Þjóðviljinn - 24.07.1982, Blaðsíða 7

Helgin 24.-25. júli 1982 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 7
Zunch alla sunnudaga

JÚU
s M ÞM F F L
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
AGÚST
S M Þ M F F L
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31
SHDHFFL
12 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30
( ) Brottfarardagari vetraráætlun
ARNARFLUG
Lágmúla7, simi 84477
ANNAR VALKOSTUR - ALLRA HAGUR
JÚl
s M Þ M
4 5 6 7
11 12 13 14
18 19 20 21
25 26 27 28
FFL
1 2 3
8 9 10
15 16 17
22 23 24
AGUST
S M Þ
1 2 3
8 9 10
15 16 17
22 23 24
29 30 31
12 13 14
25
M
M
(^) Brottfarardagar i vetraráastlun
Diisseldorf alla miðvikudaga
JUU
S M Þ M F F L
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
AGÚST
S M Þ M F F L
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 29 30 31 25 26 27 28
S M ÞM F F L
12 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30
BARNA-
ARNDÍS
Saga svokallaðrar Barna-Arn-
disar, sem uppi var á 18. öld, hef-
ur alltaf haft djúp áhrif á mig.
Það var Guðni Jónsson prófessor
sem færði hana i letur og birti f
Sögu Hraunshverfis á Eyrar-
bakka. t niðurlagi frásagnarinnar
segir Guðni m.a.:
„Saga Arndisar Jónsdóttur er á-
reiðanlega einstök i sinni röð.
Aldrei er vitað til, að hún geröi
nokkurn tima á hlut nokkurs
manns eða hefði annað til saka
unniö en að eiga börn. Samt verð-
ur hún að sitja 4 ár í fangelsi og á
annað ár i gæsluvarðhaldi. Samt
hlýtur hiín tvo útlegðardóma Ur
héraði, einn dauðadóm og tvo
fangelsisdóma, hinn siðari til
ævilangrar þrælkunar. Um mál
hennar er fjallað af þremur
sýslumönnum, lögréttu með lög-
mann i broddi fylkingar, af land-
fógeta, stiftamtmanni og dóms-
málastjórninni i Kaupmannahöfn
ogloks af konungi sjálfum. Hvilik
fylking virðulegra embættis-
manna á eftir einni konu! Og allt
vegna þess, að hún vildi ekkiláta
sér skiljast hve syndsamlegt það
var að dómi samtiðarinnar að
hlýða utan hjónabands kalli einn-
ar sterkustu frumhvatar manns-
ins, og tók ein á sig sökina.”
Arndis var fædd á Gamla -
Hrauni á Eyrarbakka um 1745 og
ólst upp hjá foreldrum sinum.
Þegar hún var nær tvitugu réðst
hún sem vinnukona austur i
Skaftafellssýslu. Ó1 hún þar tvð
börn 1768 og 1770 og kenndi bæði
kvæntum bónda Sigurði Þor-
steinssyni i Kotey. Fengu þau
hórdómssekt en Arndis var gerð
héraðsræk úr sýslúnni. Fór hún
þá til foreldra sinna en var þá
reyndar barnshafandi i þriðja
sinni. Lýsti hún föður að þvi Odd
Eyjólfsson kvæntan mann i
Skaftafellssýslu.
Sýslumaðurinn i' Arnessýslu
kvað upp dauðadóm yfir Arndisi
skv. stóradómi fyrir þetta þriðja
hórdómsbrot og var málinu áfrýj-
aðtil lögþingsréttarins viö Oxará.
Dómurinn mildaði dóminn og var
hún þess í staö dæmd til að erfiða
i þvi islenska tugthúsi i 4 ár.
