Þjóðviljinn - 23.11.1986, Blaðsíða 8

íslenska ólympíuliðið 1939, sem sigraði í B-riðli í Argentínu. Frá vinstri: Jón Guðmundsson, Einar
Þorvaldsson, Baldur Möller, Ásmundur Ásgeirsson og Guðmundur Arnlaugsson.
Árið 1966 varð íslenska sveitin í 11 sæti í A-riðli á ólympíumótinu í Havanna á Kúbu. islenski
hópurinn við komuna til Havana. Fr. v. Freysteinn Þorbergsson, Guðbjartur Guðmundsson,
fararstjóri, Guðmundur Sigurjónsson, Guðmundur Pálmason, Ingi R. Jóhannsson, Friðrik Ólafs-
son og Alína, sem var túlkur og leiðsögumaður hópsins.
Við erum einnar œttar
Brotabrot um Ólympíumót
Saga Ólympíumótanna í skák
ernátengd sögu FIDE, al-
þjóðasambands skákmanna,
en það var stofnað árið 1924.
Á stofnfundinum var haldið
Ólymípumót en var með all-
ólíku sniði og nú tíðkast því
það var einstaklingskeppni. Á
næstu árum voru menn að
þreifa fyrir sér með formið á
mótshaldinu og árið 1927 í
London komst á sú skipan
sem síðan hefur haldið sér að
mestu. Þávarkepptífjögurra
manna sveitum eins og enn er
gert. Telst það mót fyrsta Ól-
ympíumótið. Fljótlegavarsá
háttur upp tekinn að halda
mótið annað hvert ár.
Fyrstu árin tóku um og innan
við 20 þjóðir þátt og skiptust ýms-
ir á um að sigra, m.a. Ungverjar
og Pólverjar og loks Bandarikja-
menn. Áttunda Ólympíumótið
var haldið í Buones Aires 1939 og
varð þá metþátttaka því löndin í
rómönsku Ameríku sendu þá al-
mennt sveitir á vettvang. Þátt-
tökusveitirnar urðu 26 og var þá í
fyrsta sinn skipt í riðla. Mótshald-
ið truflaðist af heimsstyrjöldinni
og hættu sum slið keppni en
önnur neituðu að tefla saman. Á
endanum sigruðu Þjóðverjar og
má kannski segja að það hafi ver-
ið í samræmi við það að þeir voru
þá að hefja sigurfarir sínar á vfg-
völlum Evrópu.
Sovétmenn
sigursœlir
Á styrjaldarárunum lá móts-
haldið niðri og það var ekki fyrr
en 1950 að níunda Ólympíumótið
var haldið, í Dubrovnik í Júgósla-
víu og báru heimamenn sigur úr
býtum. Árið 1952 voru Sovét-
menn með í fyrsta sinn og hófst
þá óslitin sigurganga þeirra í Ól-
umpíumótum sem ekki lauk fyrr
en 1978, í Buones Aires, að Ung-
verjar náðu efsta sætinu frá þeim.
Það var þó leiðrétt þegar í næstu
keppni og ekki er líklegt að öðr-
um takist heldur að komast upp
fyrir þá núna þegar í sveit þeirra
eru heimsmeistarinn, fyrrverandi
heimsmeistari og tveir heims-
meistarakandidatar (Sokolof og
Júsupof).
Árin eftir heimsstyrjöidina
hefur þátttökuþjóðunum stöðugt
fjölgað. Var brugðist við með því
að skipta keppnisliðunum í riðla
og láta fara fram undankeppni og
síðan úrslitakeppni. Varð þessi
riðlaskipting stöðugt viðameiri
og flóknari og á mótínu í Nissa í
Frakklandi árið 1974 voru átta
undanrásariðlar og fimm úrslita-
flokkar. Þetta varð allt of viða-
mikið og flókið í framkvæmd svo
breytt var til og teflt eftir
Monrad-kerfi. Þetta kerfi er
auðveldara í meðförum en hitt en
hefur þann ókost helstan að lok-
aröðunin getur ráðist að miklu
leyti af úrslitum í síðustu umferð-
inni. Þannig getur lið, sem lendir
á léttum andstæðingi í síðustu
umferð og vinnur t.d. 4-0 eða
3*/2 - '/2, skotist miklu ofar á
mótstöfluna en það á skilið. En
þetta þýðir líka að spennan helst
allt til loka og ekki má slaka á fyrr
en mótið er yfirstaðið.
íslensk
þótttaka
íslendingar tóku fyrst þátt í Ól-
ympíumóti árið 1930, í Hamborg.
