Þjóðviljinn - 23.11.1986, Blaðsíða 11

hún barnlaus og það er stórt at-
riði í sögunni. Það er einstök
lífsfylling í því að eiga barn ef allt
fer vel og það hef ég sjálf reynt.
Það er hinsvegar rétt að ég er
biksvartur höfundur á köflum. í
Tímaþjófinum er þjáning kon-
unnar falleg á sinn hátt, það er
einhverskonar fögnuður í þján-
ingunni, sem veitir henni á sinn
hátt lífsfyllingu. Líf konunnar er
skilgreint út frá þjáningunni."
Skemmtilegur
ritdómur
Hvað með ritdóma? Kvíðirðu
þeim?
„Ekki ef þeir eru allir einsog
dómur Guðmundar Andra í
Þjóðviljanum. Ég var afskaplega
ánægð með hann. Ritdómur hans
er sjálfstætt ritverk. Það er alltaf
verið að skamma ritdómara og
bókmenntagagnrýni hér er yfir-
leitt á lágu plani. Þessvegna lang-
ar mig að minnast á þetta. Nú er
ég ekki svona ánægð með dóminn
vegna þess að hann hrósi bókinni
í hástert. Heldur að hann reynir
að lýsa henni og búa til sitt eigið
ritverk. Fyrir mér er það stórt at-
riði að bókin virðist hafa inspírer-
að hann til að skrifa ofsalega góð-
an ritdóm.
Þar að auki tekur hann eftir
mörgum hlutum og teiknum sem
ég vil láta taka eftir. Þá var svo
skemmtilegt að lesa dóminn.
Auk þess var hann svo hittinn
einsog með að upphafið af bók-
inni væri sagan í hnotskurn. Það
er alveg rétt hjá honum. Ég tók
hinsvegar ekki eftir því fyrr en ég
var búin að semja kaflann.“
Lúxus sem fœstir
geta veitt sér
Ef þú segðir örlítið frá því
hvernig bókin varð til.
„Ég byrjaði á bókinni 1980 og
ég er svo heppin að ég hef vitni
sem hlustuðu á mig lesa upp úr
henni í Stokkhólmi 1981 eða 1982
og því ekki hægt að rengja mig.
Vinnsla bókarinnar var mjög
undarleg. í raun og veru var bók-
in bara stafli sem stöðugt hækk-
aði. Hún var að mestu leyti skrif-
uð þegar andinn kom yfir mig.
Það er lúxus sem fæstir eða eng-
inn getur veitt sér.
Ég bara ákvað að vinna bókina
svona. Ég var jafnvel tilbúin að
láta hana taka ennþá lengri tíma
ef í það hefði farið. Undanfarin
þrjú ár hef ég sest niður árlega í
þeim tilgangi að koma bókinni
saman en það gekk ekki. Bókin
var ekki tilbúin.
Úrvinnslan úr uppkastinu er
eitthvað það hryllilegasta sem ég
hef lent í. Ég hélt að ég yrði geð-
veik. Ég var mjög óviss um hvað
ég var með í höndunum. Mér leið
ekki ósvipað Palla sem var einn í
heiminum. Ofsalega óörugg.
Það var ekki bara þjáning við
að setja bókina saman heldur er
þetta bók sem var rifin út úr
hjartanu á mér. Ég ætlaði mér að
gera enn betur en ég gat þótt það
sé auðvitað ekki hægt. Samt er
það eina leiðin.“
Langt Ijóð
Bókin er mjög óvanaleg að
formi til. Hún er að mínu áliti
langt Ijóð.
„Auðvitað er þetta langt ljóð.
Hún lýtur ekki lögum skáldsög-
unnar.“
Tvisvar kemst hún samt í jarð-
samband. í upphafi sögunnar og
þegar Alma systir Oldu fær
krabbamein.
„Þá kemst hún í samband við
raunveruleikann. í fyrstu sjáum
við Öldu úr svolítlli fjarlægð en
þegar hún verður ástfangin þá
breyti ég um aðferð og dreg les-
andann nær henni, alveg ofan í
hana. Það geri ég með ljóðunum
því það er nærgöngulasta form
sem hægt er að hugsa sér. Eftir
það er bókin ferð inn í hugarheim
þessarar persónu og þau átök
sem þar geisa. Átök bókarinnar
eiga sér öll stað í höfði hennar.
Form bókarinnar varð að vera
svona til að koma því til skila sem
ég ætlaði mér.“
Galdurinn við ritstörf?
„Ég ræð ekki yfir sköpuninni á
allan hátt. Það kemur meira út úr
kassanum en maður setur inn í
hann. Þetta er næstum því einsog
kvikmyndahöfundar lýsa því,
þeir vita ekki hvað er á filmunni
fyrr en búið er að framkalla.
Þetta var algjör kleppsvinna og
ég vandaði mig mikið við bókina.
En það gætu margir aðrir reynt
að gera það sama án þess að al-
mennileg bók kæmi út úr því.
Þessvegna er einhver galdur við
þetta.
Það er ekki alltaf hægt að út-
skýra afhverju ég geri þetta svona
en ekki öðruvísi. Hugsi maður
nógu stíft um eitthvað og leggur
sig allan fram, er ofsalega þolin-
móður og gefst ekki upp fyrr en
manni finnst þetta vera nógu vel
skapað, þá hlýtur þetta að ganga
upp. Að minnsta kosti verður að
trúa því.“
Karlmennskan
holdi klœdd
Nöfnin eru engin tilviljun.
