Þjóðviljinn - 03.11.1985, Blaðsíða 17

Þjóðviljinn - 03.11.1985, Blaðsíða 17
LEIÐARASIÐA „Hvað varðar oss bœndur um fimmtíu fjár...” Sá samdráttur sem orðið hef- ur á ýmsum sviðum atvinnulífsins hér á landi á síðustu misserum hefur leitt ýmislegt í Ijós í fjármál- alífinu sem greinilega hefur átt að vera almenningi hulið og hefði orðið það ef ekki hefði orðið sam- dráttur. Flest af þessu er með þeim hætti að fjölmargar spurn- ingar vakna um þá ævintýrapó- litík sem rekin er í fjármála- heiminum á íslandi. Ljóst er að stór fyrirtæki hafa slík ítök í banka og sjóðakerfi landsins að hættu- legt er og smá fyrirtæki ýmis beita fyrir sig þingmönnum kjördæmanna til að knýja á um vægt sagt vafasama fyrirgreiðslu í lánastofnunum og sjóðakerfinu.. Endurspeglun Lítið dæmi sem kom aðeins uppúr kafinu á dögunum, sem endurspeglar að nokkru þau vinnubrögð sem oft eru viðhöfð í þessum málum. Hér er átt við hið svonefnda Flugfisk-mál á Flat- eyri. Það er í sjálfu sér smámál hvað peningaupphæðir varðar, eins og kunnugur maður í bank- akerfinu orðaði það í samtali við Þjóðviljann, en það er gott sýnis- horn. Það er nefnilega eins farið að í stóru málunum. Það var árið 1983 að bankaeft- irlitið komst að því að þetta fyrir- tæki Flugfiskur skuldaði Spari- sjóði Onundarfjarðar alltof mikið og veð fyrir skuldum ónóg. Bankaeftirlitið sá síðan til þess að lán til fyrirtækisins voru stöðvuð og viðunandi veð fengið fyrir skuldunum. Þá byrjaði þrýsting- urinn að vestan. Þessar aðgerðir voru kallaðar árásir og aðför að fyrirtækinu. Eigandinn sagðist vera að komast á græna grein, aðeins vantaði herslumuninn. Hann sagðist vera búinn að fá samning við Vegagerð ríkisins um framleiðslu á plaströrum fyrir ræsagerð. Þegar eftir því var gengið reyndist það ekki vera rétt, plaströrin reyndust ónothæf til síns brúks og enginn samning- ur hafði verið gerður við Flugfisk h.f. Þegar þetta var ljóst að Spari- sjóði Önundarfjarðar hafði verið bannað að lán fyrirtækinu meira, gerði samgöngumálaráðherra sér lítið fyrir og skipaði vegagerðinni að kaupa rör af fyrirtækinu. Þá fékk Flugfiskur lán hjá Byggða- sjóði uppá um 3 miljónir króna og veðið sem Byggðasjóður tók gott og gilt var lýsistankur sem breytt hafði verið í verkstæði og skúrræskni sem járnsmíðaverk- stæði hafði verið í. Síðan gerðist það á dögunum að Flugfiskur h.f. varð gjaldþrota og eigandinn óskaði eftir gjaldþrotaskiptum. Auðvitað tapaði Byggðasjóður því fé sem hann hafði lánað, þar sem vpð voru lítils sem einskis virði. Sparisjóðurinn var aftur á móti með sitt á hreinu af því að bankaeftirlitið hafði kippt mál- unum í lag. Stóru mólin Þetta er smámál. Það er hins- vegar lýsandi dæmi um vinnu- brögð af þessu tæi. í sumar er leið kom uppá yfirborðið að Hafskip h.f. riðaði til falls vegna skulda og samdráttar. Slíkt getur að sjálf- sögðu alltaf gerst hjá fyrirtækj- um. En það kom líka í ljós að Útvegsbanki íslands hafði lánað Hafskip h.f. 800 miljónir króna en veðið sem fyrir þeirri upphæð var sett reyndist aftur á móti vera á bilinu 100 til 200 miljónir Kolbeinsey, nýjasta skipið í eigu Fiskveiðasjóðs. Ekkert nema dollaralán mátti taka til smíði skipsins og því fór sem fór. króna. Einn af eigendum Haf- skips Albert Guðmundsson hafði verið formaður bankaráðs Út- vegsbankans þegar lánin voru veitt. Alþingismaður gjörkunnugur banka- og fjármálum í landinu sagði við undirritaðan á dögun- um að ef Hafskip yrði gjaldþrota myndi Útvegsbankinn rúlla