Þjóðviljinn - 23.11.1986, Blaðsíða 9

Landeyðingarstefnan
Stefna ríkisstjórnarinnar
gagnvart sveitafólkinu er meö
ólíkindum og tekur stöðugt á
sig dekkri myndir.
Sú aðlögun og búhátta-
breyting, sem talað var um fyrir
tveimur árum, þegar verið var að
lokka bændur til stuðnings við
nýja framleiðslulöggjöf, er nú að
breytast í martröð fyrir margan
bóndann og heil byggðarlög.
Fjármagnið sem nota átti til
búháttabreytinga og tekið var af
útflutningsbótarétti er nú í vax-
andi mæli notað til að kaupa
bændur upp af jörðum sínum án
nokkurs tillits til stöðu byggð-
anna.
Kvótakerfið sem innleitt hefur
verið í mjólkur- og sauðfjárfram-
leiðslu fer verst með frumbýlinga
og minni búin. Með því er jafn-
framt refsað þeim bændum, sem
farið höfðu eftir eindregnum til-
mælum stjórnvalda um að draga
úr framleiðslu sinni.
Fullvirðisrétturinn vegna
mjólkurframleiðslu barst bænd-
um í fyrravetur á miðju verðlags-
ári.
Nú hafa sauðfjárbændur ný-
verið fengið sína skömmtunar-
seðla með fullvirðisrétti fyrir
næsta verðlagsár, 1987-88. Við
móttöku þeirra brá mörgum í
brún, þar sem skerðingin er lang-
tum meiri en flesta hafði órað
fyrir. Síðan er búnaðarsambönd-
um samkvæmt reglugerð ætlað að
plástra yfir verstu kaunin með
litlum 3%, sem ekki hefur þegar
verið skipt milli bænda.
Við samninga ríkisvaldsins við
bændasamtökin í haust var bænd-
um gert að taka á sig lækkun á
afurðaverði búanna sem svarar
um 200 þúsund krónum á meðal-
bú yfir árið og auðvitað dregst sú
upphæð beint frá kaupi bóndans.
Hér beita stjórnvöld óheyri-
legum aðferðum gagnvart varn-
arlausu fólki og stétt, sym því
miður er félagslega veik og
sundruð. Aðgerðirnar hafa bein-
línis verið við það miðaðar að
brjóta á bak aftur félagslega sam-
stöðu bændastéttarinnar. Hver
bóndi á að hugsa um að bjarga
sínu skinni með einhverjum hætti
án tillits til stöðu nágranna og
heimasveitar. Petta eru kaldrifj-
uð ráð og hefði einhvern tíma ta-
list til tíðinda að flokkur sem
kennir sig við samvinnu standi
fyrir slíku.
Fátœktinni
jafnað niður
Vissulega hefur mjög hallað
undan í málefnum landbúnaðar-
ins síðustu ár. Markaður fyrir
hefðbundnar landbúnaðarafurð-
ir hefur dregist ört saman, m.a.
vegna versnandi kjara launafólks
og lækkun á niðrgreiðslum úr rik-
issjóði. Milliliðir hafa hirt sívax-
andi hlut af afurðaverðinu og
frjáls álagning í smásölu hefur
hækkað verðið til neytenda.
Með því kvótakerfi, sem nú
hefur verið innleitt með stuðningi
af lögum nr. 46/1985, um fram-
leiðslu, verðlagningu og sölu á
búvörum, er verið að festa í sessi
meingallaða skipan í framleiðslu
mjólkur- og sauðfjárafurða. Með
úthlutun á fullvirðisrétti til
bænda í hefðbundnum búgrein-
um er verið að skipta minnkandi
framleiðslumagni niður á bænd-
ur, að mestu án tillits til aðstæðna
og stöðu byggðarlaga. Á sama
tíma eru engar hömlur settar á
framleiðslu annarra kjötafurða
en kindakjöts.
Engin marktæk viðleitni er til
að skipuleggja framleiðsluna
svæðisbundið með tilliti til land-
gæða eða staðbundins markaðar.
Varðar hið fyrrnefnda einkum
sauðfjárræktina, en hið síðar-
talda mjólkurframleiðslu.
Pað stjórnkerfi, sem nú er ver-
ið að innleiða í hefðbundnum bú-
skap, bitnar harðast á þeim sveit-
um sem stóðu höllum fæti fyrir.
Afleiðing þessarar stefnu verður
að fjöldi bænda lendir á köldum
klaka á nokkrum árum og byggð-
in grisjast og eyðist skipulags-
laust. Þetta eru í senn ómannúð-
legar aðgerðir og óhagkvæmar
fyrir þjóðarheildina.
