin ailt frá upphafi og
reyndar i sifellt auknum mæli
haft lánveitingar til kaupa á eldri
ibúöum misháar eftir þvi hvort
umsækjandi er að kaupa sina
fyrstu ibúö eöa ibúð nr. 2, 3
o.s.frv. Ég tel aö sú stefna hafi
reynst vel. Einnig má þaö koma
fram, aö lánin hafa, þrátt fyrir
allt, verib misjafnlega hár hluti
kaupverösins. Hér i Reykjavik og
næsta nágrenni, þar sem óða-
verðbólga rikir á uppboðsmark-
aði ibúöarhúsnæðisins, ná lánin
vitaskuld ekki jafnháu hlutfalli
eins og á sumum öörum stöbum i
landinu, þar sem meira jafnvægi
rikir og ibúðaverö getur ef til vill
sumstaöar talist nokkurn veginn
eðlilegt.
...ogspyr
Friöjón
Þórðarson
dóms-
málaráðherra
Ert þú ekki sammála mér um þaö aö brýna nauösyn beri til aö'
skilgreint veröi i nýjum lögum, miklu nánara en nú er gert, um
rétt og skyldur í sambandi viö ibúöakaup, bæöi varöandi ibúöir
en þó aöallega um byggingafyrirtæki og íbúöakaupendur þar
sem fjölskyldur hafa margsinnis lent i stórhættu? Og ennfremur
að fasteignasölurnar veröi gerðar ábyrgar fyrir sinu hlutverki
þannig að alls konar aðilar séu ekki aö vasast i þeim með tilheyr-
andi áhættu, tjóni og mistökum.
r i tst jjornargrei n
Samanburöarfræðin
Árni
og
Eitt helsta skammaryrði
Morgunblaðsins um þessar
mundir er „samanburðar-
fræði”.Þar er átt viðhliðstæður
sem dregnar eru milli fram-
göngu Sovétmanna og Banda-
rikjamanna i ýmsum málum,
samanburö á mannréttinda-
brotum sem fram fara undir
skikkjufaldi þessara risa
tveggja. Annaö heiti á sama
fyrirbæri notar blaðið, en það er
blátt áfram „Bandarikjaróg-
ur". Þá er sérstaklega átt við
þaö aö bandarisk stjórnvöld
eru gerð ábyrg fyrir ýmislegum
illum verkum skjólstæðinga
sinna, hvort sem væri i Tyrk-
landi, E1 Salvador eöa annars-
staöar.
Hvernig áhrifum er
beitt
Nú er þaö ekki nema rétt, að
þóttBandarikin séu voldug ráða
þau ekki öllu sem gerist á þeirra
áhrifasvæöi. En það breytir þvi
ekki, að þau eiga þess alltaf kost
að beita hinum miklu áhrifum
sinum — m.a. til þess að refsa
herforingjaklikum fyrir mann-
réttindabrot. Einhver slik við-
leitni hefur verið höfð uppi, ekki
sist i stjórnartima Carters. En
nú eru þeir við völd sem telja,
að öryggishagsmunir Banda-
rikjanna eigi að vikja öllum öðr-
um málum til hliðar. Þeir hinir
sömu hafa fundið upp sérstaka
kenningu um megin muná hefð-
bundnum ofbeldisstjórnum svo-
köiluðum og alræöisstjórnum til
aö réttlæta hverskonar stuðning
við þá sem drepa fólk, handtaka
og pynta i nafni „réttra” hags-
muna.
i Randaríkfunum sjálf-
um
Þegar svo sli'k stefna fer sam-
an við háværa gagnrýni á
mannréttindabrot hjá ,,hinum”
— og þá i'Póllandi nú um stundir
og fylgja kröfur um að pólskum
og sovéskum stjórnvöldum
verði refsaö, þá er ekki nema
von aö samanburðarfræðin
komi upp. Satt að segja eru fáir
iðnari við þau en Bandarikja-
menn sjálfir. Það eru ekki sist
bandariskir fréttaskýrendur
sem minna Reagan forseta á þá
glæpi sem herforingjakli'kur i
Guatemala, ElSalvador og við-
ar fremja „að húsabaki” hjá
honum meðan hann lætur eins
og ranglæti heims sé allt saman
komið i Evrópu austanverðri.
