Þjóðviljinn - 17.03.1984, Qupperneq 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 17. - 18. mars 1984
Á Snæfellsnesi eru hinar svo-
kölluðu „Gonsa-vísur“ vel þekkt-
ar, en sá er þær orti, var kallaður
Gonsi og var kunnur maður ve-
stra á sinni tíð. Hann orti margar
perlur í okkar stíl hér í „hafra-
grautnum“. Við skulum líta á
nokkrar vísur eftir Gonsa.
Eitt sinn kom hann á bæ þar
sem var uppihangandi mynd af
húsbóndanum, sem hét Sæmund-
ur og einnig mynd af hundum. Þá
orti Gonsi:
Hér er mynd af hund og hund
hér er mynd af Sœmundi.
Elínborg er ágætt sprund
alveg laus af syndinni.
Á þeim tíma sem Gonsi var
uppi þurfti að setja báta og ýta
fram. Um það orti hann:
Gekk ég niður í fjöruna
út að bátnum þarna þá,
ýtti honum útá sjó
en Gonsi passaði stýrið þó.
Um kvenhylli sína orti Gonsi: visu:
Góðbóndi í Laxárdal yrkir
svona um dalinn sinn:
Laxárdalur langur er
og liggur að Hrútafirði.
Kaffisopann sýpur ég
sé hann nokkurs virði.
Eins og þeir muna sem lesið
hafa þennan þátt, þá yrkja fáir
jafn vel í okkar stíl og Jónas Frið-
mundsson, Þingeyingur. Hér
koma nokkrar vísur eftir hann.
Hulda er að binda blóm
beint á móti vestri.
Hún er eins og síld í sjó
eða sá vesti.
Um unga stúlku orti Jónas:
Anna á Krossi andar blítt,
allir vilja sveinar
hana kyssa hart og títt
hún svo undan kveinar.
Það hefur verið kuldaleg hvít-
asunna þegar Jónas orti þessa
Meyjarnar á himnahœðum
allar hafa Gonsa séð.
Hann er ekki hérna hér
heldur bara annarsstaðar þar.
Bróðir Gonsa, sem Hafliði hét
náði sér í unnustu. Þegar hann
kom heim með unnustuna lenti
hann í Kofafjöru á Hellissandi og
þá stóð Gonsi á fjörukambinum
og orti:
Helvítið hann Hafliði
hann fékk hana Sigríði.
Óð uppí klof eins og andskotinn
uppúr Kofafjörunni.
Þessi vísa mun einnig vera eftir
Gonsa:
Lóa hefur loppur
labbar út á tún.
Pegar Lóa labbar,
þá labba ég með hún.
Hvítt er á hvítasunnu,
hvítt það sem kemur úr loftinu.
Pað er eins og andlit á nunnu
sem langar ekki í neitt.
Ástamálin voru ofarlega á
baugi hjá Jónasi:
Einn ég geng um eyðihjarn
út með Skjálfandafljóti.
Ég skal hlaða konu barn
ef Bibba hleður á móti.
Þá kemur hér ágætt bréf sem
okkur var sent með góðum skýr-
ingum á þessum gullvægu vísum.
Frá skútuöldinni
Blái liturinn frá Gleðjufirði
innbyrti eitt lítið kóð.
Pað var eins og ofurlítil beita,
en ekki eins og andskotinn.
Sagði ég við skipstjórann:
Láta síga í bakkann,
fá sér eina, fá sér eina
rauðkúfótta þar,
rauðkúfótta þar, þar,
rauðkúfótta þar.
Þetta má syngja við lagið „Nú
er ég kominn náungann að
finna“. Gleðjufjörður mun vera
Patreksfjörður, en nánari skýr-
ingu á því er ekki að finna í vorum
vösum.
Þessi er eftir Sigurmund Run-
ólfsson og ort í Vestmannaeyj-
um:
Gekk ég inn á Eiði,
unga meyju hitti þar.
