Þjóðviljinn - 04.12.1982, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 4. - 5. desember 1982
Sóiarhrings tónleikar í Langholtskirkju frá kl. 19.00 föstudaginn 3, des, til kl. 19.00 á laugardeginum 4. des.
Þar verða flutt um 70 mismunandi tónlistaratriði og flytjendur eru yfir 250, allt fremsta listafólk þjóðarinnar. Aðgangur er ókeypis.
KÓR LANGHOLTSKIRKJU
Hvihmyndir
okkar og hvatir, óttinn og tilfinn-
ingarnar búa á spendýrastiginu, en
hugsanirnar á manneskjustiginu.
Hver mannsheili á að innihalda öll
stigin, og í heilanum fer fram stöð-
ug barátta milli þeirra. Við vitum
alltof lítið um skriðdýrið í okkur og
erum stöðugt að bæla það þegar
það stingur upp hausnum. Af þeirri
bælingu hljótast flest mannanna
mein: magasár, sálarangist, slags-
mál og stríð. Þetta ber afskaplega
mikinn keim af þeirri sálfræði sem
kennd er við Wilhelm Reich.
Tii að sýna okkur hvernig þetta
lítur út í veruleikanum sýnir Resn-
ais okkur þrjár persónur, tvo karla
og eina konu. Þau eru fulltrúar
þriggja stétta: einn er bóndasonur,
annar af góðborgaraslekti og kon-
an er verkamannsdóttir. Öll eiga
þau það sameiginlegt að vera að
berjast áfram, upp metorða-
stigann, hvert á sínu sviði. Öll hafa
þau sagt skilið við það umhverfi
sem skapaði þau, bernskuheiminn
og fjölskylduna. Leiðir þeirra
þriggja liggja saman á þann hátt að
konan gerist ástkona góðborgara-
sonarins og fer síðan að vinna með
bóndasyninum.
Þessar þrjár persónur eru stöð-
ugt að lenda í einhverju sem reynir
á þau þrjú stig heilastarfseminnar
sem áður var minnst á, og hegðun
þeirra er að nokkru leyti útskýrð
með samanburði við rottur, krabba
og villisvín. En Resnais er ekki all-
ur þar sem hann er séður. Hann á
það til að gera grín að persónum
sínum og hann er ekki alltaf á sama
máli og Laborit prófessor. Honum
nægir ekki líffræðileg skýring á
mannlegu atferli. Þetta kemur best
í ljós þegar hann skýtur inn í frá-
sögnina atriðurn úr gömlum,frönsk-
um kvikmyndum, þar sem Jean
Gabin eða Danielle Darrieux
bregðast við samskonar uppákom-
um og mæta persónum myndar-
innar. Þá er einsog Resnais sé að
segja: það er ekki bara líffræðin
sem ræður gerðum okkar, heldur
líka menningin sem okkur hefur
verið innrætt, þar með taldar kvik-
myndirnar sem við höfum séð. Að
ógleymdum stéttarupprunanum,
bernskuumhverfinu, sem Resnais
leggur mikla áherslu á.
Venjuleg
vandamál
Góðborgarasonurinn elst upp á
eyju og varðveitir trúna á fjársjóð
sem á að vera falinn þar í jörðu.
Honum hefur líka verið sagt að
hann eigi frænda í Ameríku, sem
viti hvar fjársjóðinn er að finna.
Þetta eru draumar hans, en í veru-
leikanum er ekkert pláss fyrir slíka
drauma. Það kemur enginn frændi
frá Ameríku að bjarga málunum,
við verðum sjálf að ráða fram úr
þeim.
Vandamálin sem persónurnar
standa frammi fyrir eru mjög
venjuleg, bæði þau sem snerta
einkalífið og hin sem upp koma í
atvinnulífinu og hafa áhrif á stöðu
persónanna og frama. Við getum
auðveldlega sett okkur í spor þessa
fólks. Resnais er þó ekki að bjóða
okkur uppá þessa venjulegu inn-
lifun, við eigum ekki að týna okkur
í sögunni, heldur taka virkan þátt í
að skilgreina ástæðurnar sem liggja
að baki athöfnum persónanna.
Þessvegna er hann sífellt að slíta
frásögnina sundur með vísinda-
legum innskotum og jafnvel
endurtekningum. Ameríski frænd-
inn er mynd sem hvetur áhorfand-
ann til að líta í eigin barm, skoða
atferli sitt gagnrýnum huga, og
ekki síður umhverfi sitt. Þar að
auki er myndin skemmtileg.
Úr svissnesku myndinni Messidor, sem sýnd verður í Fjalakcttinum í þessum mánuði.
Breytt dagskrá
Nokkrar breytingar verða á
dagskrá Fjalakattarins í desember
og janúar, frá því sem áður var
auglýst. Von var á fjórum nýlegum
myndum frá Póllandi, en einhver
snurða er hlaupin í pólska þráðinn
og myndirnar ókomnar enn, hvað
sem verður seinna í vetur.
í stað pólsku myndanna hafa
Fjalakettlingar náð í þrjár áhuga-
verðar myndir: Ameríska frænd-
ann eftir Alain Resnais (sjá um-
sögn hér á síðunni), bresku mynd-
ina Nighthawks frá 1978 og ítalska
mynd er nefnist Gleymum Fen-
eyjum, gerð 1980.
