Þjóðviljinn - 06.02.1982, Blaðsíða 17

16 SiÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 6,— 7. febrúar 1982.
Helgin 6.— 7. febrúar 1982. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 17
stað. Þetta þætti ekki fljótlegt nú
en mörg sléttan i islensku túnun-
um var til orðin á þennan hátt og
mikil var gleði bændanna yfir
hverri dagsláttunni, sem breytt-
ist úr kargaþýfi i rennisléttan
flöt. En svitadroparnir voru ekki
taldir.
Bræður minir voru ákaflega
duglegir jarðabótamenn en minn
hlutur i þeim störfum var nú
einkum sá, að bera með þeim
þökurnar. Bær hefur alltaf verið
ágæt jörð og er nú orðin með þeim
stærstu i Strandasýslu. Bræöur
minir bjuggu þar lengi. Þeir voru
bæði duglegir og námfúsir og hin-
ir yngri þeirra brutust i þvi að
afla sér nokkurrar menntunar,
fóru i bændaskóla og iþróttaskóla.
Systur minar langaði til þess
að komast eitthvað i burtu og sjá
sig um og þær gerðu það en ég var
alltaf heima. Mér fannst aö það
yrði alltof erfitt fyrir mömmu ef
við færum allar að heiman, svo ég
fór aldrei lengra en yfir næsta
þröskuld; þegar ég gifti mig.
„Fyrr var ofti
koti kátt”
— Er Bær ekki mikil hlunninda-
jörð?
— Jú, hún er það. Grimsey á
Steingrimsfirði tilheyrir Bæ. Þar
er mikið æðarvarp, heyskapar-
land og góð beit. Féð var flutt út i
eyjuna á haustin og tveir menn
gættu þess yfir veturinn, sinn frá
hvoru búi, þvi það var tvibýli á
jöröinni. Hús voru i eyjunni yfir
féð en það lá oftast við opið. Snjó
festir mjög sjaldan i Grimsey svo
að nokkru nemi.
— Var sjór ekki stundaöur
þarna af Ströndinni?
— Jú, pabbi réri að sumrinu
með eldri bræðrunum og þeir
fiskuðu oft vel. Sjórinn var mikil
blessuð björg fyrir þetta stóra
heimili.
— Nú voru tvö býli i Bæ og
margt fólk á þeim báðum, voru
þetta ekki miklir Glaðheimar?
— Jú, það var svo sannarlega
enginn drungi yfir fólkinu þótt
ekki værinú þægindunum fyrir að
fara miðað við það, sem nú þykir
vera lifsnauðsynlegt. Það var
milli 20og 30 manns á báðum bæj-
unum og margt af ungu fólki. Og
það var mikið fjör, spilað, sungið
leikið og dansað. Ég held það nú.
Mamma kunni öll ógrynni af ljóð-
um og lögum og allt lærði maður
þetta.
Giftingog
búskapur
— Og hvenær fórstu svo sjálf að
búa?
— Ég gifti mig árið 1919 og var
maöurinn minn Árni Andrésson
frá Kleifum á Bölum. Hann missti
föður sinn sex ára gamall. Þá
flutti hann með móður sinni að
húsið og við fluttum til Akraness.
Þá voru flest börnin flogin úr
hreiðrinu. Eftir aö Árni lell frá
bjó ég á Akranesi meö yngsta
syni minum i 6 ár. Þá fluttist hann
til Vestmannaeyja.
Nú var ég orðin ein eítir, farin
að bila i fótum og þótti erfitt að
búa þarna uppi á annarri hæð i
húsinu okkar á Akranesi. Þá sótti
ég um vist hér á Hralnistu. Eftir
henni beið ég i tvö ár en ílutti svo
hér inn árið 1970 og iikar meö
hverjum deginum betur.
Draumur rætist
Þó að Þuriður lrá Bæ hafi langa
ævi unnið hörðum höndum að
hætti annarra alþýðukvenna,
veitt forstöðu mannmörgu heimili
og alið upp fjölda barna mundi
hUn samt trUlega ekki mikið
þekkt út lyrir sitt nánasta um-
hverfi ef ekki kæmi fleira til.