„Það er rétt. Alda er margrætt
nafn, minnir á öldur hafsins, skír-
skotar einnig til tímans, aldir. Þá
rímar Alda við kalda. Alma þýðir
hin blíða og Anton er kominn úr
Anton og Kleópatra. Allt þjónar
þetta ákveðnum tilgangi.“
Hver er Anton?
„Hann er ofurseldur henni í
bókinni. Alfarið séður með
hennar augum. Lesandi fær eng-
ar upplýsingar um Anton nema
hjá Öldu. Að mínu viti eru þær
upplýsingar alls ekki ótrúverðug-
ar. Hún hatar hann á köflum.
Auðvitað eru bæði ástin og hatrið
blint en samt er hægt að draga
ályktanir af því hverslags persóna
hann er.
Karlmennskan holdi klædd.
Kannski má taka þetta sem af-
brigði af kynjastríðinu. Hann
malar hana mélinu smærra í raun
og veru. Þetta ósigrandi vígi sem
hún er. Það má jafnvel leggja
bókina út frá stéttaátökum. Hún
hin úrkynjaða yfirstétt og hann
hinn sterki almúgi.
Ég er hlynnt því að fjallað sé
um bókina út frá svona sjónar-
miðum.“
Með Tímaþjófinn
ó iljunum
Pað er kannski ekki rétt að segja
að þetta sé fyrsta skáldsagan þín,
því þú gafst á sinum tíma út smá-
sagnasafn sem hét Skáldsögur.
Hver er mismunurinn á því að
vinna þessa löngu sögu og á því að
vinna smásögur?
„Vinnubrögðin eru mjög ólík.
Smásögurnar eru bara sögur. Ég
fæ hugmynd og sé að þær eru efn-
iviður í góða sögu. Síðan skrifa ég
þær og get verið í níu til fimrn
vinnu við þær þessvegna. Ég er
meira einsog skrifstofumann-
eskja við samningu smásagnanna
og vona að þær séu ekkert verri
fyrir það. Þá geri ég fyrsta upp-
kast, annað uppkast, þriðja upp-
kast o.s.frv.
Við Tímaþjófinn vissi ég aldrei
á hvaða uppkasti ég var stödd,
eða hvort ég var stödd einhvers-
staðar á milli uppkasta. Blöðin
hrúguðust bara upp í litla stafla í
herberginu og að lokum var ég
farin að ganga á þeim. Skrifborð-
ið var fyrir löngu orðið allt of lítið
þannig að það dugði ekkert
minna til en gólfið og þetta var
farið að breytast úr skáldsögu í
gjörning. Ég man að eitt sinn
þegar ég kom úr baði þá festust
blöð úr Tímaþjófinum við iljar
mér.“
Glœsilegasta par
norðan Alpafjalla
Pað hefur þá verið mikill léttir
þegar endapunkturinn var settur.
„Ég var svo hamingjusöm þeg-
ar þessu var lokið, að ég þorði
varla að vera á almannafæri. Sem
betur fer herjuðu á mig kvillar
svo ég þurfti að leggjast í rúmið.
Annars hefði ég örugglega ekki
náð mér niður á jörðina aftur fyrr
en 1988.“
Tímaþjófurinn er ástarsaga.
„Ekki bara það. Bókin er
harmsaga. Mér var bent á að hún
lyti lögmáli grískrar tragidíu.
Bókin fjallar um mjög stóra, nán-
ast ósigrandi mannveru, sem fæst
við aðstæður sem hún ræður ekk-
ert við. Hún lendir í hryllilegri
ógæfu. Ég trúi því að Alda hafi
rétt fyrir sér. Þau áttu að vera
saman. Ég trúi því. Einnig að það
eina sem hún getur gert ef hún
ætlar að virða sannleikann, er að
sjá eftir manninum. Hún elskar
manninn og því fær ekkert breytt.
Ef hann hefði ekki hafnað
henni, hefðum viðí fengið hið
fullkomna hjónaband. Þau bæta
hvort annað upp. Hún er verald-
arvön og kann á ýmislegt sem
hann þekkir ekki. Hann er hins-
vegar eini maðurinn sem hún hef-
ur hitt, sem á í fullu tré við hana.
Svona sambönd eru til þó maður
trúi því ekki að óreyndu.
Það má sjá það á hamingjulýs-
ingunni, þegar þau njótast í
hundrað daga, að þetta er hið
fullkomna samband. Ég er klár á
því að slíkt samband getur hald-
ist. Hamingjan þarf ekki að vera
skammvinn, hún getur verið
langvinn.
Eg trúi því.
Svo eru þau bæði mjög flott.
Hann að vísu svolítið yngri en í
þessu tilfelli er það bara smart.
Hún segir einhversstaðar að þau
séu glæsilegasta par norðan
Alpafjalla.
Það er mér hulin ráðgáta af-
hverju hann hafnar henni. Hann
elskar hana en ákveður að þetta
sé þeim fyrir bestu. Kannski er
þarna kominn hinn landsfrægi
munur á kynjunum. Konur eru
öðruvísi tillfinningaverur en karl-
ar. Ástin skiptir þær meira máli
heldur en karlmenn.
Það er svo annað mál, að ef
hann hefði ekki hafnað henni og
hið fullkomna hjónaband orðið
til. Þá hefði aldrei orðið nein
bók.“
-Sáf
. - ''1: - - -' -- -a - .. .- - ‘V, - .. ..... .- i_. ....,...

Sunnudagur 23. nóvember 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11