Þetta tugthús var þá nýstofnaö
og er sama húsið og nú hýsir
stjórnarráð Islands við Lækjar-
torg. Þangað fór Arndis haustið
1771 og var einn af samföngum
hennar Ames Pálsson, hinn nafn-
kunni Utilegumaður og félagi
Fjalla-Eyvindar. Þegar Arndis
hafði verið á annað ár I hegning-
arhúsinu ól hún barn og lýsti föð-
ur að þvi' umræddan Ames og
tveimur árum siðar, 1774, ól hún
þar enn barn og nefndi aftur Ar-
nes föður að þvi. Haustið 1775 var
hegningartimi Arndisar áenda og
fór hún þá til foreldra sinna og
enn ólétt. Kenndi hUn það Ara
nokkrum Péturssysni norðlensk-
um vermanni, ókvæntum, er ver-
iðhafði til sjóróðra á Arnarhóli i
Reykjavik vertiðina áður.
Hófst nú á ný réttarsókn og
málatilbúnaður á hendur henni og
var hún nú gerð Utlæg úr Sunn-
lendingaf jórðungi. Þegar hér var
komið sögu var Arndis liðlega
þritug og mælirinn enn eigi fullur.
Um 1780 er hún komin að Hval-
eyrarkoti i Hafnarfirði og ári si'ð-
ar eignaðist hún dóttur með
Nikulási Bárðarsyni húsbónda
sinum og tveimur árum slðaráttu
þau annað barn þó að þeim hefði
verið stíað i sundur.
Atta vom börn Arndisar orðin,
án þess aö hUn heföi hlotið vfgslu
heilags hjónabands og fimm
þeirra hafði hún aflað með mönn-
um sem vígðir voru öðrum kon-
um. Krafðist landfógeti þess nú
aðhúnyrði tekinaf lifi eftirStóra-
dómi enrétturinn tók þó ekki tillit
til þess en dæmdi hana þess i stað
til aðerfiða sina liftið i spunahús-
inu I Kaupmannahöfn.
En áður en að til þess kom að
hún yrði send utan gerðust þau
tiðindi að Magnús Pálsson, rúm-
lega sextugur ekkjumaöur i Rvik
baðst þess að mega kvænast Arn-
disi og var af þessum orsökum
sótt um konunglega náðun henni
til handa. Náðunin fékkst en i
millitiðinni andaðist téður Magn-
ús og var nú komið stórt babb i
bátinn. Var þó látið kyrrt liggja
og þar með lokið 20 ára striði Arn-
disar við réttvisina. Arið 1786
gekk húnsvo loks i heilagt hjóna-
band með Jóni Jónssyni að Eiði I
Mosfellssveit og eignuðust þau
eina dóttur. HUn missti siðar
mann sinn og dó i Skálholtskoti
1806.
1 lok frásögu sinnar segir Guðni
orðrétt:
„Engin lýsing er til á Arndisi
Jónsdóttur.En á þvigetur enginn
vafi leikið, að hún hafi haft mik-
inn kynþokka til að bera. 1 réttar-
bókum er hvergi svo mikið sem
gefiö I skyn að hún hafi verið
neinn vöntunarmaður til skiln-
ings eða gáfna, enda svarar hún
jafnan einarðlega og afdráttar-
laustþeim spurningum, sem fyrir
hana eru lagðar. Allt bendir þvi
til, að hUn hafi sist staöið að baki
öðrum kynsystrum sinum i henn-
ar stétt, hvorki að sálargáfum né
likamlegu atgervi,og ytri aðstæð-
ur eða tilviljun hafi ráðið mestu
um það, hve hamingjan reyndist
henni hverful. Ef hUn hefði gifst
ung, mundi saga hennar senni-
lega i' engu hafa orðið frábrugðin
sögu annarra kvenna samtiöar-
innar og nafn hennar ekki oröið
annaö en liður íheiðarlegri ættar-
tölu siðari tima manna.”
( GFr styttiog endursagði).
Hjúkrunarfræðingur
Sjúkrahúsið Patreksfirði óskar að ráða
hjúkrunarfræðing til starfa sem fyrst.
íbúð á staðnum. Nánari upplýsingar veitir
hjúkrunarforstjóri i sima 94-1329 eða 94-
1386.
A Auglýsið í
L/ Þjóðviljanum