„Hinn fórnandi máttur er hljóð-
ur”. En nokkuð er nú um liðiö sið-
an égheyrði Þuriðar frá Bæ fyrst
getið og þá íyrir ritstörl. Löngun
til þeirra hefur blundað með
henni áratugum saman, draum-
ur, sem ekki voru miklar likur til
að nokkru sinni gæti ræst.
— Já, segir Þuriður, — ég býst
við að þvi sé svo farið um flesta
að þeir eigi sin sérstöku áhuga-
mál. Sumum auðnast aldrei að
sinna þeim, taka þau meö sér i
gröfina; öðrum tekst aö vinna að
þeim á efri árum. En þá er lika
hætt við að minni og hugsun sé
farið að sljóvgast, þrekiö að bila.
Mig hefur alltaf langað til að
skrifa. En auðvitað helur mér
aldrei gefist timi til aö sinna þvi
áhugamáli minu lyrr en nú allra
siöustu árin. Ég verö að geta ein-
beitt mér við skriftirnar, vera al-
veg i ró og næði, útiloka allt ann-
að.
— Hvenær byrjaðir þú að skrifa
að ráði?
— Ég byrjaði ekki á þvi að
neinu marki fyrr en ég var orðin
ekkja á Akranesi. Þá var ég eig-
inlega búin að semja tvær fyrstu
bækurnar, átti þær svona geymd-
ar i.hugskotinu, aö þvi leyti sem
éghafði ekki fest þær á blað. Sið-
an hef ég haldið þessu áfram
linnulitið.
Reyni að vera jákvæð
— Ilvað hefurðu gefiö út marg-
ar bækur?
— Þær eru orðnar f jórar. Gæfu-
munur kom út 1977, Breyltir tim-
ar 1978, Niðursetningurinn 1980,
Gull i mund 1981. Þetta er sam-
hangandi ritverk þannig að hver
bókin tekur við af annarri, sumar
persónurnar heltast úr lestinni,
aðrar koma i staðinn, eins og
gengur og gerist i lifinu. Ég reyni
að vera jákvæð i bókum minum;
mér finnst nóg af svartsýni og
hörmum þó að ekki sé verið að
búa það til i bókum. Sögur minar
eruekki mjög langar, ég vef ekki
miklu utan um þetta, mér er
ósýnt um og illa við málalenging-
ar. Til hvers á aö vera að hafa
mörg orð um þaö, sem fólk gjör-
þekkir? Ef eitthvað á að koniast
til skila er best aö hala það i sem
styttstu máli. Þaö finnst mér nú.
Ég var nú lengi vel óákveðin i
þvi hvort ég ætti að gefa þetta
nokkuð út, bara aö láta mér
nægja að skrifa. Það var hvort
sem er aðalatriðiö. En ég var
hvött til útgálunnar og viö nánari
athugun fannst mér að margt af
þvi sem hæft þykir til útgálu, sé
nú ekki svo merkilegt að ekki sé
hægt á við það að jaínast. Svo ég
lét slag standa.
— Búin að gefa út fjórar bækur
já; crtu kannski mcð fleiri á
prjónunum?
— Ég er nú búin aö senda Irá
mér handrit af Sögnum og sögum.
Þaö eru svona sögur úr heima-
byggðinni, af foreldrum minum
og ýmsum sjómönnum, lólkinu,
sem ég umgekksl sem unglingur,
og svo tveir þættir, sem eru raun-
ar skáldsögur’ Þessi bók var til-
búin til prentunar á siðasta ári en
mér fannst það vera oflæti aö
gefa út tvær bækur á sama árinu.
Þá er ég með i handriti tvær
ljóðabækur. Eru visur i annarri
en ljóð i hinni, en ég á nú eltir að
raða þessu dóti svolitið betur nið-
ur. Loks er ég svo að dunda við
íramhald al Niðursetningnum
minum og vona að mér endist lif
og heilsa til þess að koma honum
heilum i höfn.
Pr jónavélin hjálpar til
— llver gefur út fyrir þig?
— Ég hef nú eiginlega enga
hjálp haft við útgáíuna. Ég er
með pr jónavél hér i öðru herbergi
og grip stundum dálitið i hana,
svona til þess að hvila mig. Það
sem ég prjóna, hefur runnið til
þess að standa straum af útgáf-
unni. Mér finnst að maður eigi
helst sjálfur aö gefa út sinar bæk-
ur; þær eiga að standa undir sér.
