Þjóðviljinn - 01.03.1985, Blaðsíða 15

MINNING
Gunnar Ólafsson
Fœddur 1. maí 1934 - Dáinn 21. febrúar 1985
Það er erfitt að trúa því að
Gunnar Ólafsson sé dáinn. Það
er erfitt að skilja það og ógern-
ingur að sætta sig við það. Ekki
þýðir að spyrja og ekki þýðir að
biðja um rök. Sá sem var með þér
í verki í gær verður það ekki á
morgun, en þú munt sakna hans í
verkunum. Hann er ekki lengur
með þér í nútíðinni og verður
ekki í framtíðinni en í verkunum
lifir hann og þau kalla fram minn-
ingarnar og þær eru það eina sem
við eigum hitt allt er í vonum.
Gunnar Ólafsson var svo trúr
verkum sínum, og lifði svo fyrir
starf sitt, að um samstarfsmann-
inn lifa aðeins góðar minningar,
ekki síður en um trygglynda
drenginn og vininn.
Gunnar ðlafsson var fæddur í
Reykjavík 1. maí 1934 og var því
aðeins fimmtugur að aldri er
hann lést skyndilega að heimili
sínu21. febrúarsíðastliðinn. For-
eldrar hans voru hjónin Ólafur
Hansson hinn kunni sögukennari
við Menntaskólann í Reykjavík
og síðar prófessor við Háskóla fs-
lands og Valdís Helgadóttir
hjúkrunarkona.
Ólafur Hansson var Borgfirð-
ingur í móður ætt, sonur Pálínu
Pétursdóttur frá Grund í Skorra-
dal og manns hennar Hans O.
Devik símaverkfræðings frá
Gloppen í Nordfjord í Noregi.
Ólafur Hansson lést hinn 18. des-
ember 1981.
Valdís var einnig Borgfirðing-
ur að uppruna, dóttir Helga
Guðbrandssonar útvegsbónda á
Akranesi og Guðrúnar Illuga-
dóttur frá Stóra-Lambhaga.
Gunnar var einkabarn þeirra
Valdísar og Ólafs. Gunnar ólst
upp í Reykjavík en dvaldi
löngum í sveit á sumrum hjá þeim
hjónum Kristleifi Þorsteinssyni
fræðimanni á Stóra-Kroppi og
Snjáfríði Pétursdóttur frá Grund
ömmusystur sinni. Það lætur að
líkum að ekki hefur hallast á með
menningarlegt umhverfi á þess-
um heimilum, öðru í borginni og
hinu í sveitinni í sveitinni, enda
báru áhugamál, lífsskoðun og
dagfar Gunnars þeim báðum jafn
fagurt vitni. Að loknu stúdents-
prófi frá Menntaskólanum í
Reykjavík 1954 hóf Gunnar nám
við búnaðarskólann í Voss í Nor-
egi, með það í huga að sækja um
inngöngu í Landbúnaðarhá-
skólann á Ási. Búfræðiprófi lauk
hann frá Voss vorið 1955 og vann
sumarið eftir við tilraunir á Ási
en mátti eins og fleiri bíða eitt ár
eftir inngöngu í háskólanum.
Veturinn næsta var hann við
landbúnaðarstörf meðal annars á
Hvanneyri en hóf nám við Land-
búnaðarháskólann haustið 1956
og brautskráðist þaðan 1960.
Gunnar réðst sem aðstoðarsér-
fræðingur að Búnaðardeild At-
vinnudeildar Háskólans 1960 og
var skipaður sérfræðingur við þá
stofnun 1963 og starfaði síðan við
Atvinnudeildina og síðan
Rannsóknarstofnun landbúnað-
arins (frá 1965) alla tíð að undan-
teknum þeim árum er hann var
við framhaldsnám. Gunnar hafði
jarðrækt sem aðalfag við há-
skólann á Ási en snéri sér að fóð-
urfræði er hann hóf framhalds-
nám. Það hóf hann sem styrkþegi
á Ási 1962. Síðar var hann við
framhaldsnám og rannsóknir við
Grassland Research Institute í
Hurley og við háskólann í Rea-
ding í Englandi 1963-1964. Þar
lærði hann nýjustu aðferð, sem
þar var þróuð við fóðurgildisá-
kvörðun fyrir jórturdýr. Eftir
heimkomuna byggði hann upp
aðstöðu til slíkra fóðurefnagrein-
inga og skipulagði efnagreininga-
þjónustu, bæði fyrir
rannsóknarstarfsemina og bænd-
ur.
