Þjóðviljinn - 01.03.1985, Síða 4

LEIÐARI
Fullvinnsla sjávarfangs
Fiskveiðar og fiskvinnsla hafa um langan
aldur verið burðarstoðir í atvinnulífi íslendinga.
Sjávarafurðir héðan úr nyrsta afkima veraldar
hafa fagnað góðum byr á erlendum mörkuðum
pg af sölu fiskafurða spratt sú velsæld sem
íslendingar til skamms tíma nutu.
Það er hins vegar merkilegt að í mörgum
greinum fiskvinnslu höfum við ekki svarað kröf-
um tímans um betri nýtingu á sjávarafla og höf-
um í allt of mörgum tilvikum flutt út lítt unnar
fiskafurðir sem aðrar þjóðir hafa svo unnið til
fulls og makað á sína króka. Það gefur hins
vegar augaleið að með fullvinnslu sjávarfangs
innanlands slægjum við tvær flugur í höggi:
stórykjum verðmæti útfluttra sjávarafurða og
sköpuðum jafnframt störf fyrir vinnufúsar hend-
ur komandi kynslóða.
Á þessu hefur Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður Dagsbrúnar, vakið athygli á Alþingi
íslendinga og lagt fram þingsályktunartillögu
þar sem skorað er á ríkisstjórnina að beita sér
fyrir sérstökum ráðstöfunum til að efla
fullvinnslu sjávarfangs hér á landi.
Þessi tillaga er með merkari málum þingsins í
ár og í umræðum á þingi fyrir skömmu hlaut hún
mikla og verðskuldaða athygli manna úr öðrum
flokkum.
Það var að vonum, því í ræðu Guðmundar
kom fram, að líklega mætti auka verðmæti út-
fluttra sjávarafurða um þriðjung, eða um fimm
og hálfan miijarð íslenskra króna!
Á þessu ári er búist við því að viðskiptahalli
verði óhagstæður við útlönd um fjóra miljarða.
Með því að fullnýta sjávarafurðir með þeim
hætti sem lagt er til í greinargerð með tillögu
Guðmundar mætti því þurrka út allan viðskipta-
hallann og eiga þó drjúgan miljarð til góða.
Þarmeð skapast aukið svigrúm til eðlilegra og
nauðsynlegra launahækkana.
í greinargerð með tillögunni eru nefnd fjöl-
mörg skýr dæmi um hvernig mætti auka verð-
mæti með fullvinnslu. Eitt er tekið afgrásleppu-
hrognum. Af þeim framleiðum við Islendingar
bróðurpartinn af heimsframleiðslunni, eða 60
prósent. Stóran hluta af þessu seljum við úr
landi, meðal annars til frænda vorra Dana, sem
fullvinna hrognin, búa til úr þeim rándýran kaví-
ar til að kitla góma evrópskrar yfirstéttar. Við
vinnsluna tvöfalda Danir verðmætið. Auðvitað
ætti að fullvinna þessa vöru hér á landi, einsog
Guðmundur bendir á, Við virðumst hins vegar
standa Dönum aftar við markaðsöflunina.
Annað dæmi má taka af þorskhrognum. Við
hendum þeim að verulegu leyti. Fyrir þann litla
hluta sem við vinnum í niðursuðu fást þó hvorki
meira né minna en 185 þúsund krónur á tonn-
ið. En okkur virðist ganga illa að finna markað til
að selja meira af niðursoðnum þorskhrognum
en við gerum í dag. Enn eru það Danir sem
skjóta okkur ref fyrir rass.
Svona mætti lengi telja. Hvað verður um
þorsklifrina? Sovétmenn pöntuðu á síðasta ári
meira af niðursoðinni lifur en við gátum afgreitt.
Við hendum nefnilega lifrinni frekar í múkkann
en selja til útlanda. Þetta nær auðvitað ekki
nokkurri átt og hér virðist sem vonda skipuleggi
megi hafa til blóra.
Pökkun á rækju í dýrustu neytendapakkning-
arnar fer að mestu fram erlendis. Sama gildir
um freðfisk og að sögn framleiðenda hér á landi
stafar þetta af skorti á starfsfólki! Þetta er ótrú-
lega vitlaus hagfræði. Með því að láta vinna
fiskinn í dýrustu pakkningarnar fengju fram-
leiðendur auðvitað meira fyrir afurðina og gætu
þarmeð borgað mannsæmandi laun, svo fólk
sé ekki að flýja fiskiðnaðinn sökum hróp-
lega slakra kjara, einsog nú er að gerast^
En fullvinnsla sjávarfangs gerist auðvitað
ekki af sjálfu sér. Hún kostar átak. Hún kostar í
upphafi ákveðið fjármagn. Þessvegna leggur
flutningsmaður til að ríkisstjórnin beiti sér fyrir
því að auknu fé verði veitt til uppbyggingar
vinnslustöðva, afurðalán verði hagstæðari, og
síðast en ekki síst verði rannsóknir, þróunar-
störf og markaðsleit stórefld.