— Lestu inikið?
Dálitið, já. Ég les venjulega
á kvöldin, svona til kl. tólf til hálf
eitt. Þaö er nú kominn timi til
þess að gela veitt sér það. Hér á
árum áður var lestrartiminn tak-
markaður. En ég vil helst lesa
þær bækur, sem fara vel. Það er
meira en nóg um ömurleikann i
veröldinni. Ég er glaðlynd aö eöl-
isfari og þvi hel' ég nú kannski náö
þessum aldri, þrátt fyrir allt.
Ég sagði börnunum minum
það, að ef ég næði háum aldri og
héldi heilsu, þá mundi ég nota siö-
ustu árin til þess aö skrifa og þaö
hef ég lika dundað við. Gamall
draumur hefur verið að rætast og
hér er indælt að eyða ævikvöld-
inu. Ég geri enga kröfu til þess aö
neinum þyki neitt til þess koma,
sem ég skrifa. En þetta var mér
nauðsyn og nú er ég sátt við lifið.
Betur að allir gætu sagt það.
— mhg
Þuriöur frá Bæ: — Ég sagði börnunum minum þaö.aðef ég næöi háum aldri og héldi heilsu þá mundi ég
nota efstu árin tilþess aðskrifa og þaðhef ég Ilka dundað við. —Mynd: Eik.
Reykjarvik við Bjarnarfjörð og
svo þaðan siðar til bróður sins i
Bæ.
Ég sagði áðan að ég hefði að-
eins farið yfir þröskuldinn þegar
ég gifti mig. Við tókum nefnilega
leigt hjá Halldóri, sem bjó á hin-
um helmingi jarðarinnar.
Fyrstu árin bjuggum við Árni i
Bæ. Og heimilisfólkinu fjölgaði
nokkuð ört hjá okkur. Við eignuð-
umst nefnilega 12 börn og hin
fyrstu þrjú af þeim fæddust i Bæ.
Hiö fyrsta þeirra skaddaðist i
fæðingu og var i pilsunum min-
um fram yfir þritugt. Þaö var
nokkuð þungbær reynsla. En bót
var i máli að hin reyndust öll vel
hraust.
— Tólf börn, já. Svo þið hjón
hafiðekki ætið setið auðum hönd-
um með alla þá ómegð.
— O-nei, það kom nú fyrir að við
þurftum að gripa i verk. En það
er ýkjulaust og geta allir um það
borið, sem til þekkja, að maður-
inn minn var tveggja til þriggja
manna maki við vinnu. Það var
svo sem aldrei neinn auður i búi
en við komumst af.
Tókum ibúðarhúsið
með okkur
endurbætur á jörðinni. Tekið var
á móti fiski til verkunar, bæði fyr-
ir kaupfélagið og aðra. Árni setti
upp fiskverkunarplön og sá um
þetta allt. Hann hafði þvi i ýmis
horn að lita og kunni þvi vel.
Hann var fæddur verkstjóri. Og
þarna var margt fólk ekki siður
en i Bæ, 20 - 30 manns, sem vann
við fiskinn yfir sumarið, enda
lögöu þarna upp fisk einir 4 eða 5
bátar. Og brátt risu þarna fleiri
hús en okkar; t.d. byggði þarna
ein systir min og Halldór maður
hennar, sem annars var alltaf á
sjónum.
Síldin uppi i fjöru
— Gautshamar hcfur þannig
ekki siður verið útgerðarstöð en
bændabýli, kannski fremur?
— Já, umsvifin þarna og aukin
byggð i sambandi við þau var
náttúrlega fyrst og fremst sjó-
fanginu að þakka. Á þessum ár-
um óð sildin upp i fjöru. Það
þurfti aöeins að fara á flot til þess
að sópa henni á land. En svo var
hún bara að mestu notuð i beitu.
Þetta væru mikil og dýrmæt
verðmæti nú. Og svo þorskurinn.
Allstaöar var hann vaðandi. A
þessu byggðist þetta allt og svo
þegar sjófangið hvarf þá hrundi
grunnurinn. Og nú stendur þarna
aðeins eftir húsið, sem hann Hall-
dór byggði.