Stefna Framleiðnisjóðs land-
búnaðarins um kaup og leigu á
búmarki og fullvirðisrétti af
bændum getur á stuttum tíma
kippt fótum undan búskap í
heilum byggðalögum og dregið
hefur verið í efa að farið sé að
lögum um þær aðgerðir. Stuðn-
ingur við bændur sem hætta vilja
búskap af ýmsum ástæðum getur
átt fullan rétt á sér, en nauðsyn-
legt er að byggja slíkar aðgerðir á
heildarsýn og gera jafnframt ráð-
stafanir til styrktar lífvænlegum
byggðum.
Sama handahófið ríkir um
uppbyggingu nýrra búgreina og
gagnvart hefðbundnum búskap.
Þar er víða verið að fjárfesta
skipulagslaust, m.a. án tillits til
náttúruskilyrða og aðstæðna á
einstökum jörðum og ástands í
viðkomandi sveitum.
Lengri
aðlögunartími
Þessa landeyðingarstefnu
verður að stöðva áður en hún hef-
ur leitt af sér meiri ófarnað en
þegar er orðið. Þar verða bændur
sjálfir að beita afli sínu í sam-
vinnu við stjórnmálaöfl í landinu,
sem reiðubúin eru að taka öðru-
vísi á málum.
Grundvallaratriði er að bænd-
ur fái lengri aðlögunartíma og um
leið tryggingu fyrir ákveðnu verði
fyrir afurðir sínar í meira mæli en
nú er á meðan verið er að laga
framleiðsluna að markaði.
Samhliða því þarf að vinna
skipulega að vöruþróun og fleiri
ráðstafanir til að styrkja stöðu
hefðbundinnar búvörufram-
leiðslu á innlendum markaði og
leita í alvöru að arðgæfum út-
flutningsmöguleikum.
Umfram allt þarf strax að
úndirbúa framleiðslubreytingar í
sveitum á vitrænum forsendum
með það að markmiði að vernda
byggðakeðjuna og laga hefð-
bundinn búskap að landgæðum
og staðbundnum markaði.
Þéttbýlið á þar ekki síður
mikið í húfi en sveitirnar.
Búrekstrarkönnun
strax
Lykill að skipulegum aðgerð-
um í búháttabreytingum og ný-
sköpun í sveitum er skýr vitn-
eskja um núverandi ástand á
jörðum, möguleika til breytinga
og hugmyndir heimafólksins þar
að lútandi. Til að ráða bót á þessu
hef ég flutt svofellda tillögu á Al-
þingi:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að láta fara fram á fyrri
hluta árs 1987 samræmda könnun
á búrekstraraðstöðu einstakra
jarða og byggðarlaga um land
allt.
Markmiðið með slíkri bú-
rekstrarkönnun verði að safna
upplýsingum um framleiðsluað-
stöðu á einstökum jörðum, svo
og um áform ábúenda og hug-
myndir sveitafólks varðandi ný-
sköpun í atvinnulífi og breytingar
á búháttum í dreifbýli í náinni
framtíð.
Könnunin verði m.a. við það
miðuð að unnt sé að nota þær
upplýsingar sem safnast við
mótun svæðaskipulags í landbún-
1986. - 1056 ár frá stofnun Afbirgis.
109. löggjafarþing. - 132. má!.
138. Tillaga til þingsályktunar
um könnun á búrekstraraðstöðu.
Flm.: Hjörieifur Guttormsson.
J^sœssssar-—
“ Skumlöröum Vehði ***** “PP'íSÍ"8“m «» fr=mleiSsluað.
motun svæðaskípulágs ImdbúnT^þaf sem'tekið tT'aSÍ!’unar'h mZ** ^
búgrchw. JafaframfJnu^aðSfí Tffð ^PP^^nýna
leiðl'e nandi um aðgerðir tilað viðhald'^ b^ðarta*a «8 verð,
“~sr:
aði þar sem tekið er tillit til að-
lögunar hefðbundins búskapar
að landgæðum og markaði, nýt-
ingar arðbærra hlunninda og
uppbyggingar nýrra búgreina.
Jafnframt ætti könnunin að leiða
í ljós stöðu einstakra byggðarlaga
og verða Ieiðbeinandi um að-
gerðir til að viðhalda byggðinni.
Við framkvæmd búrekstrar-
könnunarinnar verði leitað að-
stoðar búnaðarsambanda og hér-
aðsráðunauta og hagnýttar nið-
ast hið fyrsta í svipaða búrekstr-
arkönnun í öðrum landshlutum.
Reynslan úr Norðurlandi sýnir að
unnt er að vinna slíkt verk á
skömmum tíma eins og tiliagan
gerir ráð fyrir.
Svo mikið er í húfi fyrir fólkið í
sveitum og landsmenn alla að
eðlilegt er að ríkið greiði kostnað
af þessari könnun. Við fram-
kvæmd hennar er hins vegar sj álf-
sagt að virkja samtök bænda og
héraðsráðunauta.
