Þjóðviljinn - 18.12.1984, Blaðsíða 8

MENNING
Milliliðalis
5 sœnskir listamenn frá Gautaborg sýna á Kjarvalsstöð
um
Hið forna og eyðileggingin III (Antiken og förintelsen III) eftir Lennart
Landqvist.
Um þessar mundir stendur yfir
sýning 5 sænskra málara á Kjar-
valsstöðum. Reyndar heitir sýn-
ingin „5 frá Gautaborg", því það-
an koma listamennirnir Tore Ah-
noff, Erland Brand, Lennart
Landqvist, Jens Mattiasson og
Lars Swan. Allir gengu þeir í
sama listaskólann, Valand-
listaskólann í Gautaborg og eins
og í hinni vönduðu sýningarskrá
stendur, hafa þeir allir verið að
fást við ljós og birtu í verkum sín-
um. Þetta eru þó mjög ólíkir lista-
menn þótt af svipaðri kynslóð séu
og búi í sömu borg.
Sýningin 5 frá Gautaborg er
farandssýning, sem hóf göngu
sína í Gautaborg, en mun þræða
Norðurlöndin fram til ársloka
1986. Það er greinilegt að mikið
hefur verið lagt í þessa sýningu,
því fjármögnun hennar tekur
bæði til sjóða og stórfyrirtækja og
fleiri manns standa að baki
henni. Þá er Listasafn Gauta-
borgar og Listahöll aðilar að
framkvæmdinni. Sýnir þetta
hvemig listpólitík er rekin meðal
frændþjóða okkar, en þær virðast
iíta afurðir menningar sinnar öllu
skilningsríkari augum en við okk-
ar eigin menningarpródúkt. Mér
er sem ég sjái íslensk stjórnvöld
eða stórfyrirtæki einhvern tíma
greiða þannig götu íslenskrar
myndlistar á erlendum vettvangi.
Til að svo fjarstæðukenndur
draumur yrði að veruleika þyrfti
að koma til kraftaverk.
Þrátt fyrir mikið umstang er til-
gangurinn með þessari sýningu
nokkuð óljós. Bæði er það að
mér er ekki fullkunnugt um stöðu
þessara listamanna innan sænskr-
ar listar, né fyrir hvað þeir
standa. Eru þeir merkir fulltrúar
fyrir ákveðna kynslóð, eða er
þetta einhvers konar sænskur
Septem-hópur sem einungis sýnir
saman vegna gamals kunnings-
skapar? Hver svo sem ástæðan
er, þá er víst að þessi sýning er
dálítið á skjön við tíðarandann í
listum eins og hann er í dag og því
syndir hún í dálitlu tómarúmi.
Þetta er nefnilega akkúrat list
gærdagsins og of nálægt okkur í
tíma til að geta talist áhugavert,
sögulegt fyrirbæri.
Þó kemur ýmislegt í ljós við
lestur þessara mynda. Maður
uppgötvar hve mjög sænsk list
hefur haft áhrif á íslenska list,
ekki sem frumvaldur heldur
milliliður eða miðill enskra og
amerískra áhrifa. Því virðist
nefnilega eins varið með vissa
myndlist og aðrar menntir, að
þegar skeggrætt er um sænsk
áhrif í íslensku skólakerfi, þá eru
það raunar engilsaxnesk áhrif
sem átt er við, komin hingað via
Svíþjóð.
Það er t.d. ekki erfitt að greina
ensk popp-áhrif í verkum Lenn-
art Landqvist, hvort sem þau eru
komin frá Richard Smith eða
Anthony Donaldson. Á svipaðan
hátt eru þeir Jens Matthíasson og
Lars Swan undir sterkum áhrif-
um frá bandarísku ab-
straktmálverki, sá fyrrnefndi er í
ætt við Mark Rothko og ýmsa síð-
abstraktmálara og skyldleiki
Swan við kalifornískar myndir
Richard Diebenkorn er of
sláandi til að hægt sé að leiða
hann hjá sér. Vissulega er ekki
ástæða til að væna þessa mætu
málara um stuld, en tilfinningin
að maður hafi séð svona eða svip-
aða listtjáningu áður, dregur
óneitanlega úr áhuga manns,
hversu falleg sem verkin kunna
að vera. Þeir Tore Ahnoff og Er-
land Brand eru öllu frumlegri, en
á móti kemur að sá frumleiki er of
sérviskulegur og inniklemmdur
til að verk þeirra geti talist ris-
mikil.