Hér i blaðinu var i gær vitnað til
viðtals við fyrrum sendiherra
Carterstjórnarinnar i E1 Salva-
dor, Robert White, sem hafði
þungar áhyggjur af þeim ótta
bandariskra ráðamanna við
róttækar hreyfingar i þriðja
heiminum, sem stööugt rekur
þá til að dæla peningum og
vopnum i blóði drifnar fámenn-
isstjórnir. White er og talsmað-
ur þeirrarkenningar, að þaö séu
einmittþessi viöbrögð sem geri
umbótahreyfingar i Rómönsku
Ameríku einatt hliðhollar
kommúnistum, enda þótt engin
slik samúö hafi verið fyrir hendi
þegar af stað var farið: þar er i
gildi sá gamalkunni sannleikur,
að óvinur míns óvinar er minn
vir. ur.
Hræsni sem er engu lík
Samanburðarfræðin eru og
eitt af þvi sem skapar spennu
milli bandariskra stjórnvalda
og vesturevrópskra ráðamanna
um þessar mundir. Til að
mynda hefur utanrikisráðherra
Danmerkur, Kjeld Olesen, held-
ur betur fengið orð i eyra frá
Washington fyrir að hafa leyft
sér að bera saman herforingja-
stjórnir i Póllandi og Tyrklandi.
Um það mál kemst helsti tals-
maður danskra sósialdemó-
krata i utanrikismálum, Lasse
Budtz, svo að orði i nýlegu við-
tali i Information: „A það að
vera leyfilegt i Tyrklandi sem
ekki er leyfilegt i Póllandi?
Þetta er hræsni sem engu er lik.
Menn eiga ekki að komast upp
með að láta vini sina gjöra það
sem þeim hentar meðan svo-
nefndir andstæðingar mega það
ekki”. Svipaðar spurningar eru
fram bornar i hverju Vestur-
Evrópulandi — það skal alveg
óvenjulega bandarikjasinnað
málgagn eins og Morgunblað til
að hneykslast á þeim.
Vond huggun
Þessi samanburðarfræði hafa
fleiri hliðar. Enn kunna að vera
til nokkrir þeir menn, sem vildu
halda i gamlar vonir sinar um
jákvæða þróun mála i Austur-
Evrópu og hallast aö þvi að
huggasig við það, að t.d. í Pól-
landi hafi herforingjastjdrn ekki
drepið eða fangelsað fólk i sama
mæli og gert hefur verið i ýms-
um skjólstæðingjarikjum
Bandarikjanna. Þetta er vond
huggun. Einmitt þeir sem vilja
hafa einhvern metnað fyrir
hönd sósi'alisma ættu allra sist
að sætta sig við það að skrið-
drekar, herlög og afnám þess
samtakafrelsis sem þróasthafði
séu höfð til að „bjarga sósial-
Bergmann
skrifar
ismanum”, eins og það heitir.
Það stóð vist aldrei til að veita
þeim sem þykjast stýra eins-
konar sósialisma syndakvittun
fyrir það að þeir komist af með
færri pólitlska fanga en fasista-
stjórnir! Miklu nær að láta sika
þróun mála verða til þess að
spyrja sjálfa sig i alvöru, hverj-
ar lágmarkskröfurhver og einn
vill gera til þjóðfélaga sem
kenna sig við sósialisma — og
•neitaþeim um það sæmdarheiti
sem á prófinu falla.
Möguleiki
Ótiðindi af margvislegum
mannréttindabrotum berast úr
mörgum heimshlutum. Það er
kannski til of mikils mælst, að
hver og einn taki öll þau tiðindi
jafn nærri sér, ýmisleg persónu-
leg tengsli, þekking á ákveðnum
þjóðum, samúð með skoðana-
bræðrum og margt fleira kemur
til greina og ræður áherslum i
afstöðu hvers og eins. Við þvi
verður ekki gert. En það er ekki
slður nauösynlegt, að menn geri
sérsjálfir grein fyrir bæði þess-
um áhrifaþáttum sem og þvi', að
það er mikil nauðsyn að forðast
tvöfalt siðgæði i mannréttinda-
málum. I þeim efnum er varla
nema um eina leið að ræða vilji
menn vera sem heiðarlegastir
við sjálf a sig og aðra: hún er sú
að gera það siðgæði að sinu sem
ræður samtökunum Amnesty
International.
AB.