líka. Útilokað væri að Útvegsbankinn þyldi þann skell, eins og staða hans væri um þessar mundir. Annað stórfyrirtæki sem hefur orðið fyrir barðinu á samdrætt- inum í þjóðfélaginu er Hagvirki, lang stærst verktakafyrirtæki landsins. Það hefur fjárfest í risa vinnuvélum og tækjum fyrir hundruð miljóna á tiltölulega stuttum tíma og nú hefur fyrir- tækið lítið sem ekkert að gera og reynir eftir mætti að selja þessi miklu verkfæri en gengur illa að sjálfsögðu. Það er ekki auðvelt að losna við notuð tæki af þessari gerð, nema með miklum afföll- um. Nokkrir aðilar koma við sögu sem lánardrottnar þessa fyr- irtækis. Þar,má tilnefna japanska fyrirtækið sem seldi þeim tækin, umboðið hér á landi Heklu h.f. Hafnarfjarðarbæ sem veitti fyrir- tækinu lán og síðast en ekki síst Iðnaðarbankann, sem er lang stærsti lánveitandi Hagvirkis. Öll lán til Hagvirkis voru tekin í doll- urum og eins og önnur dollaralán hefur það rokið uppúr öllu valdi. Veðið sem Hagvirki setti í upp- hafi voru vinnuvélarnar nýjar. Nú hefur það gerst að verð vél- anna hrapar niður úr öllu valdi eins og alltaf gerist með notuð tæki og dollaralán hækka. Veðin eru því ekki nema fyrir broti af skuldum Hagvirkis. Ef Hagvirki tekst ekki að selja vélarnar eða getur ekki haldið áfram starfsemi í stórverkefnum, þá mun Iðnað- arbankinn riða til falls verði Hag- virki gjaldþrota. Vera má að það takist að forða fyrirtækinu frá gjaldþroti, en það er samt engin vissa fyrir því í þeim mikla sam- drætti í framkvæmdum sem boð- aður er í landinu. Dollara- togararnir Enn eitt dæmið af þessum toga eru nýjustu togarar landsins, sem smíðaðir voru fyrir dollaralán. Nú eru þeir hver á fætur öðrum að fara á nauðungaruppboð og Fiskveiðasjóður eða ríkisá- byrgðasjóður kaupa skipin á upp- boðunum, enda stærstu lán- veitendumir. Fiskveiðasjóður á nú 4 bestu fiskiskíp landsins. Hann hefur tapað nokkur hundr- uð miljónum króna á öllu saman, miljónum sem hann mun aldrei fá aftur. Nú spyr fólk eðlilega hvers fé er það sem verið er að leika sér með á svo ævintýralegan hátt? Því er fljótsvarað, bankarnir leika sér með fé almennings. Pen- inga mína og þína lesandi góður. Fiskveiðisjóður fer með fé sem tekið er af útflutningsjaldi sjá- varðafurða. Það eru peningar sjóðmanna, útgerðarmanna og fiskðverkenda ílandinu. Byggða- sjóður fær fé frá ríkinu, þ.e. þér og mér. Hver ber óbyrgðina? Ef upp kemst um fjármálamis- ferli hjá einstaklingum, það er að segja ef þeir eiga ekki of sterka að í kerfinu, þá eru þeir dregnir til ábyrgðar og látnir gjalda fyrir eins og vera ber. En ef menn, sem af Alþingi eru valdir til þess að stjórna bankakerfinu og sjóðað- kerfinu gera mistök, eða fram- ðkvæma ævintýra fjármálapó- litík, þá segir enginn neitt, þeir bera enga ábyrgð. Eða hver yrði dreginn til ábyrgðar ef Útvegs- bankðinn yrði gjaldþrota? Hver dregur stjórnendur Fiskveiða- ssjóðs til ábyrgðar, hver dregur þá opinberu fjármálaspekinga til ábyrgðar sem ekki bara lögðu til, heldur beinlínis fyrirskipuðu útgerðarfyrirtækjum að taka er- lend lán í dollurum, á sama tíma sem dollarinn var á hraðri upp- leið árum saman? í stað þess að láta útgerðarfyrirtækin taka lán í SDR, sem hefði orðið mun létt- bærara fyrir þau, þótt um helmin- gurinn í SDR séu dollarar, eru þau, af þeim sem kallast sérfræð- ingar, látin taka lánin í dollurum. Þessir fjármálaspekingar bera síðan enga ábyrgð á gerðum sín- um, sitja áfram eins og ekkert hafi í skorist. -S.dór LEiÐARI Hvers er