Voru Eggert Gilfer og Ásmundur
Ásgeirsson þar í broddi fylking-
ar. Yfirleitt voru íslendingar í
neðri kantinum á mótum fram að
styrjöldinni enda oft við atvinnu-
menn að eiga. Á mótinu í Buones
Aires 1939 stóðu þeir sig með
mikiili prýði, sigruðu í b-riðlinum
og komut þannig virkilega á blað
í skákheiminum.
Besti árangur íslendinga er lík-
lega á mótinu í Havanna á Kúbu
árið 1966 en þá komust þeir í
efsta riðilinn og urðu elleftu í röð-
inni af 52 þátttakendum. Árang-
ur íslendinga hin síðari ár hefur
einnig verið góður en eins og fyrr
sagði þá valda úrslit síðustu um-
ferðarinnar miklu um lokaröðina
og hafa þau orðið okkur lítt í hag
bæði 1982 og 1984.
Áðurnefnt mót í Havanna er
enn í minnum haft fyrir góðan
aðbúnað og rausnarlegar mót-
tökur. Kúbumenn lögðu sig alla
fram um að geðjast gestum sínum
og eins að vekja áhuga á skák-
íþróttinni heima fyrir. Má taka
það mót sem dæmi þess hvernig
ríkisstjórnir noti skákina í auglýs-
ingaskyni, slíkt mótshald aflar
landinu vina og „góðar“ fréttir af
skákviðburðinum berast út um
alla heimsbyggðina.
Önnur hlið á því máli er „að
standa sig vel“ því þannig er ýtt
undir þjóðarmetnað og jafnan er
það svo að þótt öll sveitin búi við
gengisleysi þá halda einn eða
tveir jafnan sínum hlut og halda
þannig merki lands síns á loft.
Þegar mikið gengur á í heimsmál-
unum geta viðureignir einstakra
landa orðið hinar hatrömmustu
og er dæmi um það átök Sovét-
manna og Bandaríkjamanna á
kaldastríðsárunum. Nú hin síðari
ár hefur hins vegar brugðið svo
við að landflótta Sovétmenn eru
áberandi í skákliði Kanans þann-
ig að Sovétríkin eru þar hálfvegis
að keppa við sjálf sig. Þetta finn-
um við á okkur sjálfum því þegar
íslendingar mæta Dönum í leik
eða keppni ber enn á því að sigur
á þeim sé sætari en á öðrum og
jafnframt ósigur beiskari. Á það
við á skáksviðinu jafnt og í öðrum
greinum íþrótta.
Olympíufararnir sem nú standa í ströngu í Dubai suður við Persaflóa leggja á ráðin áður en lagt var af stað. Fr. v. Jóhann
Hjartarson, Jón L. Árnason, Kristján Guðmundsson, liðsstjóri, Þráinn Guðmundsson, forseti Skáksambands Islands,
Guðmundur Sigurjónsson, Margeir Pétursson, Helgi Ólafsson og hnakkasvipurinn á Karli Þorsteinssyni.
Kvennasveitir
Hér að framan hefur fyrst og
fremst verið rætt um hlut karla-
sveitanna í skák en kvennasveitir
hafa keppt á Ólympíumótum síð-
an 1957. Framan af var kvenna-
keppnin óháð keppni karlanna
en frá 1972 hafa þær keppt á sama
stað og sama tíma. Framan af
voru tvær konur í hverri sveit en
hin síðari ár eru þrjár í sveit. So-
vétmenn hafa orðið sigursælir á
þessum kvennamótum og jafnan
unnið. íslendingar hafa sent
kvennasveitir á Ólympíumót
nokkrum sinnum og hafa þær
staðið sig eftir vonum, sérstak-
lega þegar þess er gætt að skák-
hefð kvenna á sér dýpri rætur í
flestum þátttökulöndunum en
hér. Að þessu sinni treystust ís-
lendingar ekki til að senda
kvennasveit á mótið og er það
stórum miður því tækifæri ís-
lenskra kvenna til að keppa á al-
þjóðavettvangi eru raunalega fá.
Er vonandi að það komi ekki
fyrir oftar að kvennasveitina
vanti.
Samanburðurinn
við aðra
Mikilvægur liður í Ólympíu-
mótunum er að einstökum þjóð-
um gefst kostur á að bera sig sam-
an við aðra. Þannig má fylgjast
með framförum á skáksviðinu
eða þá afturför ef þannig vill
verða. Svo dæmi sé tekið þá áttu
Englendingar aðeins miðlungs-
sveit eða rétt rúmlega það allt
fram á síðasta áratug en nú eru
þeir í hópi hinna bestu. Argent-
ínumenn sem þrásinnis voru í 2-4
sæti hér áður fyrr hafa aftur á
móti daiað upp á síðkastið. Fil-
ippseyjar og Kína komust varla á
blað fyrir nokkrum árum en geta
nú orðið hættuleg hverjum sem
er. Ekki má heldur gleyma ís-
lendingum sem nú teljast í hópi
10 bestu skákþjóðanna miðað við
Ólympíumótin.