Fullvinnsla sjávarafla er mál sem allir íslend-
ingar hljóta að geta sameinast um.
- ÖS
KLIPPT OGSKORIÐ
Aðeins almenn mál-
efni rædd við KGB
- sagði Arne Trcholt í varnarræöu sinni í gær
Vildi auka skiln-
ing og bæta
samskiptin
Tr»K,.H l*yA, 4hrr*lw r * A ^
“r.«í7«ír‘»‘ír.- barnið var
________ tilbúningur
Svailveisla í Moskvu
festi Treholt í netinu
8»gði SAkaðltiiArinii I ákgnreðui
Staksteinar Morgunblaðsins
hafa nokkrar áhyggjur af því í
gær, að Þjóðviljinn hafi ekki upp-
lýst lesendur sína um framvindu
réttarhaldanna yfir Arne Trehotl
í Osló. Staksteinar reyna af mætti
að sýna þá sanngirni að minna á,
að Þjv. birtir ekki erlendar dags-
fréttir, en segja mál til komið að
fjalla í fréttaskýringu um svo
merkilegt mál.
Það getur vel verið. En satt að
segja er það ekki ýkja mikið sem
bæst hefur við í málinu síðan það
var á hvers manns vörum í fyrra -
nema þá málsvörnin.
í fyrra stefndu fréttir af málinu
fyrst og síðast í þá að Arne
Treholt væri með kæðustu
njósnurum. Afbrot mörgog
stór og skaðsejni gla ans seint
ofmetin. Það hefurh; egarsést
á ýmsum norskum skrifum nú
fyrir réttarhöldin, að málsækj-
endur eru í einhverjum vanda. Sá
vandi sýnist einkum í því fólginn
að sönnunargögn séu ekki jafn
stórvægileg og afdráttarlaus og
fyrst var talið.
Hvað er
nýtt?
Og það er í framhaldi af þessu
sem málaferlin hafa orðið frétt-
næm með nokkuð óvæntum
hætti. Þar sem fyrr segir er átt við
málsvörn hins ákærða. Arne Tre-
holt hefur, eins og mjög rækilega
kemur fram í daglegum fréttum,
tekið þann kost að gera eins lítið
úr þýðingu samskipta sinna við
sovéska erindreka og hann
treystir sér til. Hann hafi ekki
sýnt þeim annað en heldur
ómerkileg skjöl og sé drjúgur
hluti þeirra merktur trúnaðarmál
að ástæðulausu. Hann hafi ekki
átt samskipti við njósnara, heldur
hafi hann ætlað að leika einskon-
ar einleik í alþjóðlegum
stjórnmálum. Hann hafi viljað
bæta sambúð austurs og vesturs.
Hann hafi borið fyrir brjósti jafnt
hag grískra andófsmanna á tím-
um herforingjastjórnarinnar þarí
landi, tékkneskra andófsmanna
undir sovésku hernámi og svo
Noregs.
Það eru að sönnu fróðlegar
fréttir að Arne Treholt skuli taka
þennan pól í hæðina. En enn er
ekki margt vitað um framvindu
málsins - hvernig og hvort sak-
sóknara tekst að hrekja þessa
málsvörn. Enn sem komið er eru
áheyrendur varla mikið lengra
komnir en að þeir hafa heyrt full-
yrðingu standa gegn fullyrðingu.
Menn geta kannski leyft sér að
spá í framhaldið. Kannski verður
niðurstaðan fyrir dómstólum ein-
hversstaðar nálægt miðju.
Leyniskjölin sem Arne Treholt
lét af hendi eða seldi ómerkilegri
en fyrst var haldið. En athæfi
hans samt miklu skuggalegra og
refsiverðara en hann vill sjálfur
vera láta.