Nighthawks segir frá kennara í
London, sem er hommi og verður
af þeim sökum fyrir ýmsum erfið-
leikum, bæði í einkalífinu og í starfi
sínu. Myndin naut lítilla opinberra
styrkja og var lengi í framleiðslu,
en þykir gefa raunsanna mynd af
lífi breskra homma og hefur vakið
þó nokkra athygli. Þær eru svo
sannarlega ekki á hverju strái,
kvikmyndir sem fjalla af alvöru um
vandamál homma, og því ætti þessi
mynd að vekja forvitni manna,
ekki síst hér á landi, þar sem bar-
átta homma er rétt nýbyrjuð og
fordómarnir vaða uppi.
Gleymum Feneyjum var tilnefnd
til Óskarsverðlauna árið 1980.
Leikstjóri er Franco Brusati og
aðalhlutverk leika Erland Joseps-
son og Mariangela Melato. í mynd-
inni segir frá fjölskyldu sem á í erf-
iðleikum með kynslóðabilið, kyn-
lífið ogjillt sem því fylgir, einsog
segir í fréttatilkynningu frá Fjala-
kettinum.
Ein mynd er kyrr á sínum stað í
desemberprógrammi Fjalakattar-
ins, svissneska myndin Messidor
eftir Alain Tanner. Sýningar á
henni hefjast fljótlega, og er öllum
kvikmyndaunnendum hérmeð ráð-
lagt að fylgjast, með auglýsingum
Fjalakattarins í bíódálknum og
missa ekki af þeirri frábæru mynd.
Messidor var gerð 1979, en
þremur árum áður hafði Tanner
gert myndina Jónas sem verður 25
ára árið 2000 sem sýnd var hér á
kvikmyndahátíð í fyrra og hlaut
mikið lof. í Messidor segir frá
tveimur ungum stúlkum, sem hitt-
ast af tilviljun og ferðast saman á
puttanum um Sviss í þrjár vikur.
Ferðalagið byrjar ósköp sakleysis-
lega, en smám saman komast þær
stöllur í vandræði, sem hlaða utaná
sig og verður sú saga ekki rakin
hér.
„Messidor er mynd um Sviss og
þá um Sviss sem e.k. tákn um það
sem getur gerst í iðnvæddu
menningarsamfélagi" er haft eftir
Alain Tanner. Það Sviss sem við
sjáum í myndinni er friðsælt og bú-
sældarlegt land, þar sem regla er á
öllum hlutum og allt er sett í kerfi.
Sá sem lendir utan kerfisins er um
leið kominn í lífsháska, og um þann
lífsháska fjallar myndin.
Frœndinn frá Ameríku
Ingibjörg
Haraldsdóttir
skrifar

Ameríski frændinn
(Mon oncle d’Amerique)
Frakkland, 1980
Stjórn: Alain Resnais
Handrit: Jean Gruault
Kvikmyndun: Sacha Vierny
Leikendur: Gerard Depardieu,
Nicole Garcia, Roger Pierre.
Sýningarstaður:
Fjalakötturinn, Tjarnarbíó.
Alain Resnais er einn af merk-
ustu kvikmyndastjórum sem nú
eru uppi, og ný mynd frá honum
hlýtur að vekja forvitni. Hann hef-
ur þar að auki verið manna iðn-
astur við að koma áhorfendum á
óvart. Myndir hans hafa verið'
mjög ólíkar hver annarri að stíl og
innihaldi, þótt greina megi í þeim
rauðan þráð, einskonar megin-
þema sem hann hefur verið upp-
tekinnaf allar götur síðan Hiros-
hima mon amour gerði hann
heimsfrægan á svipstundu árið
1959.
Þetta meginþema er minnið, sá
eiginleiki sem mannskepnan ku
hafa þróaðri en aðar skepnur.
Margir minnast áreiðanlega ennþá
myndar hans í fyrra í Marienbad
(1961) sem fjallaði beinlínis um
það hvernig minnið endurskapar
fortíðina. í þeirri mynd var enginn
söguþráður í eiginlegri merkingU'
þess orðs. Þar var afmarkað sögu-
svið og persónur sem léku sér með.
tímann.
Tuttugu árum og sex kvikmynd-
um síðar kemur svo Ameríski
frændinn, og enn er Resnais að
gera tilraunir, enn er hann að spá í
mannskepnuna og hennar undar-
legheit, enn er frásagnarmáti hans
frumlegur og óhefðbundinn. Am-
eríski frændinn er einskonar rann-
sókn á atferli mannsins. Þar segir
vísindamaðurinn Henri Laborit frá
kenningum sínum um heilastarf-
semi mannsins, en þær kenningar
byggir hann á tilraunum með rott-
ur. Ég hef það fyrir satt að þessar
Nicole Garcia og Roger Pierre í hlutverkum sínum í Resnais-myndinni
Ameríski frændinn.
kenningar séu ekki sérlega frum-
legar, þær séu samsuða úr því sem
helst er hampað á þessu sviði nú til
dags, og þessi Laborit er ekki mjög
þekktur, kannski er hann ekki til.
Þetta skiptir hinsvegar litlu máli.
Það sem skiptir máli er hitt: hvern-
ig Resnais tekst að gefa vísinda-
kenningum listrænt form, líf og lit.
Kenning og
veruleiki
Laborit skiptir mannsheilanum í
þrjú stig: skriðdýrastigið,
spendýrastigið og manneskjustig-
ið. A skriðdýrastiginu eru kenndir