Þjóðviljinn - 08.10.1983, Blaðsíða 21

Helgin 8.-9. október 1983 WÓÐVILJINN - SÍÐA 21
Hrafn Sveinbjarnarson
á Hallormsstað sjötugur
- Þær eru nú ýmsar og yrði of
langt mál að fara að rekja þær. En
meginskýringin er einfaldlega sú
hvað greindarvísitalan er þar há.
Spurðu bara hann Stefán Jónsson,
fyrrverandi alþingismann. Hvað
hefur ekki komið í ljós við forset-
akjörin? Hvergi áttu þau Kristján
heitinn Eldjárn og Vigdís hlutfalls-
lega meira fylgi að fagna en hér
austanlands. Ætli það segi ekki
sína sögu?
Svipur hjá sjón
- Eru Tungumenn eins róttækir
og áður?
- Já, sumir eru það, en þetta er
orðið dálítið öðruvísi. Línur í pólit-
íkinni eru óskýrari en áður. En
Tungumenn yfirleitt gera skarpan
greinarmun á íhaldssömum sjónar-
miðum og róttækum. Þessvegna
kusu þeir, því nær allir, Alþýðu-
bandalagið í kosningunum 1978.
Því olli, öðru fremur, samstjórn
þeirra Geirs og Ólafs. Og nú er
aftur sest að völdum samskonar
stjórn og þó raunar sýnu verri.
Ólafur er að vísu utandyra og unir
því varla alltof vel. En Steingrímur
tyllti sjálfum sér á toppinn og trón-
ar nú yfir þeirri verstu stjórn, sem
hér hefur setið síðan við fengum
innlenda ráðherra. Furðulegt hvað
menn geta orðið miklir verrfeðr-
ungar.
En hvað um það, Framsókn og
íhald hafa fengið sína stjórn, sem
sýnist eiga það markmið æðst að
færa okkur áratugi aftur í tímann
og verði þeim að góðu.
- Ertu ánægður með Alþýðu-
bandalagið?
- Bæði já og nei. Ég verð að játa
það að mér finnst suma forystu-
menn Alþýðubandalagsins skorta
róttækni. Hún mætti vera meiri.
En hafi Alþýðubandalagið breyst
þá á það ekki síður við um suma
aðra flokka. Og þá á ég alveg sér-
staklega við Framsóknarflokkinn.
Hann er ekki orðinn nema svipur
hjá sjón. Framsóknarmenn voru
það róttækir í gamla daga að þeir
gætu vel verið Alþýðubandalags-
menn nú án þess að skipta um
skoðun á nokkru máli. En hægri
mennskan hefur færst þar í aukana
með ári hverju. í sumum greinum
er Framsókn orðin íhaldssamari en
sjálft íhaldið, en viðsjálli að því
leyti, að hún hefur svo ríka til-
hneigingu til þess að leika tveim' j
skjöldum. Engum, sem þekkir
stjórnmálaferil Ólafs Jóhannes-
sonar, getur dulist, að hann er
beingaddaður íhaldsmaður.
Steingrímur tók við flokksfor-
mennskunni af honum, myndar
stjórn með íhaldinu, gerir sjálfan
sig að forsætisráðherra, rekur alla
fyrrverandi samflokksráðherra
sína og gengur nú að því með slíku
ofurkappi að framkvæma léiftur- 1
sóknarstefnu íhaldsins að því er j
sjálfu farið að blöskra. Og þetta er .
maðurinn, sem ekki alls fyfir löngu |
leiddi flokk sinn til kosninga undir j
kjörorðinu Allt er betra en íhaldið, j
að vísu stolnu frá Tryggva heitnum j
Þórhallssyni. Þetta heitir að snúa
faðirvorinu upp á fjandann.
- Svo þér finnst Steingrímur ekki
ýkja stefnufastur?
- Stefnufastur, hann Steingrím-
ur, hver var stefna hans í ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsens? Hver kem-
ur auga á hana? Ef Steingrímur
hefur einhverja stefnu þá er hún sú
að vera ráðherra.
Heyrðu, við skulum hætta að
tala um Steingrím, mér finnst hann
óskemmtilegt umræðuefni.