Nokkrir
möguleikar
Þeir njósnarar fyrir Sovétmenn
sem afhjúpaðir hafa verið, hafa
átt sér margskonar sögu. Sumir
eru kannski óprúttnir ævintýra-
menn í fjárkröggum. Sumir hafa
verið neyddir til njósna vegna
þess að sovésk leynilögregla
hafði um þá niðurlægjandi upp-
lýsingar eða annað kverkatak á
þeim. Enn eru þeir sem byrjuðu
sinn njósnaferil á hugsjóna-
grundvelli. Kim Philby hinn
breski er til að mynda sagður hafa
ákveðið að leggja Sovétmönnum
lið eftir kynni sín af skuggalegum
tíðindum í Austurríki á upp-
gangstímum nasismans. Sænskur
herforingi, sem dæmdur var fyrir
njósnir, bar fyrir sig einskonar
„sólóspil" í alþjóðamálum - hann
leit svo á, að Bandaríkjamenn
væru hættulega langt þá á undan
Sovétmönnum í vígbúnaðarmál-
um og kvaðst vilja leggja fram
sinn skerf til að jafna þann mun.
Það er nokkuð merkilegt, að í
umræðum og fregnum af máli
Arne Treholts hafa allir þessir
möguleikar komið upp. Samband
hans við íraka og greiðslur frá
þeim benda til ævintýramanns í
fjárkröggum. Sagan af mynda-
tökum í svallveislu í Moskvu hef-
ur gerst margoft áður. Og sjálfur
ber Arne Treholt einkum fram
kenninguna um „óvenjulegar að-
ferðir“ hans sjálfs í alþjóðlegum
samskiptum.
Or þeirri flækju hefur enn ekki
verið greitt fyrir dómstólum í
Osló. Meðan svo er ekki er kann-
ski best við hæfi að taka nokkuð
tillit til athugasemda eins og
þeirra, sem faðir hins ákærða hef-
ur látið falla: fjölmiðlarnir hafa
dæmt manninn fyrirfram. Þetta
er rétt hjá gamla manninum.
Njósnir og landráð eru nógu
fyrirlitleg og refsivert athæfi þótt
ekki verði illt verra með því að
refsa margsinnis, ef svo mætti að
orði kveða, sakborningi og þá
hans nánustu.
Dylgju-
stefnan
Hitt er svo ekki nýtt, fremur en
margt annað í þessu máli, að
Morgunblaðið vill gjarna, í
leiðurum og staksteinaskrifum,
nota Treholt til að dylgja með
heiðarleika vinstrimanna hér á
landi. Röksemdafærslan er
eitthvað á þá leið, að úr því Arne
Treholt var norrænn vinstrikrati
sem hérlendis hafa fyrr eða síðar
látið í ljós einhver svipuð viðhorf
í alþjóðamálum að vera njósnar-
ar einnig. Og þessi fólska hér er
undanskilin: reyndu bara að
sanna það sjálfur að þú sért ekki
njósnari helvískur!
Þetta er svosem allt við hæfi og
í föstum stfl. Og í anda viðbragðs-
sálfræðinnar, sem menn tengja í
huga sér við hunda Pavlovs, sem
slefuðu glatt þegar þeir fengu
merki um matargjöf, hvort sem
matur fylgdi á eftir eða ekki.
Þetta fræga slefukerfi komst inn í
Morgunsblaðsmenn fyrir 30-40
árum, á dögum kalda stríðsins
sem við vorum að rifja upp í sjón-
varpinu á mánudagskvöldið. Það
hefur haldist í þeim óbreytt allar
götur síðan - eins þótt skipt hafi
verið um hunda á blaðinu.
Eitthvað er það í heiminum,
sem menn geta treyst á, þrátt
fyrir allt.
AB
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Óssur Skarphóöinsson.
Rltatjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Guðjón
Friðriksson, Helgi Guðmundsson, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gísla-
son, Mörður Árnason, Olafur Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson,
Víðir Sigurðsson (íþróttir).
Ljósmyndir: Einar Ólason, Einar Karlsson.
Útllt og hönnun: Filip Franksson, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Framkvœmda8tjórl: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbroiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsinga8tjóri: Ragnheiður Óladóttir.
Auglýsingar: Anna Guðjónsdóttir, Ásdís Kristinsdóttir,
Hreiðar Sigtryggsson.
Afgreiðslustjóri: Ðaldur Jónasson.
Afgrelðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Símavarsla: Margrót Guðmundsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmœður: Bergljót Guðjónsdóttir, Ólöf Húnfjörð.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Bílstjóri: Ólöf Siguröardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasöiu: 30 kr.
Sunnudagsverð: 35 kr.
Áskriftarverð ó mánuði: 330 kr.
Afgreiðsla blaðsins er opin á laugardögum
frá kl. 9 til 12, beinn sími: 81663.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 1. mars 1985