Þjóðviljinn - 23.06.1984, Qupperneq 11

Það sem borðað er
Sóað við neyslu
Sóað við matseld
Sóað við dreifingu
Skemmist í geymslu
Eyðijeggst við
framleiðslu
Ónýttir möguleikar
Þannig lítur brauðhleifur heimsbúskaparins út.
Sóun matvæla, ekki skortui
Mat er vissulega misskipt í heiminum!
En hungrið stafar meira afsóun en ónógri framleiðslu.
Það er mikill skortur á mat-
vælum í heiminum, en svo
þyrfti ekki að vera. Sænskir
sérfræðingar hjá fyrirtæk-
inu Tetra Pak, sem íslend-
ingar kannast við, ganga
svo langt að halda því fram,
að þau matvæli sem íbúar
heimsins neyta séu aðeins
tíundi hluti af því sem verið
gæti. Hittglatastbæði
meðan matjurtirspretta, í
dreifingu og í geymslu og
þessi mikla sóun á sér stað
jafnt meðal ríkra þjóðasem
fátækra.
Henda miklu
Til dæmis kaupa menn í
Vestur-Evrópu aö meðaltali mat
sem inniheldur 3000 hitaeiningar
á dag, en þeir neyta aðeins 2200-
2300 hitaeininga. Afganginum,
einkum brauði, ávöxtum og
grænmeti, er hent, vegna þess að
fólk hefur keypt um þarfir fram.
Hér er um að ræða 25% sóun.
Enn verri eru Bandaríkjamenn
sem henda 35% af þeim mat sem
þeir hafa keypt - og eru þeir þó
betur settir með kæligeymslur
heima og annarsstaðar en nokkur
þjóð önnur.
Þróunarlöndin sóa einnig hin-
um dýrmætu matvælum sínum í
stórum stíl. Þar veldur skortur á
góðum geymslum, skortur á mat-
vælaiðnaði og flutningaerfið-
leikar miklum usla. Enn meira
fer í súginn þegar sveitafólk flytur
til borganna, það kann einatt
ekki nógu vel með mat að fara í
nýju umhverfi.
Birgðir
skemmast
Síðan gerist það um öll lönd að
stækkun borga og iðnvæðing
breyta sjálfsbjargarlöndum og
héruðum í samfélög þar sem örfá-
ir framleiða allan þann mat sem
fólk þarfnast til að lifa. í háþró-
uðu iðnríki eins og Svíþjóð eru til
dæmis ekki nema um fjórir af
hundraði sem vinna við matvæla-
framleiðslu beinlínis.
En þetta þýðir líka, að meðan
fj árlægðin - bæði talin í dögum og
kílómetrum - milli framleiðand-
ans og neytandans lengist, reynir
meira á það, að löndin komi sér
upp miklum matvælabirgðum,
sem síðan dreifast eftir flóknu
flutninganeti. Þetta ástand
skapar hagstæðar aðstæður fyrir
keppinauta mannsins meðal
meindýra - rottur, mýs, fuglar
ýmsir og skorkvikindi, eiga sér
gullöld og gleðitíð í misjafnlega
vernduðum matvæladyngjum
heims.
Bandarískar rannsóknir sýna,
að 25-30% matvælaframleiðsl-
unnar fari í súginn fyrir sakir
slæmrar geymslu einnar saman.
Og þetta tap er meira í þróunar-
löndum en í þróuðum löndum.
Til dæmis er talið að í Vestur-
Afríku glatist um það bil 34% af
öllum maís í geymslu einni saman
og alls nemur tapið á þessari
komtegund einni um 60% frá
uppskem til sölustaða. Indland
missir 8-25% af hveitiframleiðslu
sinni með svipuðum hætti.
Öll lönd
Fátt er algengara en að lesa í
sovéskum blöðum ádrepur um
illa meðferð á matvælum. Einnig
þar em vondar geymslur, skortur
á kælibúnaði og illa virkt flutn-
ingakerfi ein helsta ástæðan fyrir
mikilli sóun matvæla - verður því
drjúgur munur á uppskemtölum
og raunverulegri neyslu.
Menn gætu svo haldið að ein-
mitt í þessum efnum slyppu
Bandaríkjamenn vel, vegna þess
hve góð húsakynm peir eiga,
kæligeymslur og öflugan mat-
vælaiðnað. Það er þó ekki rétt.
Talið er að fyrir hvert tonn af
matvælum sem neytt er í því landi
fari hálft tonn í súginn. Og um
5-10% af þeirri sóun verður í
geymslunum einum saman.