En þetta voru skemmtileg ár.
Og þó að Árni hefði nú oítast nær
annað að sýsla að sumrinu en að
stunda búskapinn, þá var ég svo
sem ekki ein viö hann þegar
krakkarnir fóru að komast upp.
Þau létu sitt ekki eítir liggja. Og
það veitekkinema sá,sem reynir
hvað gott er aö geta alið börnin
upp á sinu eigin grasi, ef svo má
aðorðikomast, og þurfa aldrei að
vera hrædd um þau. Það er dálit-
ið annað eða á götunum hérna i
Reykjavik, sýnist mér.
Hómavik — Akranes —
Hrafnista
— Þú drapst á þaö áðan aö þið
lieföuð flutt frá Gautshamri árið
1948 og þá hvert?
— Þá fórum við til Hólmavikur.
Kaupfélagsstjórinn linnti ekki
látum með að fá Árna til sin sem
frystihússtjóra og þaö varð úr. Og
við það vann hann upp frá þvi
meðan hann var vinnufær.
Arið 1962 höfðum við svo enn
vistaskipti. Arni var þá að missa
heilsuna, hætti störfum við frysti-
— Fyrstu árin voruð þið i Bæ,
sagðiröu. Hvert lá svo leiðin það-
an?
— Arið 1929 fluttum við frá Bæ
að Gautshamri á Selströnd. lbúð-
arhúsið fluttum við með okkur og
þóttu það nokkuð nýstárlegar að-
farir. Þvi var þokað niður i fjöru,
settar undir það tunnur og svo
dregið á sjó inn að Gautshamri.
Við keyptum hálfan Gautshamar,
sem heita mátti að væri þá i eyði.
En þarna átti það nú samt fyrir
okkur að liggja að dvelja i 19 ár,
eða til ársins 1948.
Og þarna var gott að vera. Arni
hófst þegar handa um miklar
„Mér fannst þaö vera
oflæti að gefa út tvær
bœkur á sama ári”.
mhg ræðir við Þuríði GuÞmundsdóttur
frá Bæ, sem lengstaf ævi sinnar hefur átt
heima norður í Strandasýslu, þar sem
ungdómurinn „spilaði, dansaði,
lék og söng”. Hún kom upp 12 börnum
en situr nú áttræð uppi á Hrafnistu
og sendir frá sér hverja bókina af annarri
aldur, farið að helga sig þeim störfum, sem hugur-
inn stóð öðru fremur ætið til: ritstörfum. Nú dvelur
Þuriður frá Bæ á Hrafnistu i Reykjavik og ,,hér er
indælt að vera fyrir manneskju eins og mig”, sagði
hún, þegar blaðamaður tyllti sér á bekkshornið hjá
henni, nú á dögunum, ,,en ég held ég hafi nú ósköp
litið að segja þér.”
Helgar-
viðtalið
Selströnd nefnist byggðarlag í Strandasýslu og er
raunar norðurströnd Steingrimsfjarðar. Meðal býla
þar er höfuöhólið Bær, sem Þuriður Guðmundsdótt-
ir rithöfundur kennir sig við og bjó þar enda lengi.
Eftir aö hafa lengstaf ævi sinnar alið manninn norð-
ur á Ströndum, unnið þar hörðum höndum og arf-
ieitt þjóðina að 12 börnum, gat hún loks, um sjötugs-
Þrettán börn og
þrettán kindur
— Nú, jæja, það er þá best ég
segi þér þaö fyrst, að ég verð 81
árs á þessu ári, fædd aö Reykja-
nesi á Ströndum árið 1901 og er
ekkert feimin við að segja til um
aldur minn, enda hreykin af hon-
um fremur en hitt. Foreldrar
minir voru hjónin Ragnheiður
Halldórsdóttir og Guðmundur
hins ýtrasta. Upp úr 1920 íóru svo
Flygenringarnir aö koma þarna
norður með peningana. Þá byrj-
aði að vaxa visir aö þvi þorpi,
sem nú er orðið allstórt.