Stjórnmál á
sunnudegi
Hjörleifur Guttormsson skrifar:
urstöður úr könnun sem gerð var
á árinu 1986 á Norðurlandi að
frumkvæði Ræktunarfélags
Norðurlands.
Landbúnaðarráðherra kynni
Alþingi meginniðurstöður þess-
arar könnunar eigi síðar en haust-
ið 1987 svo að unnt sé að móta
aðgerðir með hliðsjón af henni á
næsta þingi.
Kostnaður vegna könnunar-
innar greiðist úr ríkissjóði.
Undirstaða
að nýrri
landbúnaðarstefnu
í þessari tillögu er lögð áhersla
á allt önnur vinnubrögð en tíðk-
ast hafa.
Þótt aflað hafi verið á liðinni
tíð margháttaðra upplýsinga um
framleiðsluaðstæður, m.a. á veg-
um Búnaðarfélags íslands, Fram-
leiðsluráðs landbúnaðarins og
Fatseignamats ríkisins, hafa þær
ekki verið hagnýttar eða legið
fyrir í aðgengilegu formi. Veldur
þar mestu áhugaleysi stjórn-
valda. Að frumkvæði Ræktunar-
félags Norðurlands var snemma á
árinu 1986 hafist handa um könn-
un á búrekstri á Norðurlandi og
er nú verið að vinna úr þeim
gögnum. Sjálfsagt er að nýta þær
upplýsingar sem þar koma fram
og reynsluna af þessu lofsverða
framtaki. Nauðsynlegt er að ráð-
Ef vel er að þessari könnun
staðið á hún að geta lagt grunn að
gjörbreyttum tökum á stjórn
landbúnaðarmála, m.a. að
svæðaskipulagi og stuðningi við
einstök byggðarlög.
Aðvörunarorð
Gunnars
Guðbjartssonar
í Árbók landbúnaðarins 1985
sem út kom á þessu ári ritar
Gunnar Guðbjartsson fram-
kvæmdastjóri Framleiðsluráðs
landbúnaðarins inngang undir
heitinu Örlagatímar.
Þar sýnir hann fram á á hversu
tæpt vað var teflt með fram-
leiðsluráðslögunum 1985 og að
velvilja og skilning þurfi á að-
stæðum sveitanna, ef ekki átti illa
að fara. Rekur hann mörg dæmi
um í hvert óefni nú stefnir af því
að stjórnvöid hafa brugðist og
ýmsir forráðamenn bænda hafa
ekki haldið vöku sinni.
Undir lok greinar sinnar segir
Gunnar Guðbjartsson:
„Stjórnleysi í framleiðslu á
nautakjöti, svínakjöti og fugla-
kjöti getur riðið sauðfjárfram-
leiðslunni að fullu. Ekki verður
búandi til lengdar við það að allt
kjöt sé selt á útsölu. Slíkt verður
dauðadómur á alla kjötfram-
leiðslu í landinu. Stjórnvöld
verða að átta sig á þessu fljótlega.
Verði það ekki gjört mun um-
rædd löggjöf valda íslensku
þjóðfélagi skapadómi, sem aldrei
verður bættur. Ekki er heldur bú-
andi við stjórnleysi í eggjafram-
leiðslu svo sem nú er.
Með slfku stjórnleysi er fjár-
munum þjóðarinnar sóað í stör-
um stíl í óarðbæra fjárfestingu,
sem engum nýtist. Sé þetta gert
til að þjóna trúarlegum sjónar-
miðum samkeppnismanna þá er
verið að hætta fjöreggi þjóðar-
innar í annarlegum leik líkt og
tröllskessurnar gerðu forðum og
frá er sagt í þjóðsögum.
Hvort hin nýju framleiðslulög
skapa þjóðinni örlagadóm eða
valda straumhvörfum til góðs,
ræðst af því hvort stjórnvöld hafa
kjark til að hafna stjórnlausri
markaðshyggju samkeppnis-
manna og taka upp skipulag fé-
lagshyggju í staðinn og viðhalda
raunhæfri byggðastefnu.
Næstu tvö til þrjú ár munu
skera úr um þetta efni. Af þeim
úrskurði munu örlög íslenskrar
byggðar og íslensks landbúnaðar
ráðast.“
Undir þessi orð vil ég taka. í
stað landeyðingarstefnu verður
að koma jákvæð aðlögun í hefð-
bundnum búgreinum og ný-
sköpun í sveitunum.
Hjörleifur Guttormsson
Sunnudagur 23. nóvember 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9
Byggingarfélag
verkamanna Reykjavík
AÐALFUNDUR
félagsins verður haldinn í Domus Medica við Eg-
ilsgötu miðvikudaginn 26. nóvember 1986, kl.
20.30.
Venjuleg aðalfundarstörf.
Félagsstjórnin