Þjóðviljinn - 09.10.1982, Qupperneq 14

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 9.-10. október 1982
Hvem er verið að einoka?

W0S.
m
Reyndur bandarískur blaðamaður kvað upp
þann úrskurð að ef Bandaríkjamenn ættu
eingöngu að treysta á þær 8500
útvarpsstöðvar sem eru þar
til upplýsingar væru þeir
illa á vegi staddir.
greinar fá í einhverju formi pen-
inga frá ríkisútvarpinu. Myndlist,
leiklist, tónlist, skáldsagnagerö,
ljósmyndun, kvikmyndun, allt sem
nöfnum tjáir að nefna fær penínga
frá ríkisútvarpinu...
í skýrslu myndbandanefndar.
sem menntamálaráöherra skipaöi í
fyrrahaust til þess að kanna notkun
myndsegulbanda segir allt í einu
upp úr þurru: Nefndin gengur út
frá því að slakaö verði á einkarétti
ríkisútvarpsins á útvarpi og öörunt
aðilum verði heimilað að annast út-
varp. Nefndarmenn rökstyðja.
þetta ekki frekar né geta þess á
annan hátt hvaðan þeim keniur
þessi hugljómun. En þetta eru stór
orð.
Það verður víst ekki sagt um mig
að ég sé mjög harður vinstri ntaður
en þessari niðurstöðu myndbanda-
nefndar er ég mjög ósammála. Eg
fæ ekki séð hvers vegna við eigunt
að afsala okkur sameiginlegum
rétti til útvarps og sjónvarps í hend-
ur nokkurra einstaklinga sem síðan
ætla að hagnast á öllu saman. Ég fæ
ekki séð að það verði til þes að
dagskrá, sem fólk muni njóta,
verði betri.
Dreifikerfið og
einkaaðilarnir
Ef við ákveðum að fjölga út-
varpsstöðvum og leyfa útvarps-
rekstur einkaaðila, þá verðum við
að tryggja að allir standi jafnir, rík-
isútvarpið jafnt sem þeir sem á-
Kveða að takast á hendur að setja
upp útvarps- og sjónvarpsstöðvar.
Við. þú ogég, höfum undanfarin ár
varið hundruðum þúsunda til þess
að tryggja eða reyna að tryggja að
allir landsmenn njóti útvarps- og
sjónvarpssendinga. Þetta hafa rá-
ðamenn ríkisútvarpsins sett á
oddinn í öll.þessi ár vegna þess..
eins og ég gat um áðan, að ríkisút-
varpið er ötlugasta menningartæki
landsmanna. Það er Póstur og sími
sem hefur unnið að þessu verkefni
og dreifikerfið er í eigu Iands-
ntanna.
Ég hef velt því fyrir mér hvort
við gerðum rétt í því að leigja
éinkaaðilunt aðgang að þessu kerfi
og að þeir og þá við öll væntanlega í
gegnum aukinn auglýsingakostnað
tækjum þátt í að halda uppi menn-
ingunni. Eða þá að við tækjum á-
kvörðun unt að leggja ríkisútvarpið
niður en dreifikerfið yrði áfram í
eigu landsmanna og við leigöum
einkaaðilum aðgang að því. Því
legg ég áherslu á dreifikerfi um allt
land að ntig uggir að aðeins eitt
vaki fyrir þeim sem hvað hæst hafa
haft um frjálst útvarp. Nefnilega
það að setja upp útvarpsstöðvar í
Reykjavík og kannski á Akureyri
þar sem markaðir eru stóri. Þeir
ætla trúlega ekki að standa í því
Skáldið sagði að við ættum að
reyna að lyfta umræðunni upp á
dálítið hærra plan. Mér er ekki
ljóst hvort þetta rabb mitt verður
til þess, en þó langar mig til þéss að
fá aö leggja orð í belg upp á von og
óvon. Mér sýnist að nokkur veiga-
mikil atriði hafi orðið útundan í
allri umræðu um ríkisútvarpið,
frjálst útvarp og kapalsjónvarp og
þetta samhengisleysi hafi orðið til
þess að almenningur beini gagn-
rýni sinni að tiltölulega saklausum
aðilum. Þeir sem hins vegar hafa
valdið mestu um hve staða ríkisú-
tvarpsins er bágborin, tekið undir
hugmyndir um svokallað frjálst út-
varp og nteð því lagt grundvöll að
uppátæki nokkurra lögbrjóta sem
þykjast af hugsjónaástæðum halda
úti kapalsjónvarpi, þeir liafa hins
vegar sloppiö við gagnrýni. Hér
tala ég einnig um alþingismenn
þessa lands.