Enn er byggt á þessari aðferð
og hefur efnagreiningaþjónustan
á Rala og síðar á Hvanneyri og
Akureyri haft ómælt gildi fyrir
leðbeiningaþjónustuna og bænd-
ur.
Enn fór Gunnar til framhalds-
náms árið 1970 og nú að Ási og
lauk þaðan licenciatprófi í nær-
ingarlífeðlisfræði og fóðurfræði
1972, sem viðurkennt var sem
doktorspróf 1980.
Ritgerð hans fjallaði um nær-
ingargildi beitarplantna á íslandi
og eru þær rannsóknir sem að
baki liggja ásamt rannsóknum
Gunnar og Ingva Þorsteinssonar
á plöntuvali sauðfjár grundvöllur
að mati á beitargildi úthaga á ís-
landi.
Eftir heimkomuna 1972 starf-
aði Gunnar áfram sem sérfræð-
ingur í fóðurfræði við Rala og var
síðan skipaður deildarstjóri fóð-
urdeildar. Fljótlega var þó leitað
til hans með að taka að sér meiri
stjórnarstörf því 1976 var hann
ráðinn aðstoðarforstjóri stofnun-
arinnar. Björn Sigurbjörnsson
sem tók við störfum forstjóra
Rala 1974 valdi Gunnar með sér
til aðstoðar og er á engan hallað
þó fullyrt sé að það hafi verið vel
ráðið enda var samvinna þeirra til
fyrirmyndar í alla staði.
Á þessum árum var stofnunin í
mjög örum vexti meðal annars
vegna aukins fjármagns er fékkst
til rannsókna með Landgræðslu-
áætluninni frá 1974 og hinna um-
fangsmiklu beitartilrauna sem
hrundið var af stað í tengslum við
áætlunina, en þær nutu einnig
mikils stuðnings frá UNDP (þró-
unarsjóði S.Þ.). Fleiri styrkir
fengust einnig til uppbyggingar
og aukinnar starfsemi og nýjar
deildir tóku til starfa.
Margháttuð stjórnarstörf hlóð-
ust því fljótt á Gunnar. Hann
gegndi einn forstjórastörfum í
fjarveru Björns um sex mánaða
skeið veturinn 1980-1981 og tók
síðan aftur við forstjórastarfinu
úr áramótum 1983 er Björn Sig-
urbjörnsson fór í þriggja ára
leyfi.
Gunnar var farsæll og vinsæll
stjórnandi, ákveðinn, en jafn-
framt einstaklega lipur í allri um-
gengni. Hann var reglusamur og
samviskusamur með afbrigðum
og hafði mjög góða skipulags-
gáfu. Ekki mun öllum ljóst hví-
líkur erill og álag fylgir því að
stjórna ríkisstofnun á borð við
Rannsóknarstofnun landbúnað-
arins, því fylgja svo sannarlega að
j afnaði mikil hlaup en lítið kaup -
þó tekur steininn úr þegar verið
er að herða ólarnar á öllum svið-
um spara og j afnvel draga saman.
Þá þurfa menn að berjast jafnt
inn á við sem út á við og mæta á
tíðum takmörkuðum skilningi,
að mönnum finnst, jafnvel þó
reynt sé að setja sig í erfið spor
þeirra, sem fjármununum deilda.