A tkvæðagreiðsla
með fótunum
Það var oft gaman að takast á við
íhaldsmennina hér í gamla daga.
Þeir voru yfirleitt andvígir framfar-
amálum sem okkur fundust vera,
og voru það af hjartans
sannfæringu. Siggi minn frá
Heiðarseli sagði þér víst eitthvað
frá því. Ég minnst þess t.d. að eitt
sinn er gengið var til atkvæða á
fundi um mál, sem okkur rauðlið-
unum fannst tvímælalaust horfa til
heilla, að þá rétti einn þeirra upp
báðar hendurnar til þess að reyna
að fella máliö. Hann hefði rétt upp
báða fæturna líka, ef hann hefði
haft nokkra vón um að þeir yrðu
taldir með.
Þegar ég hitti Hrafn Sveinbjarn-
arson síðast uppi á Fljótsdalsheiði í
lok ágústmánaðar í sumar kom mér
ekki í hug sjötugur maður. Við
röbbuðum saman í hópi þess sam-
henta liðs, sem vinnur að undir-
búningi vegna Fljótsdalsvirkjunar
og hafa flestir dvalið þar mörg
sumur og stundum fram í vetrar-
byrjun á heiðinni. Góður máls-
verður og kaffið hjá Einari frá
Mýnesi og ráðskonunni á Grenis-
öldu yljaði mönnum við samræð-
urnar, en úti sleit úr fyrstu slyddu-
élin, sem minntu á haustið í nánd.
Á leiðinni niður í Fljótsdal varð
mér einmitt hugsað til þess, hversu
hressir menn voru í bragði á Gren-
isöldu og hvað Hrafn virtist kunna
vel við sig í þessum hópi, þar sem
flestir voru langtum yngri en hann
að árum. Þar kemur hins vegar
fram einn þátturinn í skaphöfn
Hrafns sem er fallinn til að laða að
ungt fólk, gáskinn og gamansemin
sem brýst fram þegar minnst varir
undan dulu og svolítið hrjúfu yfir-
bragði og hugmyndaflug sem vekur
forvitni viðmælandans.
Hrafn Sveinbjarnarson kom
ungur í Hallormsstað skömmu
áður en ég fæddist og starfaði á
skólabúinu við Húsmæðraskólann
hjá Benedikt Blöndal og Sigrúnu
P. Blöndal föðursystur minni á
meðan þau lifðu og eftir þeirra dag.
Eftir að Benedikt féll frá í ársbyrj-
un 1939 bar Hrafn alla ábyrgð á
búrekstrinum og var hægri hönd
Sigrúnar á því sviði. Stofnun skóla-
búsins um 1930 var landnám, þar
sem ræktun og peningshús voru
brautryðjendaverk, sem Benedikt
mótaði og báru merki kunnáttu-
mannsins. Nýtískulegra kúabú var
varla að finna á Austurlandi á
fjórða tug aldarinnar, með stáss-
legu fjósi og eggsléttum túnum.
Þetta stakk mjög í stúf við gamla
tímann, sem ég ólst upp við heima
áHalIormsstað, þarsem nýjungum
var tekið með miklum fyrirvara.
Við þessar aðstæður starfaði
Hrafn sem ráðsmaður og bóndi á
stóru búi með kvennaskara mikinn
innanstokks. Vinnumenn hafði
hann marga, en þeir voru fyrr en
varði „gengnir út“ í faðmi ein-
hverrar námsmeyjarinnar og hófu
sitt eigið landnám reynslunni ríkari
hjá Hrafni.
Það var ekki að furða þótt nokk-
ur ljómi stafaði af þessum búrekstri
og ég er viss um að þessar aðstæður
áttu sinn þátt í að móta með Hrafni
þann stórhug og víðsýni, sem hefur
fylgt honum í orði og æði til þessa
dags.
Samskipti milli gamla búsins á
Hallormsstað og skólabúsins voru
talsverð og við guttarnir niðri í bæ
oftast þiggjendur í þeim við-
skiptum. Ég minnist þess hve gott
var að leita til Hrafns á þeim árum
og hann lét okkur strákana aldrei
gjalda þess þótt nokkur spenna
væri í samskiptum við föður okkar
skógarvörðinn, sem ekki var alltaf
reiðubúinn að líta á ráðsmanninn
unga sem jafningja.
