Þjóðviljinn - 20.09.1987, Blaðsíða 7

Hrafn Jökulsson skrifar
Rannsóknir á Norðurlöndum benda til að tíunda hver stúlka verði fyrir sifjaspelli.
Afleiðingarnar vara fyrir lífstíð. Brotamennirnir sjaldan finnanlegir á sakaskrám
og yfirlœtt mœtir borgarar. Ekkert hefur verið aðhafst af hinu opinbera hér á
landi. Engin sérhœfð meðferð ertil fyrir þau börn sem verða fyrir sifjaspelli
Sifjaspell og kynferðisleg mis-
notkun barna hefur mjög verið
til umræðu upp ásíðkastið;
ekki síst vegna þess hvernig
sumir fjölmiðlar tóku á Svefn-
eyjamálinu svokallaða.
Engar rannsóknir hafa verið
gerðar hérlendis á þessu fyrirbæri
og engin sérhæfð meðferð eða
þjónusta er heldur til fyrir þau
börn sem misnotuð eru kyn-
ferðislega. Ef marka má erlendar
rannsóknir er þörfin brýn því allt
að fjórð'a hvert barn verður ein-
hverntíma fyrir áreitni og nýlegar
tölur frá Norðurlöndum herma
að tíunda hver stúlka verði fyrir
sifjaspelli.
Nokkurs misskilnings hefur
stundum gætt á því hvað sifjaspell
er.
Það er ýmist skilgreint laga-
lega, læknisfræðilega eða siðf-
ræðilega. í þessari grein er gengið
út frá að sá sem í hlut á sé foreldri,
systkini, afi, föður- eða móður-
systkini eða hver sá sem gegnir
einhverri af þessum stöðum
innan fjölskyldunnar, t.d. stjúp-
foreldrar eða einstaklingur með
tímabundið forræði yfir barni.
Undir sifjaspell flokkast allt frá
þukli til kynmaka.
í 95% tilvika er talið að stúlkur
verði fyrir sifjaspellum og ofbeld-
ismaðurinn er í 97% tilvika karl-
maður.
Vinnuhópur gegn sifjaspelli
sem settur var á laggirnar hér-
lendis á síðasta ári var með opinn
síma sjö kvöld, tvo tíma í senn í
desember sl. Alls hringdu 27 kon-
ur - enginn karl. Þessar konur
voru á aldrinum 16-70 ára og í
öllum tilfellum var brotamaður-
inn karl.
Sifjaspellin hófust þegar stúlk-
urnar voru á aldrinum 6-12 ára og
stóðu að meðaltali yfir í 4,6 ár.
Tengsl þeirra við þessa karla voru
sem hér segir:
- Feður 37% eða í 10 tilvikum.
- Stjúpar 7,4% eða í 2 tilvikum.
- Afar 11,1% eða í 3 tilvikum.
- Bræður, frændur, eða menn
tengdir fjölskyldu 14,8% hver
hópur um sig.
37% kvennanna höfðu orðið
fyrir árás fleiri en eins aðila í fjöl-
skyldunni og 18,5% þeirra vissu
um önnur stúlkubörn í fjölskyld-
unni sem orðið höfðu fyrir sömu
reynslu.
Vert er að undirstrika að þetta
er eina íslenska könnunin sem
gerð hefur verið, en þótt úrtakið
sé ekki stórt samsvara niður-
stöðurnar erlendum rannsóknum
að flestu leyti.
Hverjir fremja
sifjaspell?
Öllum athugunum ber saman
um það að þeir sem fremja sifja-
spell eru yfirleitt hinir mætustu
borgarar og sjaldan finnanlegir á
sakaskrám. Þeir koma úr alla
vega fjölskyldum og félagslegur
bakgrunnur þeirra er breiður.
Það er því engar sérstakar að-
stæður sem ýta undir sifjaspell
hjá einum hópi umfram annan.
Þá er það og einkar athyglisvert
að brotamennirnir eru nánast
aldrei geðveikir sem kemur heim
og saman við að þeir rækja oftast
skyldur sínar gagnvart þjóðfé-
laginu af stakri trúmennsku.
Femínistar halda því fram að
sifjaspell sé sprottið af kúgun
karla og verði ekki upprætt fyrr
en jafnrétti kynjanna næst.
Freud gamli rannsakaði sifja-
spell nokkuð á sínum tíma og hélt
því fram að hystería - samnefnari
fyrir taugaveiklun hjá konum um
þær mundir - væri sprottin af
kynferðislegu áfalli í bernsku.
Þessi skoðun Freuds vakti litla
lukku og hann sneri snimmendis
við blaðinu og túlkaði frásagnir
kvensjúklinga sinna sem skrök-
sögur; óskhyggjuna um ástar-
samband við foreldra af gagns-
tæðu kyni - Ödipusarduldin
fræga...
Síðari kenningum Freuds hef-
ur nú verið hnekkt algerlega og
liggja að baki ótal rannsóknir og
athuganir.
Afleiðingar
sifjaspells
Athuganir á börnum strax eftir
að kynferðisofbeldi kemst upp
eru nokkrar til. Ein þeirra var
gerð á 250 börnum í New Y ork og
leiddi hún í ljós að verst urðu
börnin úti þegar ofbeldismaður-
inn var faðir eða náið skyld-
menni. Einkennin sem börnin
sýndu voru m.a. sakbitni, lélegt
sjálfsmat, kvíði, tortryggni,
námserfiðleikar, minnimáttar-
kennd og árásargirni.
Þær konur sem Sunnudags-
blaðið talaði við tóku undir þess-
ar niðurstöður, en undirstrikuðu
að einkennin hyrfu ekki með ár-
unum. Þannig leiðast fórnarlömb
sifjaspells oft út í tímabundna
drykkju síðar á ævinni, fá þung-
lyndisköst, hjónabandið er nær
undantekningalaust dæmt til að
mistakast, kynlífið er lélegt og
sjálfstraust lítið. Barn sem verður
fyrir sifjaspelli hefur þannig
hlotið lífstíðardóm. Það er fórn-
arlambið sem ber sektina - of-
beldismennirnir sýna sjaldan
nein merki iðrunar.
Fjölskyldur
sundrast
Sifjaspellsmál eru afar við-
kvæm og oftast sundrast fjöl-
skyldan þegar upp um þau kemst.
Tengsl barnsins við móður sína
bíða líka mikinn hnekki vegna
þess að því finnst að hún hafi
brugðist sér. Ef fjölskyldan
leysist síðan upp tekur barnið á
sig ábyrgðina.
Erlendis hefur það sýnt sig að
yfirleitt hefur það lítið upp á sig
að dæma brotamanninn í fang-
elsi. Þegar hann losnar tekur
hann aftur upp fyrri iðju og gildir
þá einu hvort hann stofnar til
nýrrar fjölskyldu. Hér á landi er
engin meðferð fyrir hendi fyrir
þessa menn en víða annars staðar
hefur það verið reynt, oft með
góðum árangri. -hj.
troi"
GjoF.
V\eg
Atakanlegar játm
********
*^rn"
TlU
börouí
címgvari ffl ba IWS; tlru W. .
kynfeiw-ö®*®1 we»tt frettinm
. u.pdnum á stofnfundi baráttusamtaka gegn kyníe Dgenldur tyT'
góður, Jiann er hættur þ1
íer
ir að nauðga
ungu barni
Sunnudagur 20. saptember 1987 pJÖÐVILJINN - SÍÐA 7