Lítil
mjólkurbú
Upplýsingar þessar, sem eru í
sjálfu sér fréttnæmar, em að
mestu fengnar úr tímaritinu Swe-
den Now. Greinin er að öðru leyti
frásögn af sænskum matvæla-
hring, Alfa-Laval (Tetra-Pak
fellur undir hann), en samsteypa
þessi rekur útibú í 35 löndum.
Hún telur sér það til gildis í sam-
bandi við það vandamál sem að
ofan var lýst, að fyrirtækið er að
koma upp í þróunarlöndum
smáum mjólkurbúum. Þau eiga
hvert um sig að geta á degi hverj-
um breytt um 1000 lítrum af
mjólk í ost, jógúrt, súrmjólk eða
aðra vöru, og mundi þá minna af
mjólk fara til spillis við þær að-
stæður sem víða eru í þróunar-
löndum. Út af fyrir sig ágæt hug-
mynd og í anda kenninga Schum-
achers um að tækni og fram-
leiðsluaðferðir beri að laga að
möguleikum á hverjum stað.
ÁB tók saman
Laugardagur 23. júní 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11
Kasparov.
Ég á
ekki minni
möguleika
Kasparov er bjartsýnn á aö
hann standist Karpov
heimsmeistara snúning í
væntanlegu einvígi þessara
tveggja sovésku meistara um
heimsmeistaratitilinn í skák.
„En viö Karpovtöpum báðir
afar sjaldan", segir hann í viö-
tali sem hér er birtur hluti af,
enþaðerfrá APN.
- Eftir fímm mánuði eigið þér
fyrir höndum að tefla við Anatolí
Karpov, heimsmeistara. Hvað
teljið þér um taflmennsku hans;
hversu langt haldið þér að einvíg-
ið verði?
- Karpov er búinn að vera
heimsmeistari um níu ára skeið,
og það er staðreynd út af fyrir sig.
Hann er búinn að vera sterkasti
skákmaður heimsins um langt
skeið. Karpov er meistari og hver
meistari er tímabil í skákinni.
Ég vil ekki sýnast fullur sjálfs-
trausts, en ég tel, að möguleikar
mínir í fyrirhuguðu einvígi séu
ekki minni.
- Hversu lengi stendur einvíg-
ið?
Það er erfitt að segja fyrir um
það: bæði ég og Karpov töpum
afar sjaldan. Ég hugsa að það
verði tefldar um 28 skákir í ein-
víginu.
-1 hvaða mótum gerið þér ráð
fyrir að taka þátt á þeim mánuð-
um sem eftir eru til einvígisins?
- Það er 90% öruggt að ég mun
ekki taka þátt í neinu móti. Ein-
vígið milli „Heimslandsliðsins og
sovéska landsliðsins" verður
undantekning ef af því verður.
Þetta er prógrammið. Hvað mót
varðar, tel ég, að þau komi að
engu gagni í undirbúningi fyrir
einvígið um heimsmeistaratitil-
inn.
- Hversu mikla áherslu ieggið
þér á líkamlegan undirbúning og
hvers konar þjálfun kjósið þér
helst?
- Líkamlegur undirbúningur er
nú í mínum augum allsherjarund-
irbúningur. Einkum þegar lang-
varandi einvígi stendur fyrir dyr-
um. Mér virðist besta þjálfunin
vera fólgin í hlaupi. Ég legg einn-
ig mikla stund á sund á sumrin.
- Hvers virði eru yður þjálfar-
arnir og mamma, sem alltaf er við
hliðina á yður?
- Skákmót eru frábrugðin öðr-
um mótum að því leyti, að þau
standa lengi. Einvígi mitt og
Smyslovs stóð í mánuð. Af þeim
mánuði sátum við alls 55 klukku-
stundir við skákborðið, þe. að-
eins meira en tvo sólarhringa.
Hinum dögunum 28 eyddum við
með fólki, sem auðvitað sinnir
einnig skákinni, sem tók þátt í
þessu með okkur. Ég er ham-
ingjusamur vegna þess að við hhð
mér er ætíð maneskja, sem tekur
á sig mikinn hluta af áhyggjum
mínum og erfiði. Það er mamma
mín. Stuðningur hennar er mér
mikils virði á erfiðum mínútum.
Góðir þjálfarar eru mikils
virði. Ég byrja að tefla skák og
veit að það er allt í lagi með undir-
búninginn. Það er geysilega mik-
ils virði. Það hefur verið þannig í
þeim einvígum, sem ég hef teflt í
og haft yfirburði að þeir eru til-
komnir vegna samvinnu minnar
og þjálfara minna.