Þjóðviljinn - 12.02.1983, Blaðsíða 6

6 SÍÐA t-. ÞJÓÐVILJINN-c HelginJ2.-I3. febrúan 1983
DlOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Guörún Guömundsdóttir.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Ólafsson.
'Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Guöjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Sigríður H. Sigurtjjðmsdóttir
Afgreiöslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgrelösla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaöamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Helgi Ólafsson,
Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Ólafur Gíslason, Óskar Guðmunds-
son, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víöir Sigurðsson.
Útlit og hönnun: Andrea Jónsdóttir, Guðjón Sveinbjömsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Atli Arason
Handrita- og prófarkalestur: Elias Mar
Áugiýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, Ólafur Þ. Jónsson
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Sfmavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Sæunn Óiadóttir
Húsmóöir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Síðumúla 6 Reykjavík, sími 8 13 33
Umbrot og setning: Prent.
Frentun: Blaðaprent h.f.
r itst jornargrei n
úr aimanakí
Hinir
gleymdu.
•Bandaríska vikuritið Newsweek birti á dögunum
samantekt um samviskufanga eða pólitíska fanga. Þar
eru ýmsar tölur nefndar, og blaðið viðurkennir, sem og
aðrir sem reyna að safna slíkum tölum, að þær séu ekki
nándar nærri nógu nákvæmar - vegna þess hve víða er
erfitt að safna upplýsingum. En tölurnar eru meira en
dapurlega: um það bil helmingur 157 aðildarríkja Sam-
einuðu þjóðanna hefur læst inni samviskufanga af ýms-
um tegundum. Kannski eru þeir einna flestir um þessar
mundir í íran, eða 60 þúsundir, og einnig þar sæta þeir
einna verstri meðferð. Sessunautar okkar í Nató, Tyrk-
ir, eru skrifaðir fyrir 15 þúsund föngum, en Sovétmenn
fyrir 10 þúsundum. Með því að Sovétmenn eru sex
sinnum fleiri en Tyrkir mætti ætla að þeir kæmust ekki
alltof illa út úr samanburðinum við granna sinn - hvor-
ugur mun þó sérlega lukkulegur yfir að vera dreginn út í
slíkan samanburð. En það ríki sem líklega hefur tiltölu-
lega flesta pólitíska fanga á samviskunni er Uruguay -
þar eru þrjár miljónir íbúa og um 1000 fangar að sögn
(og hafa verið enn fleiri).
• Vikublaðið sem til var vitnað kallar samviskufang-
ana „hina gleymdu“. Eað er að sumu leyti rétt: stjórn-
völd hafa takmarkaðan áhuga á því að reyna að koma
þessu fólki til aðstoðar, og sé það gert, er það oftast -
því miður - partur af vissum pólitískum leik. Sovét-
menn viðurkenna ekki að samviskufangar séu til hjá
þeim, en hafa hátt um fanga í Chile eða Suður-Afríku.
Bandaríkjamenn hafa svo allmikinn áhuga á föngum
kommúnistastjórna, en sjá einatt í gegnum fingur við
aðra. (Eru þó undantekningar frá því, sem betur fer).
• Eins og menn vita eru til alþjóðleg samtök, Amnesty
International, sem reyna eftir bestu getu og heiðarleika
að sneiða hjá þeirri hlutdrægni sem stjórnvöld í ein-
staka ríkjum, pólitískir flokkar og fleiri aðilar að jafn-
aði sýna í afstöðu til samviskufanga. Þessi samtök vinna
merkilegt starf bæði að því að safna gögnum, upplýsa
almenning og skipuleggja bréfaskriftir og aðrar
orðsendingar til þeirra sem fara með lögregluvald í
hinum ýmsu ríkjum. Hér er um að ræða mikið þolin-
mæðisverk þúsunda sjálfboðaliða, og það er sjaldan
launað með einhverjum glæsilegum eða stórfelldum
árangri - fer hér sem oft áður að kvarnir réttlætisins
mala hægt. En vegna þess að Amnesty er heiðarlegasta
tilraunin sem gerð hefur verið til að vinna bug á tak-
mörkunum pólitískrar samúðar, og vegna þess að starf
samtakanna ber í raun og veru ávöxt, þá er ástæða til að
minna á þau jafnt og þétt - og þá núna á undirskrifta-
söfnun sem samtökin efna til undir áskorun til allra
ráðamanna heims um frelsi til handa samviskuföngum.
• í Morgunblaðinu í gær var viðtal við einn þeirra sem
gagnrýnt hafa Amnesty - Ginsburg, áður sovéskan
andófsmann. Hann segir að bréfaskriftir og greina-
skrif á vegum Amnesty séu ekki annað en „vinsamlegar
viðræður við mannætur“. Það hafa líka heyrst raddir
sem segja, að mannréttindabarátta Amnesty sé lúxus-
iðja, sem tiltölulega efnað fólk í auðugustu ríkjum
heims geti leyft sér, en að hún breyti litlu og jafnvel tefji
fyrir þeim sem vilja breyta heiminum. Formaður Amn-
esty, Chilemaðurinn Pepe Zalaquet, svaraði fyrir
nokkru athugasemdum af þessu tagi í viðtali við norska
tímaritið Kontrast. Hann sagði:
• Menn sem halda þessu fram, hvort sem þeir eru frá
Vesturlöndum eða þriðja heiminum, hafa venjulega
ekki orðið fyrir kúgun og pyntingum sjálfir. Hinsvegar
höfum við sjaldan fengið kvörtun frá þeim, sem sjálfir
hafa sætt slíkri meðferð.