Peningarnir
og hugsjónin
Menn kynnu að ætla að ég sem
nú nýt þeirra réttinda umfram
marga aðra lslendinga vegna bú-
setu í Bandaríkjunum unt stund að
geta hlustað á 44 útvarpsstöðvar og
hef aðgang að 8 sjónvarpsrásum
hafi höndlað hamingjuna í þeim
efnum. Þvert á móti. Einmitt þess
vegna er mér Ijós tilgangur þeirra
sern tala um nauðsyn þess að koma
á fót frjálsu útvarpi og einmitt þess
vegna er mér ljóst hversu gífurlegir
menningarlegir hagsmunir eru í ve-
ði verði látið undan þessum
mönnum sent gjarnan notfæra sér
slagorðið einokun, einokun.
Ég fullyrði hér aö það sé eini til-
gangur þeirra manna sem hafa haft
uppi tilburði til að fá að setja ;j
laggirnar útvarpsstöðvar að græða
peninga.
Þá leyfi ég mér hér nteð að blása
á þær fullyrðingar þeirra sem
standa að fyrirtækjum um kapal-
sjónvarp í Reykjavík og víðar að
þeir séu að vasast í þessu af hug-
sjón. Það eina sem gerist í því máli
er að eftir að skaðabótakröfur inn-
lendar sem erlendar hafa verið
staðfestar af dómstólum þá fara
fyrirtækin á hausinn og eftir situr
neytandinn með sárt ennið. Eins
þurfa rnenn að átta sig á því að í
þessu efni gilda lög.
Hvergi
hugmyndir
um dagskrána
Menn gefasérsem forsendu fyrir
frjálsu útvarpi og kapalsjónvarpi
að ríkisútvarpið, útvarp og sjón-
varp, sé vont; dagskrá útvarps sé
En höldum áfram með leið-
arann. Þessi sami ristjóri hins
frjálsa og óháða dagblaðs gekk
nokkru síðar í björg og hóf búskap
með þeim tröllkonum sem mér var
kennt á 5 ára ferli á þessu sama
dagblaði að væri ímynd þess ó-
frjálsa og háða í blaðamennsku.
Samkeppnin var horfin, einkarétt-
ur á síðdegisblaðamarkaði var orð-
inn staðreynd einu sinni enn. Og
hver var ástæðan? Jú, þeir fáu ein-
staklingar, sent áttu blöðin tvö,
komust að þeirri niðurstöðu að
markaðurinn þyldi ekki nema eitt
síðdegisblað. Þaö kann að vera
margt til í því og sú ákvörðun og
reikningsdæmi hlýtur að vera gert
samkvæmt því hver hagnaðurinn
verður hverju sinni.
En ég vií gjarnan beina þeirri
spurningu til þeirra sem finna út að
ekki er rúm fyrir nema eitt síðdeg-
isblað á síðdegisblaðamarkaði
hvers vegna þeir telji að það sé rúm
fyrir ótakmarkaðar útvarps- og
sjónvarpsstöðvar.
Menning kostar peninga. Og þar
kem ég aftur að því hversu mikils
misskilnings gætir unt raunveru-
legan tilgang ríkisútvarpsins. Það
er í gegnum ríkisútvarpið sem við,
þú og ég, borgunt og viðhöldum
stærsta hluta menningar á íslandi.