En hvað segir þetta okkur? Jú,
þótt nöturlega kunni að hljóma
virðast Svíarnir fimm þjást af hin-
um landlæga skandinavíska
menningarsjúkdómi sem herjar á
alla þá sem sætta sig við listrænan
hjáleigubúskap. Þrátt fyrir það
að Norðurlöndin séu afar meðvit-
uð um menningarlegt sjálfstæði
sitt, virðist þeim örðugt að sanna
það með list sinni. í stað þess að
leita uppi sitt eigið frum er frjó-
kornið flutt inn og staðfært. Ut-
koman verður ávallt annars
flokks því í hana vantar sérkenni
innflutningsaðilans. En þessi lín-
udans virðist viðgangast
gagnrýnislaust ár eftir ár, þar til
menn fara að trúa því að Skand-
inavar geti ekki gert betur.
Við höfum þó dæmi um hið
gagnstæða. Ibsen, Strindberg og
Munch gerðu rúmrusk í híbýlum
heimslistarinnar og kvikmynda-
leikstjórinn Ingmar Bergman
hefur sýnt það í þrjá áratugi að
skandinavísk list þarf ekki að
vera svona déskoti ósjálfstæð.
Með aukinni sjálfsgagnrýni og
auknum kröfum listneytenda ætti
að vera mögulegt að efla innri
sem ytri virkni Norrænna lista.
HBR
Prjcir íslenskar fyrir litlu krakkana
Heiga Steffensen: (brúöur,
leiktjöld og texti)
Brúðubíllinn. Afmælisdagur-
inn hans Lilla.
Forlagið 1984.
Á síðustu árum hefur ekki ver-
ið mikið um frumsamdar íslensk-
ar myndabækur fyrir smábörn.
Það er því töluvert gaman að fá
nú upp í hendurnar þrjár nýjar
sem segja sögur í máli og mynd-
um hver á sinn sérstaka máta.
Afmælisdagurinn hans Lilla
byggist á ljósmyndum í lit úr
brúðuleikhúsi því sem krakkar í
Reykjavík og víðar þekkja undir
naftiinu Brúðubfllinn en hann er
vorboðinn á barnaleikvöllum hér
syðra. I stuttu máli þá finnst mér
myndirnar af brúðunum vera
bæði fallegar og skemmtilegar og
trúi að ólæsir krakkar hafi gaman
af að skoða þær. Það er nefnilega
hægt að lesa söguna af myndun-
um einum saman og slíkt er kost-
ur.
Sjálf sagan er tvískipt, sagt er
frá afmæli Lilla en sú saga er
eiginlega ekkert nema upptaln-
ing á þeim sem koma í veisluna og
hvaða gjöf þeir færa Lilla. Síðan
er saga í sögunni, þ.e. Gústi
frændi segir Lilla sögu fyrir svefn-
inn sem verður aðalsaga bókar-
innar, 14 bls. af 25. Sú er í ævin-
týrastíl um litlu ungana og vonda
refinn sem fær makleg málagjöld.
Hún er einföld og aðgengileg
fyrir smábörn, en galli finnst mér
hins vegar að kynna til sögu
a.m.k. ópersónur semfásvoekk-
ert að vera með meira.
Bókin er frumraun á sínu sviði
og er full ástæða til að binda vonir
við að næst takist að semja frum-
legri og bitastæðari sögu um þess-
ar líka fínu fígúrur sem myndast
svona vel.
Þóranna Gröndal:
Músikalska músin
Margrét Magnúsdóttir mynd-
skreytti
Helgafeil 1984
Músikalska músin er sagan af
því þegar kisa kom heim með
mús sem var eftir allt saman alls
ekki dauð. Hún faldi sig í píanó-
inu og setti heimilislífið dálítið úr
skorðum í einn sólarhring. Sögu-
maður er barn, en galli er að les-
endur fá ekki að vita hvort það er
strákur eða stelpa eða hvað gam-
alt það er. Ég tel að til bóta hefði
verið að leggja meira í persónu-
sköpun sögumanns og nota sjón-
arhorn bamsins, segja söguna
greinilegar frá sjónarhóli barns.
Slíkt gerir börnum auðveldara að
lifa sig inn í sögur. En söguþráð-
urinn er mátulega einfaldur og
spennan sem skapast er ágætlega
við hæfi litlu krakkanna.