Anga blómin blíðu
í vorblíðunni stríðu.
Eftirfarandi afmæliskveðju
orti Árni Pálsson (ekki prófess-
or) til vinar síns:
Pú hugljúfi afmœlisdrengur
á vœngjum svífur um geim.
Ég er á förum, Siggi,
ég er að fara heim.
Þessi er eftir óþekktan höfund:
Gaman hef ég af að sjá,
þegar œrnar koma
ofan af ttú Geldinga-
hjaUanum og telja þœr.
Ekki er mér heldur kunnugt
um höfund þessarar hugljúfu
stöku:
Lítið törn á kelerí
tekur Brynki á kvöldin,
og með morgunsárinu
annað eins sig skekur.
Indriði Guðmundsson var á
sinni tíð þekkt skáld eystra, og
hefur Sigfús Sigfússon getið hans
í þjóðsögum sínum. Þetta orti
Indriði um móður sína:
Blessuð veri móðir mín í heimi
hér,
hún hefur átt við bágan hag
að búa.
Pegarguð vill ekki meiri miskunn
á henni gera,
þá fari hún upp í friðarstað,
og veri hún þar.
Þessar vísur orti Indriði eftir
erfiðan fjárrekstur yfir fjallveg:
Lágum úti á fjöllunum
í dagstœða viku.
Féð var að bera í höndunum,
þessi litli hópurinn.
En um síðir komum þar
allir á einn glugga þar,
enginn maður út kom þar,
þó orgað og grenjað vœri þar.
í sama brag var einnig þetta:
Hundar þessir, hundar þessir
hlupu móðir,
þeir voru ekki allir góðir,
eins og þeir vœru djöfulóðir,
skattalóðir, skattalóðir.
Um konu eina kvað Indriði:
Arndís er að hlœja hátt,
færist mjög í herðar,
hún er eins og úfinn hrafn
eða fugl á eggjum.
Eftirfarandi vers söng Indriði
að loknum húslestri, og er talið
hann hafi ort það sjálfur, segir
Sigfús:
Ekki er að furða,
þótt á komi snurða,
því heimurinn hrekur
og hrjóstrugt við tekur,
syndirnar sveima,
Satan er breima,
og hér stendur heima.
Halldór Pjetursson skrifar:
Sagan á að vera
okkar áttaviti
Veturinn hefur verið lítt við mitt
hæfi því mitt góða hjarta og glymr-
andi lungu heimta gott veður. Slíkt
skiptir litlu, enda hefur sól míns
hugar aðeins hækkað á lofti. Þjóð-
viljinn hefur meðal annars rekist á
gamla menn sem vissu hvað lífið
gilti. Ekki má skilja þetta svo að
gamalt fólk ráði yfir speki öðrum
fremur en luma á vitneskju sem
lífið úthlutaði því og það lagði á
minnið. Ekki eru allir tímar eins en
kynslóðabil ekki það skörp að ekki
fylgi ættarsvipur.
Steingrímur Eggertsson á Akur-
eyri ber ekki alla ævina í andlitinu,
enda drukkið eitur Þjóðviljans í 47
ár. Hörkudögunum hefur hann
breytt í hamingjubros. Eftir að
hafa rætt við Þjóðviljamanninn,
fór hann á fætur, segist ætla út og
láta raka sig. Horfir samt fyrir horn
og líst ekki á íhaldsblámann.
Rögnvaldur Rögnvaldsson var líka
tekinn tali og blossaði af húmor.
Ég sá hann á Djúpavík, þar stund-
aði hann galdra, bruddi rakvéla-
blöð eins og blautan fisk og stóð í
veðmálum um ýmsar kúnstir.
Sumir sögu að hann bryddi líka vín-
glös. Það mun nú bara hafa verið
framtíðarsýn í sambandi við okkar
elskulegu gatastjórn.
Síðan hefur á mörgu gengið, var
píndurinn íframsókn, annarsfengi
hann hvergi handtak og hyski hans
Sólin hækkaði á lofti með viðtali við Steingrím og Rögnvald. Ljósm. Atli.