ábyrgðin? Meö einhverjum hætti hefur þaö komist á hér á landi aö draga ekki alþingismenn, oþinbera starfsmenn, stjórnendur banka, eða stjórnend- ur oþinberra sjóöa til ábyrgðar fyrir afglöþ. Hvers konar þrýstingur alþingismanna, vinar- greiði í kerfinu og maöur þekkir mann, hefur oröið til þess aö mjög alvarleg ævintýra fjármálapólitík hefur veriö rekin hér á landi um langt skeiö. Framsóknarflokkurinn og Sjálf- stæðisflokkurinn, sem eru nær einráðir í banka og sjóðakerfi landsins, hafa komist upp meö svo vafasama hluti, án þess aö vera dregnir til ábyrgðar aö furöu sætir. Nú þegar samdráttur hefur oröiö á flestum sviöum þjóölífsins vegna aðgerðarleysis mis- heppnaðrar ríkisstjórnar, kemur hvert dæmið af öðru í Ijós þar sem vægt sagt gáleysislega hefur verið fariö meö almannafé. Lán eru veitt án þess að næg veö séu sett fyrir skuldum, von- lausum fyrirtækjum er hyglaö vegna þess aö eigandinn á sterkan vin aö í stjórnarflokkunum. Svo langt hefur veriö gengið í þessum efnum aö bankar riöa til falls, jafnvel ríkisbankar. Ljóst er aö þessi starfsemi mun halda áfram meðan þeir, sem ábyrgö ættu að bera, gera þaö ekki og jkomast upp meö hvaö sem er án þess að nokk- iuð sé aðhafst í málunum. Kunnir bankamenn fullyröa að samdrátturinn nú hafi leitt í Ijós og opinberað betur en nokkru sinni fyrr ævintýr- apólitík íslenskra fjármála. Fullyrt er að þau mál sem þegar hefur sést í kollinn á hvaö þetta varðar, sé aðeins byrjunin. Svo óvarlega hefur til aö mynda verið aö fariö í bankakerfinu aö hætta stafar af. Aðgæsla virö- ist ekki vera til, stórkapítalistar geta mokað útúr kerfinu eins miklum peningum og þá lystir. Um veö er ekki spurt. Áföllin dynja yfir og bankar og opinberir sjóöir taka á sig skellinn. Almenningur í þessu landi á kröfu á aö hér sé brotið í blað. Það gefur augaleið aö þegar ríkis- bankar eða opinberir sjóöir veröa fyrir alvar- legum áföllum vegna óaögæslu stjórnenda, þá verður það ætíð almenningur sem borgar brús- ann. Fólk er hvatt til sparnaðar og aðhalds í peningamálum. Bankar, ríkissjóður og verð- bréfabraskarar keppast viö aö yfirbjóða pen- inga almennings hver fyrir öðrum. Gylliboöin dynja yfir í stórum og litskrúðugum auglýs- ingum. Almenningur tekur mark á þessu, innlán í bönkum landsins hafa aukist. Þess vegna á fólk fullan rétt á því aö fá að vita hvernig sparifé þess er varið og því kemur það við þegar ævin- týramennska í fjármálum banka og opinberra sjóöa ræöur feröinni. Þann ríkisrekna kapitalisma, sem Sjálfstæð- isflokkurinn hefur komiö hér á verður aö stööva. Gæðingar Sjálfstæðisflokksins, kapitalistar þessa lands, hafa í skjóli flokksins og þeirrar valdakeöju sem hann hefur komiö sér upp í landinu, getaö rekiö fyrirtæki sín stór og smá á þann veg að ríkisreka tapið, en hiröa gróöann þegar hann gefst. Þeir hafa getaö notað ríkis- bankana og opinbera sjóði eins og þeir væru þeirra einkaeign í skjóli ráöamanna í kerfinu sem flokkurinn hefur plantaö þar út. Á sama tíma hrópa forystumenn flokksins á torgum aö allt skuli vera frjálst, einkaframtakið sé þaö sem öllu bjargi. Þaö einkaframtak sem Sjálfstæðis- flokkurinn boöar hér er ríkisrekiö ábyrgðarlaust einkaframtak, sem öllu veltir yfir á ríkið þegar illa fer, en hirðir gróöann ef vel árar. Þessu þarf að breyta. Þaö er tími til kominn aö þeir menn sem leika sér meö fé almennings séu látnir standa ábyrgir geröa sinna. - S.dór Sunnudagur 3. nóvember 1985 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.