Trúir þeirri sannfæringu sinni að
það rnegi aldrei leggja raunveru-
legar tölur um ástand mála og
kostnað á borðið hafa allar ríkis-
stjórnir hengt á ríkisútvarpið
stærstan hluta kostnaðar við merín-
ingarmál frá upphafi. Allar list-
Útvarpserindi Helga Péturssonar
fréttamanns frá því um
síðustu helgi, lítillega stytt
yfirfull af sinfóníugargi og vinstri
sinnuðunt Svíþjóðarharmkvælum.
og á fréttastofu þar bruggi kommar
og frímúrarar saman launráð gegn
þjóðinni og sannleikanum. Sáma
gildir unt sjónvarp, þar sem kvæða-
lestur og Maöur er nefndur Jón á
Hóli og alls kyns uppbyggjandi efni
ríði húsum. Eini Ijósi punkturinn
sé Trausti. Menn fái ekki að sjá
cowboymyndir og stríð fram eftir
nóttu heldur sé skellt á menn þjóð-
söngnum eða Yfir voru ættarlandi
með myndum klukkan korter yfir
11 og svo eigi menn að fara að sofa.
Það sé einnig sammerkt með starfs-
ntönnum beggja deilda ríkis-
útvarpsins að þeir séu löt möppu-
dýr sem láti nokkra lítilsiglda
skussa úr pólitík stjórna sér í út-
varpsráði. Ennfremur séu þeir ill-
gjarnir e'f ekki vill betur, samanber
kaup á 362 sænskum kvikmyndum.
Svar við þessu öllu saman sem sé
hreinlega að drepa þjóðina úr
lciðindum og vindi svo upp á sig og
svari ekki einu sinni gagnrýni sé
svokallað frjálst útvarp og sjón-
varp. Ég hef hvergi séð hugmyndir
að dagskrá þessara sjónvarps- og
útvarpsstöðva. Ég hef hins vegar
rnikið heyrt um að það sé nánast
orðið Iífsspursmál fyrir fólk að fá
slíkar stöðvar. Ég hlýt að ganga út
frá því að þessar stöðvar eigi að
verða skemmtilegar. Raunar hef
ég ekki heyrt neitt annað en að þær
eigi að verða frjálsar og skemmti-
legar. Frelsi frá hverju og til hvers
og hvernig skemmtilegar hef ég
hins vegar hvergi séð útlistað.
(Síðan kemur kafli hjá Helga þar
sem því er lýst hvernig embættis-
menn ogstjórnmálamenn hafa rúið
ríkisútvarpið tekjumöguleikum og
er honum sleppt hér)
Hornsteinn
íslenskrar
menningar
Hjá mér hérna á bdrðinu er guln-
aður leiðari úr dagblaði sem ég hef
lesjð nokkrum sinnum. Hann ber
yfirskriftina: Einkarétturinn moln-
ar. Þar er tekið undir þennan svo-
kallaða frjálsa útvarps- og sjón-
varpsrekstur með vissum fyrirvö-
rum þó þar sem eru lögbrjótar. Þar
er einnig bent á að innan fárra ára,
og þau ár eru ntiklu færri en flesta
grunar, verður beitt á okkur og við
munum taka við sendingum fjöl-
rása gervihnatta érlendra ríkja.
Þetta hefur verið notað svolítið
sent röksemd fyrir því að þess
vegna eigum við að fjölga útvatps-
og sjónvarpsstöðvum. Þetta er
auðvitað rangt.
Útvarp og sjónvarpið er ekki
bara þrír grammófónar, Jón Múli.
Pétur ogTrausti í veðrinu með full-
ri virðingu fyrir þeim. Ríkisútvar-
pið er einn af hornsteinum ís-
lenskrar menningar og það er ein-
mitt þessi hornsteinn sent ég tel að
við séum að henda út í hafsauga
með ábyrgðarlausu tali um
eitthvað sem heitir frjálst og
skemmtilegt útvarp og sjónvarp.
Viö höfum undanfarin ár varið
hundruðum þúsunda til þess að tryggja
eða að reyna að tryggja að allir
landsmenn njóti útvarps- og
sjón varpssendinga.
Eigum við að afsala þessum rétti í
hendur nokkurra einstaklinga sem
síðan ætla að hagnast á öllu saman?