Jón kennari, sem svo var kall-
aður af því að hann hal'öi fengist
eitthvað við kennslu áöur en hann
giftist heimasætunni og settist
þarna að, fékk alltaí eitthvað af
blöðum og þegar þau komu settist
hann á pallskörina og las upp úr
hún reyndist mörgum býsna
notadrjúg. Ég var I skóla tvo
mánuði á vetri i þrjá vetur eða 6
mánuði alls. En hvaö er þetta
orðið núna? Eru þaö ekki ein sex
ár eða meira? Og kennsluhús-
næðið var nú bara baöstoíurnar
eða þá einhver kompa uppi á lofti,
þar sem svo hagaði til.
Jón Strandfjeld var kennarinn
okkar. Jón var vel gel'inn en ákaf-
lega sérkennilegur og mjög
Farið búferlum
að Bæ
— Þú kennir þig við Bæ á Sel-
strönd. Fluttu foreldrar þinir
kannski þangað frá Drangsnesi?
— Já,að þvi kom, að pabbi festi
kaup á hálfum Bæ á Selströnd.
Bær er ákaflega góö bújörð,
kannski nokkuð mannfrek. A
þessum árum voru menn að byrja
að einhverju marki að gera
Hún Þuriður frá Bæ stundar ekki aðeins ritstörf og prjónaskap heldur fæst hún einnig við útsaum. Þessa mynd lauk hún við nú fyrir jólin.
Guðmundsson. Þau eignuöust 13
börn og er ég þaö fjórða elsta.
Þegar ég varársgömul fluttu for-
eldrar minir að Drangsnesi og
lifðu þar sem kallað er þurrabúð-
arlifi, en keyptu siðar hálfa jörð-
ina af Eymundi Guöbrandssyni.
Oftast áttu þau 13 kindur og kom
það heim við tölu barnanna.
Mamma heyjaði að mestu leyti
handa þessum kindum og hirti
þær þvi pabbi var öllum stundum
til sjós á þessum árum og oftast
norður við Isafjarðardjúp.
Mamma sá auðvitaö aldrei út
úr þvi, sem hún hafði að gera; það
var á marga fætur að gera skó og
sokka en þótt ekki væri úr miklu
að moða liðum við aldrei skort.
Pabbi byggði svo yfir okkur hús á
Drangsnesi. Þaö var timburhús
og mikið notaöur i það rekaviður.
Pabbi var mikill veiðimaður og
ágæt skytta. Skaut hann bæði sel
og fugl og varð það til mikilla bú-
driginda. Og auðvitað var allt,
sem talist gat matarkyns, nýtt til
þeim fyrir mömmu. Hann vissi
vel um fróðleiksþorsta hennar og
að sjálf hafði hún engan tima til
lestrar, hvað fegin sem hún vildi.
Blessaður karlinn Jón var ákaf-
lega landsár. Við krakkarnir
þurftum helst að leika okkur niðri
i fjöru svo við træöum ekki niður
grasið. „Stráin eru svo dýrmæt”,
sagði hann. En þó að honum þætti
vænt um stráin var hann ekki
mikill búmaður. Sláttumaður var
hann þó ágætur. En hann las mik-
ið og spilaði á langspil. Hann var
einn af þeim, sem örlögin höföu
tyllt á ranga hillu I lifinu.
Strangur kennari,
Strandfjeld
— Hvað um skólagöngu ykkar
systkina fyrir fermingu?
— Hún var nú náttúrlega ekki
mikil á þessum árum yfirleitt hjá
börnum til sveita, a.m.k., þótt
strangurkennari. Atti það jafnvel
til að slá okkur utanundir ef hon-
um fannst við ekki kunna lexiurn-
ar svo sem honum likaöi. Og svo
kom að þvi að ég var fermd al' sr.
Guðlaugi Guðmundssyni, sem
lengi var prestur á Stað i Stein-
grimsfirði. Þar meö var lika lokið
minni skólagöngu.
jarðabætur. Ekki var þó ööru til
að dreifa en hand- og hestaverk-
færum. Það var rist oían af þúf-
unum með undirristuspaöa og
þökurnar bornar út fyrir flagiö og
staflað þar. Siðan voru þúfurnar
plægðar niður ásamt áburði, flag-
iðherfaðog siðan jafnað sem best
og loks var þökunum komið á sinn
„Ég vil helst lesa þær
bœkur, sem fara vel. Þaö
er meira en nóg af
ömurleika í veröldinni”.
Mig hefur alltaf
langað til að skrifa