Gunnar stundaði kennslu um
langt skeið, var stundakennari
við Vogaskóla, Menntaskólann í
Reykjavík og við Menntaskólann
við Hamrahlíð. Kennsla lét hon-
um mjög vel, þar kom sér vel hve
fjölfróður hann var, einstaklega
minnugur og átti létt með að setja
hlutina skipulega fram. Sem
vænta mátti voru Gunnari falin
margháttuð stjórnarstörf og störf
í mörgum nefndum. Hann var í
Tilraunaráði landbúnaðarins
1965-1969 og frá 1983, í stjórn
Raun vísindadeildar V ísindasj óðs
frá 1978, fulltrúi íslands í sam-
starfsnefnd Norðurlanda um
landbúnaðarrannsóknir og í ís-
lensku FAO nefndinni frá 1983
og átti mikinn þátt í að skipu-
leggja hina stóru FAO ráðstefnu
sem hér var haldin á síðasta
hausti.
Hann var í stjórnun tilrauna-
stöðvanna á Möðruvöllum og að
Stóra-Ármóti og varði síðari árin
miklum kröftum til framgangs
málefna tilraunastöðvanna.
Hann var tvívegis í stjórn Félags
íslenskra náttúrufræðinga og for-
maður þess um skeið. Eftir
Gunnar liggja fjölmargar greinar
og skýrslur um niðurstöður
rannsókna og hann var lengi rit-
stjóri íslenskra landbúnaðar-
rannsókna frá 1969.
Gunnar var gæfumaður í
einkalífi, árið 1957 gekk hann að
eiga bekkjarsystur sína úr
menntaskóla Unni Maríu Figved
nú fjölbrautaskólakennara. Þeim
varð fjögurra barna auðið: þau
eru Anna Theódóra lögfræðingur
nú við framhaldsnám í Múnchen,
Skúli nemi í læknisfræði, Valdís
sem er við tungumálanám í Berl-
ín og Ólafur Páll menntaskóla-
nemi. Fjölskyldan var öll einstak-
lega samhent og vinmörg og
heimilið fagurt.
Að leiðarlokum er margs að
minnast. Ég man svo glöggt er
fundum okkar bar fyrst saman á
Ási í Noregi á björtu vori 1955 er
hann kom þangað eftir veruna á
Voss, fullur áhuga fyrir skólanum
og því sem beið hans, í námi og
síðar starfi.
Gunnar vildi læra sem mest um
landbúnað á öllum stigum, hann
taldi sig ekki vita hlutina fyrir-
fram og þó hann hefði dvalið
langdvölum í sveit vildi hann
kynnast lífinu og starfinu í
sveitinni enn betur og vann því
árið sem hann varð að bíða við
landbúnað bæðiá Ási og heima.
Síðan hafa leiðir okkar alla tíð
legið hlið við hlið þó að við höf-
um ekki starfað nema stutt við
sömu stofnun.
Yfir öllum okkar kynnum og
öllu okkar samstarfi vakir sama
birtan og ríkti er við hittumst
fyrst. Það gefur lífinu gildi að eiga
svo góðan vin og hafa samstarf
við svo góðan dreng.
Gunnar vann fyrir íslenskan
landbúnað allan sinn starfsdag.
öll hans störf voru unnin af trú-
mennsku. Fyrir það er ástæða til
að þakka.
Við hjónin eigum þeim Gunn-
ari og Unni Maríu mjög mikið að
þakka. Orðin eru lítils megnug en
megni hlýhugur nokkurs til að
milda söknuðinn eiga þau Unnur
og börnin marga að þessa dag-
ana.
Jónas Jónasson
Andlátsfregn Gunnars Ólafs-
sonar kom sem reiðarslag. Þó að
við vissum að hann væri ekki
heilsuhraustur og hefði oftar en
einu sinni verið lagður á sjúkra-
hús í stuttan tíma í senn þá var sú
hugsun víðs fjarri að hann ætti
stutt eftir ólifað.
Við vissum hver af öðrum á
menntaskólaárum okkar en það
var ekki fyrr en ég hóf nám á Ási í
Noregi að ég kynntist þeim
Gunnari og Unnu Mæju en hann
var þá þar við nám.
Heimili þeirra hjóna var aðal-
athvarf okkar íslenskra náms-
manna á staðnum og ég var
jafnvel staðinn að því hjá þeim að
gera mér ekki grein fyrir því að ég
væri í Noregi en ekki heima á Is-
landi. Síðan hef ég og mitt fólk átt
það ríkidæmi að eiga heimili
þeirra að og það er enginn lítill
kapituli í lífi okkar.