Klippimyndir Margrétar er ég
ekki eins viss um að séu góðar
fyrir smábörn. Þær eru t.d. stfl-
færðar á þann hátt að stundum
eru hendurnar ekki festar við
búkinn og stundum vantar munn
(Bls. 11,15,17). Þettafinnst mér
ekki gott fyrir lítil börn sem eru
að átta sig á því hvernig samhengi
hlutanna er. Þroskandi eru þær
myndir sem hjálpa þeim til þess,
þessar hér gætu verkað öfugt. I
stað þess að lýsa söguna getur
sturidum farið svo að myndirnar
trufli hana. „Mamma, af hverju
er höndin ekki föst við lögguna
og hvar er hin höndin?“
Þá er galli að myndirnar snúa
ekki alltaf rétt fyrir skoðandan-
um.
Sigrún Eldjárn: (myndir og
texti)
Langafi prakkari
Iðunn 1984
Síðast en ekki síst er saga Sig-
rúnar Eldjárn af Langafa prakk-
ara og Önnu litlu sem er framhald
af Langafi drullumallar sem kom
í fyrra. Sigrún er að hasla sér dá-
lítinn völl á þessu sviði því að á
undan þessum sendi hún frá sér
bækurnar Allt í plati og Eins og í
sögu. Þær eru við hæfi ögn eldri
barna en langafabækurnar eru
góðar fyrir u.þ.b. 2-4ra ára.
Sigrún segir í nýju bókinni ein-
falda, fyndna sögu af því þegar
Anna og afi reyna að veiða lang-
ömmu handa langafa svo að hann
hafi einhvern til að dansa við
gömlu dansana.
„Við setjum eitthvað sem lang-
ömmu líkar vel hjá gildrunni
og svo kemur ein góð lang-
amma og ætlar að taka það - og
BANG - hún festist í gildr-
unni! En hvað skyldi lang-
ömmum líka vel við?“
„Það veit ég,“ segir langafi.
„Konfekt, sérrí og börn!“
Sögurnar segir hún bæði með
myndunum og textanum sem
mynda trausta heild að mínu
mati. Myndirnar eru fullar af lífi
húmor og hlýju og bókin verður
þess vegna góð til að skoða aleinn
þegar enginn nennir að lesa fyrir
mann.
Langafi er frumleg persóna í
smábarnabók. Þessi langafi er
kannske ekki dæmigerður en
skemmtilegur er hann. Og þó að
, Fimmtu og sjöttu tónleikar
Islensku hljómsveitarinnar á
þessu starfsári bera yfirskrift
„Vetrarsólstöður". Efnisskrá
þessara aðventutónleika verður
frumflutt í Nýja íþróttahúsinu í
Keflavík í kvöld kl. 20.30 og
endurtekin í Bústaðakirkju í
Reykjavík á morgun kl. 20.30.
Stjómandi er Guðmundur Emils-
son og jafnframt söngstjóri
söngsveitarinnar Fílharmoníu en
kórinn flytur tvö verkanna á tón-
leikunum og leiðir fjöldasöng
tónleikagesta Iíkt og á fyrri jóla-
textinn sé einfaldur er hann fjöl-
breyttur og líflegur. Afinn hefur
sinn sérstaka talsmáta: „Tja, það
er nú það, heillin mín,“ og hann
er allt öðru vísi en talsmáti Qnnu:
„Ha-ha-ha, ferlega ertu vitlaus,
langafi, heldurðu að ég sé lang-
amma þín? Nei, þú ert nú al-
gjör!“
Þetta er eina bókin af þessum
þremur sem ekki er prentuð í lit.
Ekki þar fyrir að hún er falleg
svona en satt að segja finnst mér
nú að það mætti splæsa litprentun
á sögur Sigrúnar því þær eru eins
og langafi myndi orða það „svo
assi skondnar."
Þ.J.
tónleikum hljómsveitarinnar.
Á tónleikunum verður leikið á
mildum tónum með kórsöng,
víólu- og sellóleik. Flutt verða
verk eftir Holst og Vaughan-
Williams og er einleikshlutverk
víólunnar í höndum Ásdísar
Valdimarsdóttur. Þá flytur
söngsveitin einnig Cantique eftir
Fauré. Sænski sellóleikarinn
Mats Rondin er í aðalhlutverki í
sellókonsert Tartinis. Þá er einn-
ig á dagskrá Adagio eftir Jón
Nordal.
-GFr
Langafi dettur í gildru - úr bók Sigrúnar Eldjárn
8 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Þriðjudagur 18. desember 1984