Það setur nokkurn svip á þetta
! mót að ísraelsmönnum er
meinuð þátttaka því Dubai er ar-
abaland og þar eru gyðingar
óvelkomnir. Líkar uppákomur
hafa orðið áður, t.d. 1976 þegar
mótið var haldið í ísrael en þá sáu
arabaríki og sovétblokkin sér
ekki fært að mæta. Á sínum tíma
var Albönum vísað úr Ólympíu-
móti fyrir þær sakir að neita að
tefla við Suður-Afríkumenn og
fleiri dæmi mætti til tína.
Pólitík og skák
Sumir telja að ekki eigi að
blanda pólitík saman við skák,
eða þá aðrar íþróttir, menn eigi
að fá að iðka hana í friði. Það er
hins vegar álitamál hvort skák-
menn eigi nokkurn rétt á því
framar öðrum að loka sig af frá
„straumum sinnar tíðar“ og sinna
sínum hugðarefnum í næði. Enda
er það ekki svo í reynd.
Þegar heimsstyrjöldin fyrri
braust út stóð yfir skákmót í
Mannheim í Þýskalandi þar sem
nokkrir Rússar voru meðal þátt-
takenda. Þeim var umsvifalaust
varpað í fangelsi og mótið endaði
því í miðjum klíðum. Ekki virð-
ast Rússarnir þó hafa verið í ör-
uggri gæslu því Aljekín, síðar
heimsmeistara, tókst að sleppa til
Rússlands, en Bógoljubof trúlof-
aðist dóttur fangelsisstjórans og
settist síðar að í Þýskalandi.
Fróðlegt dæmi um að skákmót
séu notuð í áróðursstríði er ein-
mitt Ólympíumót sem haldið var
í Munchen árið 1936. Þar fór allt
fram í stórum stfl, teflt var á átta
borðum og mætti 21 þjóð til leiks.
Ekki tókst að sanna yfirburði ar-
íska kynstofnsins því Ungverjar
sigruðu og Pólverjar urðu í öðru
sæti en Þjóðverjar urðu svo
þriðju í röðinni. Bandaríkja-
menn voru á hinn bóginn útilok-
aðir því kjarninn í skákliði þeirra
var af gyðingaættum.
Englendingar litu mótshaldið
illu auga en þeir fundu snjallan
mótleik í stríðinu um athygli
skákmanna í heiminum. Þeir
stofnuðu til sannkallaðs
heimsmeistaramóts í Nottingham
á sama tíma og teflt var í Munc-
hen. Þar kepptu fjórir heims-
meistarar, Lasker, Capablanca,
Aljekin og Euwe og einn tilvon-
andi (en það vissu menn ekki þá)
Bótvinnik, en þar að auki voru
nokkrir öflugustu stórmeistarar
þess tíma (Fine, Rezhewsky,
Flohr, Vidmar, Bogoljubof og
Tartakower). Þarna varð strax
æsandi keppni og tvísýnt um úr-
slit fram á síðasta dag. Það er því
ekki ósennilegt að Englendingar
hafi haft betur að því sinni.
Ólympíumótið í ár er hið fjöl-
mennasta í sögunni, þátttöku-
þjóðirnar eru á annað hundrað
og á degi hverjum eru tefldar á
þriðja hundrað skákir. Þetta er
því sannkölluð skákveisla og þess
að vænta að margar góðar skákir
verði tefldar sem skákunnendur
geti moðað úr lengi á eftir.
Enn meira virði er þó, og það
þrátt fyrir allt nagg og arg út af því
að ísrael er meinuð þátttaka, er
að þama mætist fólk úr öllum
heimshomum og af ólíkum
menningarsvæðum, blandar
geði, kynnist og öðlast samkennd
gegnum hið sameiginlega áhug-
amál, skákina. Teflt er undir
kjörorði FIDE „gens una sumus“
en það merkir „við eram einnar
ættar, við erum ein þjóð“ eða
eitthvað í þá vera. Ef þátttakend-
um er það kjörorð ofar í huga
þegar þeir halda heim en þegar
þeir fóru á mótsstað þá hefur Ól-
ympíuhaldið tekist vel.
Jón Torfason
8 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 23. nóvember 1986