-áb.
En var hér um langstökk með
stöng að ræða? Hvar var stöngin?
Hún er hvergi nefnd til sögu, og
ekki gat hann notað öxina fyrir
stöng, þótt þær hafi verið stórar í
þá dagá.
Nei, auðvitað var hérna um
hreint og klárt langstökk að
ræða. Heilir 7,08 metrar í fullum
herklæðum og lét sig lítið muna.
um að höggva mann og annan
þegar niður kom hinu megin
fljótsins.
Er þetta ekki eitthvað málum 1
blandið? Eins og áður sagði get- ’
um við ekki rengt orð Skarp- ;
héðins, en hvað með þessar áln-
ir? Jú mikið rétt, gömul íslensk
alin var ekki 60 cm, heldur 48,5
cm. Þá styttist eitthvað stökkið
hans Skarphéðins, eða úr 7,08 í
5,70. Stangarstökk upp á 7,08 m
er eftir ýtarlegar rannsóknir orð-
ið að langstökki uppá 5,70.
En Skarphéðinn, þótt mikill
kappi hafi verið, átti ekki víking-
ametið í langstökki; það var ann-
ar þekktur kappi, sjálfur Bósi,
sem að eigin sögn stökk heilar 15
álnir eða 7.20 mlrá sjávarkambi
um borð í siglandi fley. En það er
Þegar Skarphéðinn stökk
7,08 í stangarstökki
Ég rakstáfjári skemmtilega
bókádögunum. Hún heitir
„ Vikingernas vilda lekar“ og
ereftirsænska
sagnfræöinginn Bertil
Wahlqvist, en hann kennir viö
lýöháskóla sænska
íþróttasambandsins.
Þegar Skarphéðinn stökk 7,08 í
stangarstökki er fyrirsögn á fyrsta
kafla bókarinnar, sem fjallar í
léttum tón um íþróttaafrek forn-
kappa víkingatímans, og leitar
um leið skýringa á ýmsum stór-
kostlegum íþróttaafrekum eins
og áðurnefndu stangarstökki
Skarphéðins Njálssonar á Berg-
þórshvoli.
Upphaf máls er, að í Njálu
segir frá glæsilegu stökki Skarp-
héðins yfir Markarfljót. Hann
var þá ásamt Kára Sólmundar-
syni og bræðrum sínum þremur á
eftir Þráni og fylgismönnum
hans,. sem sloppið höfðu undan
þeim á ísspöng yfir fljótið. Skarp-
héðinn verður fyrir því óhappi,
að skóþvengur hans slitnaði, en
bræður hans og Kári halda eftir-
förinni áfram og leita upp með
fljótinu að færi yfir. Þegar Skarp-
héðinn hafði bundið skóþveng-
inn sá hann að engan tíma mátti
.missa, og því væri eina ráðið að
stökkva yfir fljótið þar sem hann
var staddur, sem og hann gerði.
í 24. bindi hins merka fræðirits
Nordisk Kultur er sú skýring gef-
in að Skarphéðinn hafi farið
stangarstökk þessar 12 álnir yfir
jökulfljótið.
Þegar til þess er tekið að ein
alin er nákvæmlega 0,593802 m,
þá er ljóst að hér hefur ekki verið
um neitt smástökk að ræða eða
heila 7,08 m. Þess verður að sjálf-
Lúðvík
Geirsson
skrifar
sögðu að geta, að Nordisk Kultur
getur þess að stangarstökk forn-
aldar var nokkurs konar lang-
stökk með stöng, en ekki eins og
við þekkjum það úr íþróttum í
dag.
Og áfram kryfur Wahlqvist
ráðgátuna um stangarstökk
Skarphéðins.
Þetta stangarstökk sem
reyndar var langstökk með stöng
átti sér stað um vetur. Þar af
leiðandi var Skarphéðinn klædd-
ur þykkum vetrarklæðum, auk
þess sem hann bar lítinn skjöld og
öxina góðu Rimmugýgi. Skarp-
héðinn sagði síðar sjáífur svo frá,
að stökkið hefði verið 12 álna
langt, og auðvitað verðum við að
trúa þeim orðum hans.
nú önnur saga sem ekki verður
rakin hér.
Hins vegar hefðu lesendur
sjálfsagt gaman af eftirfarandi
yfirliti yfir besta árangur forn-
kappa á víkingaöld, sem Wahl-
qvist hefur reiknað út samkvæmt
bestu kunnáttu eftir heimildum
fornsagna:
Hástökk:
1) Gunnar Hámundarson 1.85 m
í fullum herklæðum
2) Hörður Grímkelsson 1.85 m
með hjálp atgeirs.
3) Sigurður Borgfirðingur 1.70
m án atrennu.
4) Ketilbjörn Gillison 1.70 m.
Langstökk:
1) Bósi 7.20 m.
2) Skarphéðinn 5.70 m.
3) Egill Skallagr. Stökk yfir dý
svo breitt að enginn lék það
eftir.
Þolhlaup:
1) Helgi Selseista 300-350 km.
2) Þrándur Stígandi 120 km.
3) Álfur hinn litli 30 km.
4) íri 18 km.
5) Grettir og Gísli Súrsson 12
km.
6) Gestur Þórhallsson 10 km.
Þolsund:
1) Björn Hjtdælakappi 30 km.
2) Grettir Ásmundsson 30 km.
3) Gísli Súrsson 20 km.
4) Sigmundur Brestisson 12 km.
Og látum við þar með lokið
frásögnum af dáðum og íþrótta-
afrekum fornra kappa.
-lg.