Þjóðviljinn - 03.12.1983, Blaðsíða 2

Af eyrnafnyk
Mér hefur alveg frá því aö ég var krakki þótt skítalykt
afskaplega óaðlaöandi og er vafalgust ekki einn um
það.
Þó er það nú svo, að varla er til sá fnykur, að hann
eigi sér ekki sinn sérstaka stað, þar sem hann virðist
geta verið bærilegur, eða allt að því Ijúfur í nefi, en
breytist svo í viðbjóðslega ólykt, þegar hann er kominn
úr sínu rétta umhverfi.
Hvað er meiri nefgát (sbr. mungát) en sterk mykju-
lykt í fjósi, eða eins og skáldið sagði:
Veit duftsins son nokkurn dýrlegri fnyk
en daun af mykju í Búkollu sölum.
En þetta var nú útúrdúr. Hér var meiningin að fjalla
með skipulegum hætti um skítalykt.
Sannleikurinn er nefnilega sá, að þegar fjósalykt er
komin úr sínu rétta umhverfi - úr fjósinu og „inní bæ“.
eins og híbýli manna eru kölluð til sveita, - þá ber svo
til að Ijúfur ilmur breytist í leiðan fnyk.
Til forna, eða réttara sagt til skamms tíma, var það
algengt að sveitamenn höfðu stássstofur sínar og
svefnherbergi á efri hæðinni en fjósið á hinni neðri og
notuðu ylinn úr fjóshaugnum og af beljunum til að hita
upp baðstofuna.
Þetta kom að vísu í veg fyrir að heimilisfólkið krókn-
aði, en þeir sem voru dálítið „fint fölende", eins og það
var kallað fyrr á öldum, áttu stundum erfitt með að
venjast lyktinni. Það gat tekið þá vikur eða jafnvel
mánuði að verða „samdauna“ eins og það var kallað.
Sumir vöndust mykju og keytulyktinni í baðstofun-
um aldrei. Að þeim setti hugarangur og þunglyndi.
Þeir urðu „fýldir“, eins og það var kallað og af þessu
hugarástandi er dregið orðtak, sem raunar er óspart
notað í máli ungs fólks í dag: „Hann er kominn í algera
skítalykt".
Þeir sem urðu samdauna voru hólpnir. Þeir hættu
að finna lyktina. Hún varð eðlilegur þáttur af vöku
þeirra og draumi.
Nú er óþefjanarvandi islensku þjóðarinnar löngu
leystur, fnykurinn af keytu og skarni herjar ekki lengur
á híbýli manna. Allir eru að sjálfsögðu í sjöunda himni
yfir því. En þá ber svo við, að skuggi annarar ógæfu er
að færast yfir líf fólksins í landinu. Þetta er svonefnd
„eyrnaskítalykt".
Eyrnaskítalyktin er stundum kölluð tónlist, en er í
raun og veru síbylja af einhljóða, tilbreytingarlausum
og þulbaldalegum hávaða, sem glymur viðstöðulaust
úr hátölurum yfir saklaust fólk, í tíma og ótíma og
næstum hvar sem komið er. Þessi viðbjóður er kallað-
ur dægurtónlist og er soðinn niður á segulbandspólur
til að dæla svo inní eyrun á viðskiptavinum í vöru-
mörkuðum, á veitingahúsum, vinnustöðum, sjoppum,
búðum, sundstöðum og guð má vita hvar ekki. Hvergi
er afdrep. Alls staðar herjar eyrnaskítalyktin á eyrun.
Þeir sem verða samdauna þessum ægilega
eyrnafnyk eru hólþnir. Þeir hætta að heyra síbyljuna
og missa um leið hæfileikann til að njóta þeirrar
guðsgjafar, sem eitt sinn var kölluð tónlist.
Ég vona að góðir menn og vel meinandi sjái til þess
að niðursoðinni „dægurtónlist" verði dælt það lengi og
í því magni yfir landslýð að allir verði samdauna sem
allra fyrst. Fólk hætti að heyra hávaðann og þetta
„eyrnagaman" fari að verða snar þáttur í lífi þjóðarinn-
ar, samofinn svefni, vöku og tilverunni sjálfri.
Þá verða allir svo undur glaðir og sælir.
Vond lykt, sem ekki finnst kæfir engan.og skarkali,
sem ekki heyrist ærir engan.
Og svo óska ég Ríkisútvarpinu til hamingju með hið
metnaðarfulla framtak „rás tvö“ og vona að tiltækið
veiti sem flestum „útrás“.
skákeinvígin
Maður í vanda í heimsborginni London
„Þetta er bara eins
og í Sovétríkjunum“
Fimm skákum er nú lokið í
áskorendaeinvígunum í
London, og litlar breytingar
hafa orðið á frá upphafi.
Kortsnoj og Smyslov halda
vinningsforskoti. Samanburð-
urvið sambærilegaatburði á
síðustu árum virðist hagstæð-
ur hvaðýmsarerjurog
hneykslismál varðar. Hér hef-
ur ekki verið barist um hvort
áhorfendur eigi að vera ein-
hverjum metrum lengrafrá
sviðinu, stólar keppenda hafa
ekki verið skrúfaðir sundur og
saman til nánari greiningar,
engar dauðar flugur hafa
fundist í Ijósahjálminum yfir
sviðinu, skákmennirnir hafa
lagt það í vana sinn að mæta
tímanlega til leiks, en ekki allt
frá sjö mínútum, uþp í klukku-
stund of steint eins og dæmi
■eru til um. Hérhefurekki verið
deilt um dulsálfræðinga, jó-
gúrt eða dulspekinga neðan
frá Indlandi. Ékki hefurþurft
að loka almenningssund-
laugum, til að meistararnir
geti skroppið í sund, og ekki
hefur þurft að hringja í utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna,
til að draga ónefnda persónu
fram úr híði sínu, heldur hefur
hér allt verið með kyrrum
kjörum.