Gunnar Ólafsson var hógvær
maður og laus við að trana sér
fram. Þó varð það hlutskipti hans
stjórna stórri stofnun, Rann-
sóknarstofnun landbúnaðarins,
auk þess að sitja í ótal stjórnum
og ráðum. Það gerðist þannig að
hann var kallaður til starfa og
eftir honum var leitað enda kom í
ljós að öllum störfum sínum
sinnti hann af sömu trúmennsk-
unni. Með hlýrri framkomu og
velvild leysti hann þau mál sem í
valdi hans var að leysa og var þó
ekki auðvelt að stjórna stofnun
sem búið hefur við sífellt þrengri
fjárhag á undanförnum árum.
En það er Gunnar sjálfur, fjöl-
skylda hans og heimili, sem er
mér þó ofar í huga en embættis-
ferill hans á þessari stundu. Þekk-
ing Gunnars á mönnum og mál-
efnum var óvenjumikil enda átti
hann það ekki langt að sækja,
sonur Ólafs Hanssonar. Heimili
hans var sannkallað menningar-
heimili þar sem engin yfirborðs-
mennska þrífst. Hvar heyrði
maður skarpari og hnyttnari um-
sagnir um samtíðarviðburði?
Hvar fundu þeir sem áttu um sárt
að binda meiri hughreystingu?
Hvar voru bókmenntir og listir
betur krufnar? Um sumt er kom-
ist þannig að orði að það sé
auðveldara sagt en gjört. Hér á
við hið gagnstæða.
Það er erfið tilhugsun að eiga
ekki Gunnar Ólafsson lengur að
en það er á hinn bógin fjársjóður
sem aldrei verður frá manni tek-
inn að hafa átt hann að, vináttu
hans og drenglyndi.
Ég og fjölskylda mín sendum
fjölskyldu Gunnars og aðstand-
endum innilegustu samúðar-
kveðjur.
Matthías Eggertsson
Skyndilegt fráfall Gunnars Ól-
afssonar kom eins og reiðarslag
yfir okkur samstarfsfólk hans á
Rannsóknarstofnun landbúnað-
arins. Gunnar var við vinnu sína
fram yfir hádegi, en fáeinum
stundum síðar var hann fallinn.
Gunnar var ekki afskiptasamur í
daglegum störfum, en hann var
hin styrka stoð sem við gátum sett
traust okkar á og því finnum við
mikið fyrir því skarði sem er
komið í raðir okkar.
Þegar að því kom árið 1976 að
ráðinn var aðstoðarforstjóri
stofnunarinnar mun flestum hafa
þótt Gunnar Ólafsson sjálfsagður
í starfið. Það var því í samræmi
við óskir starfsmanna að hann
skyldi sem aðstoðarforstjóri taka
við þegar Björn Sigurbjörnsson
forstjóri var fenginn til að taka
við forstjórastörfum í alþjóða-
stofnun um þriggja ára skeið. Það
traust, sem Gunnar Ólafsson
naut umfram flesta aðra menn,
stafaði af mikilli réttsýni og því
hve auðvelt hann átti með að hafa
yfirsýn yfir ala þætti mála. Gott
var til hans að leita, málavextir
voru kynntir og ræddir án allra
útúrdúra og það sem eitt sinn
hafði verið sagt þurfti að jafnaði
ekki að endurtaka. Orð hans
stóðu. Á hinn bóginn var hann
viðkvæmur fyrir þeim árekstrum
sem óhjákvæmilega fylgja stöðu
yfirmanns, einkum vegna þess
hve einlægur hann var.
Eins og ráða má af framan-
sögðu var Gunnar farsæll í dag-
legri afgreiðslu mála. Honum var
einnig umhugað um að halda
áfram þeirri uppbyggingu, sem
orðið hefur á stofnuninni. Á
þeim nær 20 árum, sem hún hefur
starfað, hafa orðið miklar
breytingar, bæði á stofnuninni
sjálfri og þeim atvinnuvegi sem
hún á að þjóna. Það var því orðið
tímabært að huga að því, með
hvaða hætti starfsemin yrði að-
löguð breyttum tímum. Gunnar
hafði mótað sér hugmyndir um,
hvaða skipulagsbreytingar væru
æskilegar og beitti sér fyrir mynd-
un starfshóps til að vinna að
endurskoðun og úttekt á land-
búnaðarrannsóknum.