Halldór Pjetursson.
mætti þá úr hungri drepast. Hann
skrifaði sig þá inn en tók fram að
aldrei kysi hann flokkinn og mun
ekki hafa svikið það. Nú á hann
konu, börn, barnabörn, hesta og
kveður sér til gamans.
Nú er Steingríms þrotin þraut.
Pað gerðist við Rauða torgið.
Drakk þar vodka og dreymdi ei
graut.
Drengnum er sjálfsagt alveg
borgið.
Rögnvaldur hefur nú aftur
tengst Þjóðviljanum og ég flyt hon-
um kveðjur. Dirkið upp fleira af
svona fólki, það setur svip á flokk-
inn.
Menn hópast nú saman og
hampa sínum málum sem skapar
taktinn. Nú rífast ráðherrar inn-
byrðis svo munnar ganga á misvíxl.
Atriðið er að herða sóknina og
berja vindinn úr vesalingum þess-
um á hæstu launum. Það sést líka
hik á Þorsteini Pálssyni að fylgja
þeim til velferðargálgans. Gísli hét
maður sem lifði á síðasta ársfjórð-
ungi átjándu aldar. Viðurnefni
hans var Gataspaði. Hann var flug-
mælskur og hefði getað sungið 7
Zverrira út. Lék draug til að koma
ábúanda út af jörðinni, fékk og
laun fyrir. Ferðaðist um og flutti
sögur um menn með ó að forskoti.
Vegna menntunarleysis var hann
samt tekinn og hýddur með gatasp-
aða á hreppsþingi og hlaut af því
sitt viðurnefni líkt og lávarður, en
lukka hans náði ekki til framboðs á
þing á þeim tíma. Hvort taka ætti
upp gataspaða á ný, skal ég ekki
um dæma en tillagan liggur fyrir.
Ekki má gleyma afreki þeirra
sem vinna hjá Álverinu. Þeir eru
lífæð þess sem nú er að brjótast út.
Enginn mundi hafa trúað því að
þeir mundu buga Álfurstann. Mér
er í minni myndin í Þjóðviljanum
þar sem hann stendur með föður-
landið á vörunum og þjóðarheill í
handapati. Þarna átti til skarar að
skríða. Hið svissneska sómafas
leyndi sér ekki, þótt jarðað væri
yfir með íslensku ættjarðarpúðri.
Nú skyldi ekkert undan dregið.
Treysti nú ekki lengur á N- né Z,
heldur benti með föstu augnaráði á
hvað hér væri um að tefla og kruml-
an kom fram. Hvar á Landsvirkjun
að taka þá peninga sem Álverið
hefur lagt fram, utan alls annars
sem héðan fer til ríkisins? Og hvað
um atvinnu ykkar góöu menn?,
hefur sjálfsagt fylgt með. Allt þetta
líktist því að okkur væri hótað því
að missa af atombombu, gengju
ekki mennirnir að tilboði hans.
Karlarnir horfðu bara beint fram
og buðust til að hafa allt í lagi til
lokunar. Endirinn varð sá að álfur-
stinn hugsaði sig betur um, sá að
lokun þýddi endalok þessa þjóðar-
þrifafyrirtækis sem hélt þjóðinni á
floti. Kannski tækju einhverjir orð
Bjarna Ben sér í munn að hægt væri
að taka fyrirtækið eignarnámi ef
allt um þryti með samkomulag. Ál-
versmenn gerðu kraftaverk sem nú
eru fátíð hérlendis. Nú er það hlut-
verk annarra að verða ekki svo litl-
ir karlar eða konur að feta ekki í
troðna slóð. Ég vona að konurnar
sjái um það að ég þurfi ekki að éta
það ofan í mig ásamt öðru fram-
lagi, „að konurnar sétu betri helm-
ingur mannkynsins“.
Halldór Pjetursson
Kópavogi