Kortsnoj, sem tekist hefur
jafnvel að fá prúðmenni eins og
Boris Spassky til að steyta hnefa,
hefur setið á strák sínum, greini-
,JHér mæta menn tímanlega á keppnisstað“: Kasparov gengur í kepp-
nissalinn. Ljósmynd: Hói.
lega staðráðinn í að" afsanna umKortsnojslyktaðifyrreðasíð-
kenningu þess sama Spasskys, ar með hneyksli. Ekki er þó öll
sem hann sagði að öllum einvígj- nótt úti.
Reyktur lax
eða nautasteik
Ólgar þá hvergi undir niðri?
Una menn glaðir við sitt? Blaða-
maður frá enska blaðinu The
Standard komst einn fárra úr
pressumannahópi í tæri við Garrí
Kasparov. Blaðamaðurinn ber
nafn borgar, sem skákunnendum
á íslandi getur vart með öllu verið
ókunnugt; Max Hastings heitir
hanri. Hann gat sér m.a. gott orð
sem blaðamaður blaðsins í Falk-
landseyjastríðinu. Svo vitnað sé í
grein hans um Kasparov;
Bakú-maðurinn, 20 ára gam-
all, dökkhærður og dökkbrýnn,
nemandi í erlendum tungum, sat
við gluggann á hóteli sínu, og virti
fyrir sér Tower-brúna, þegar ég
hitti hann. Honum hafði verið
færður reyktur lax, þvert ofan í
vilja sinn. „Get ég ekki fengið
nautasteik í staðinn", sagði hann
við þjón.
Hálftími leið, og ekkert bólaði
á steikinni. Þjóninn kom og sagði
að allt tæki þetta sinn tíma. Það
væri sunnudagur, yfirkokkurinn
orðinnn skapstyggur og þjónust-
ufólkið þreytt o.s.frv.
„Þetta er bara eins og í Sovét-
ríkjunum", sagði Kasparov og
hristi höfuðið.
Orðinn mikilvirkur
höfundur
Drengur þessi hefur, þrátt fyrir
aðeins tuttugu ár, gefið út nokkr-
ar bækur, sem seljast í mörg-
hundruð þúsund eintökum í So-
vétríkjunum. Á Bretlandseyjum,
og víðar í Evrópu, er hreinlega
gleypt við bókum hans. Hlýtur
hann ekki að fá einhverja verald-
lega umbun fyrir erfiði sitt?
Fjandakornið, eitthvað hlýtur
það að vera. Myndsegulbands-
tæki? Gullúr? Málverk? Bíll? Á
svip drengsins má ráða að ég tæpi
á hégómamálum.
„Það er svo mikið vesen að eiga
bfl í Sovétríkjunum, það er næst-
um því full vinna að snúast í kring
um slík tæki.“
Hann er hinsvegar vel klæddur
í smekklegum fötum, en arm-.
bandsúrið sem hann ber er ósköp
venjulegt.
Helgi
ÆíflSk Ólafsson
skrifar
'r frá
áTr, London
„Þú hlýtur að fara í dýrar
skemmtiferðir", spyr ég hann.
„Skemmtiferðir? Hvenær ætti
ég að hafa tíma til slíks?“ er svar-
ið
Frægð heimafyrir
Kasparov hefur teflt frá því
hann var sex ára gamall, heldur
Hastings áfram. Hann teflir nú á
Englandi í fyrsta sinn, en skákfer-
ill hans hefur spannað skákmót
beggja vegna járntjaldsins. í
heimaborg hans Bakú er ástandið
þannig að hann getur vart gengið
um götur ótruflaður, allir þekkja
hann.
„Skák er vinsælasta grein lista
og íþrótta í Sovétríkjunum“,
staðhæfir hann stoltur. Skák-
menn eru betur settir en frægustu
tónlistar- og knattspyrnumenn.
Hann kveðst hafa verið stað-
ráðinn að verða skámaður strax á
unga aldri. Ekki á hann sér kær-
ustu, enn sem komið er, hann
horfir sárasjaldan á sjónvarp og
fer aldrei í kvikmyndahús. Til-
breytingarlaust líf, gæti einhver
haldið, en Kasparov er ánægður.
Þetta er greindarpiltur, og vísar
því algerlega á bug, sem margir
halda fram, að allir miklir
skákmeistarar, eins og Bobby
Fischer, dragi sig inn í skelina.
Kortsnoj frumlegur
„Kortsnoj er hættulegur and-
stæðingur, frumlegur og sækist
eftir flóknum stöðum. Sérkenni
hans koma best fram í einvígum“,
segir hann.
Á blaðamannafundi degi áður
en einvígið skyldi hefjast, lét
Kortsnoj svo um mælt að eftir
fjögur til fimm ár komi þar að
Kasparov taki stökkið yfir í vestr-
ið.
„Slíkt fyrirfinnst ekki í mínum
áætlunum“, segir Kasparov bros-
andi.
hól/eik