Hér hefur verið farið nokkrum
orðum um störf Gunnars Ólafs-
sonar í þágu stofnunarinnar og
starfsmanna hennar og það traust
sem við samstarfsfólkið bárum til
hans. Efst í huga er þó söknuður
eftir góðan félaga og vin. Við
samhryggjumst eftirlifandi móð-
ur og fjölskyldu hans sem var
honum svo náin og við höfum átt
margar góðar stundir með fyrr og
síðar. Valdís Helgadóttir, Unna
Maja, Anna, Skúli, Vala og Óli,
við vottum ykkur innilega hlut-
tekningu okkar.
Samstarfsfólk
Þau hörmulegu tíðindi bárust
mér síðastliðið fimmtudagskvöld
að Gunnar Ólafsson, forstjóri
Rannsóknarstofnunar landbún-
aðarins hefði orðið bráðkvaddur
á heimili sínu þá síðdegis. Þetta
dauðsfall kom öllum í opna
skjöldu og okkur finnst það næsta
ótímabært. Gunnar var aðeins
fimmtugur að aldri og hafði
gengið að störfum sínum þá um
daginn eins og venja hans var.
Með Gunnari er genginn per-
sónuleiki, sem öllum sem
kynntust honum er minnisstæður
og kær, því að í honum sameinuð-
ustu miklir hæfileikar og óvenju-
leg ljúfmennska og góðvild til
allra, sem hann átti samskipti við,
samfara léttri og þægilegri kímni.
Slíkur maður sem hann hlýtur að
vera öllum harmdauði.
Gunnar Ólafsson var fæddur í
Reykjavík 1. maí 1934. Foreldrar
hans voru hjónin Ólafur Hansson
prófessor og Valdís Helgadóttir,
en þau hjón voru bæði komin af
mikilhæfum borgfirskum ættum.
Hann lauk stúdentsprófi í
Reykjavík en fór að því íoknu til
Noregs til náms í landbúnaðarf-
ræðum. Fyrst við búnaðar-
skólann í Vors og síðan Landbún-
aðarháskólann á Ási. Þaðan lauk
hann kandidatsprófi árið 1960.
Að námi loknu hóf hann störf
við Landbúnaðardeild Atvinnu-
deildar Háskólans eins og
Rannsóknarstofnun landbúnað-
arins hét þá, og starfaði við þá
stofnun alla tíð síðan. Starf hans
beindist einkum að rannsóknum
á fóðurgildi og nýtingu gróðurs
og innlendra fóðurefna. Rann-
sóknir hans á þessu sviði hafa haft
mikla þýðingu við ákvörðun á
beitarþoli og nýtingu afrétta. Á
árunum 1963 til ’64 stundaði
Gunnar framhaldsnám við
rannsóknarstofnanir og háskóla í
Bretlandi, og árin 1970 til '12
dvaldist hann langdvölum við
landbúnaðarháskólann á Ási.
Þar vann hann að doktorsritgerð
sinni, sem fjallaði um fóðurgildi
og nýtingu íslenskra beitargrasa.
Doktorsprófi lauk hann frá Ási
árið 1972. Eftir Gunnar liggja
margar merkar greinar og rit-
gerðir um rannsóknarstörf hans
og niðurstöður þeirra.
Ekki gat hjá því farið að maður
með hæfileika Gunnars Ólafs-
sonar yrði kvaddur til ábyrgðar-
starfa við stofnun þá, er hann
vann við. Þegar sérstök Fóður-
deild var sett upp innan Rala
gerðist hann þar deildarstjóri.
Árið 1976 tókst hann á hendur
starf aðstoðarforstjóra stofnun-
arinnar og einsýnt þótti að hann
tæki við forstjórastarfi, er Björn
Sigurbjörnsson hvarf frá störfum
við stofnunina í lok ársins 1982.
Föstudagur 1. mars 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15