Hrafn var talsmaður nýrrar kyn-
slóðar, sem einn góðan veðurdag
tók völdin í Vallahreppi í sveitar-
stjórnarkosningum 1946, ýtti öldn-
um sveitarhöfðingjum til hliðar, og
þessi nýi en óformlegi meirihluti
kaus Hrafn sem oddvita í stað
Sveins Jónssonar á Egilsstöðum.
Því trúnaðarstarfi gegndi hann til
ársins 1974 og ávann sér vinsældir
og virðingu innan og utan sveitar.
Oddvitastarfið varð honum skóli
ekki síður en bústörfin fyrrum og
nú fengu menn að kynnast funda-
og ræðumanninum Hrafni, sem
hleypti lífi í fundi með skorinorð-
um málflutningi, fleygum setning-
um og kviðlingum sem lifðu eftir að
skraf annarra var gleymt og grafið.
Hrafni er vel lagið að fá fólk til
að hlusta og hann kann þá list að
koma mönnum á óvart og andstæð-
ingum í opna skjöldu. Hvarvetna
þar sem ég hef heyrt til hans er
hann fundvís á kjarna máls, og þeg-
ar því er að skipta er hann trúr
talsmaður þeirra sem minna mega
sín í þjóðfélaginu. Hrafn er ein-
dreginn vinstrisinni og fer hvergi
dult með það. Hann hefur lengst af
talið sig eiga samleið með Fram-
sóknarflokknum, en jafnframt
stutt þá sem reynt hafa að toga Fram-
sókn til vinstri og viljað halda
forystu hennar við það efni sem
þorri fylgismanna telur hana
kjörna til. í augum forystunnar
hefur Hrafn lengst af verrð mikill
skelfir og óþekktarormur, eins
konar „enfant terrible", en jafn-
framt veitt ýmsum óbreyttum liðs-
manni friðþægingu og von um að
maddaman snúi frá villu sinni.
Hrafn hefur þannig verið hróp-
andi, sem eftir hefur verið tekið um
land allt, en mér er til efs að hann
telji ómaksins vert að kalla út í
þann sorta, sem nú grúfir yfir á
þeim bæ.
Eftir að búrekstur var lagður
niður við Húsmæðraskólann á
Hallormsstað upp úr 1960 stundaði
Hrafn vörubílaakstur sem aðalstarf
um árabil og var í fory stu fyrir stétt-
arfélagi vörubifreiðastjóra á Hér-
aði. Sem slíkur sótti hann þing Al-
þýðusambands íslands og lagðist
þar sem annars staðar eindregið á
sveifina til vinstri.
Kaflaskipti urðu í lífi Hrafns en
hann kvæntist Þórnýju Friðriks-
dóttur forstöðukonu haustið 1947.
Þau reistu sér hús á Hjalla skammt
innan við Staðará. Þeir sem þekktu
Þórnýju geta gert sér í hugarlund
hver gæfa fylgdi því hjónabandi, en
Þórný féll frá fyrir aldur fram.
Dóttir þeirra Sigrún kennir nú við
Menntaskólann á Egilsstöðum og
er augasteinn föður síns.
Hrafn stundaði búfræðinám á
Hvanneyri 1937-38 en að öðru
leyti hefur hann numið í skóla lífs-
ins. Þar hefur hann dregið margt að
sér til stuðnings, m.a. einstætt
bókasafn. Hann er vel menntaður
alþýðumaður og með hjartalag,
sem gott væri að vita af á hverju
bóli.
Um leið og ég óska Hrafni til
hamingju á þessum hjalla í lífinu,
þakka ég honum samstarf og leið-
sögn fyrr og síðar.
Hjörleifur Guttormsson
Nú gefst einstakt tækifæri
til að eignast nýjan
RENAULT
á ótrúlega hagstæðu verði
Missið ekki af þessu einstaka tækifæri.
Tryggðu þér bíl strax.
Seljum nýja og notaða bíla
laugardaga kl. 1-5
KRISTINN GUÐNASON HF.
SUÐURLANÐSBRAUT 20, SÍMI 86633
REAIAULT