Þjóðviljinn - 21.10.1988, Blaðsíða 21

Svona eru þær
Óperetta Offenbachs um ástarævintýri Hoffmanns
Óperettan Ævintýri Hoff-
manns eftir Jacques Offen-
bach verður frumsýnd í Þjóð-
leikhúsinu í kvöld, og er sýn-
ingin afrakstur fyrstu sam-
starfstilraunar Þjóðleikhúss-
ins og íslensku Óperunnar.
Óperettan er byggð á leikrit-
inu Les Contes d'Hoffmann
sem Jules Barbier og Michel
Carré byggðu á þremur sög-
um þýska skáldsins Hoff-
manns árið 1851.
Óperettan er frásögn Hoff-
manns af reynslu sinni af ástinni,
og gerist í Nurnberg, París, Fen-
eyjum og Miinchen. f forleiknum
er Hoffmann staddur á knæpu í
Munchen og bíður söngkonunnar
Stellu sem syngur í Don Giovanni
í leikhúsi í nágrenninu. Á meðan
beðið er lætur hann til leiðast að
segja knæpugestum frá konunum
þremur sem hann hefur unnað
mest, brúðunni Ólympíu, sem
hann féll fyrir í París, gleðikon-
unni Giuliettu sem hann elskaði í
Feneyjum og loks Antóníu í
Múnchen, en þær eru allar þrjár
ólíkar hliðar á sömu konunni,
Stellu, sem hann elskar.
Alltaf er eitthvað sem kemur í
veg fyrir að ævintýri þessi snúist
Hoffmann í hag. Ólympía er
brúða sem að vísu getur bæði
sungið og dansað, en er vitanlega
tilfinningalaus og Giulietta dreg-
ur hann á tálar. Og þó að Antón-
ía, sem hefur undurfagra söng-
rödd, endurgjaldi ást hans, er
hún haldin sjúkdómi sem dregur
hana til dauða, einmitt þegar ást
þeirra er sem heitust.
Ástarævintýrin þrjú eiga það
líka sameiginlegt að þar kemur
fyrir illmenni sem verður þess
valdandi að illa fer, gleraugnasm-
iðurinn Koppelíus eyðileggur Ól-
ympíu, galdramaðurinn Dapp-
ertutto spillir Giuliettu og annar
galdramaður, Miracle (Krafta-
verk), sem með fj ölkynngi kemur
því þannig fyrir að Antónía syng-
ur sig til bana.
í eftirmálanum birtist Soffía,
en þá er Hoffmann dauðadrukk-
inn og keppinautur hans Lindorf
leiðir hana á brott. Eftir situr
Hoffmann með minningarnar.
Þórhildur Þorleifsdóttir leik-
stýrir Ævintýrunum, hljómsveit-
arstjóri er Anthony Hose og lýs-
ingu hannaði Páll Ragnarsson.
Leikmyndateiknarinn er eftir-
sóttur hönnuður við óperur, bal-
lett og kvikmyndir, heitir Nicolas
Dragan og er rúmenskur að upp-
runa. Búningana teiknaði
rússneski búningateiknarinn Al-
exander Vassiliev, sem þessa
dagana heldur sýningu á tuttugu
búningateikningum úr Ævintýr-
unum í Grafíkgalleríi Borgar að
Austurstræti 10. Alexander hefur
áður komið við sögu Þjóðleik-
hússins, en hann gerði leikmynd
og búninga við Villihunang
Tsjékhovs fyrir tveimur árum.
Fjöldi söngvara kemur fram í
sýningunni, þeirra á meðal Garð-
ar Cortes sem leikur Hoffmann,
Rannveig Fríða Bragadóttir sem
leikur Nicklausse, förunaut hans,
Kristinn Sigmundsson í hlutverk-
um Koppelíusar, Dapertuttos og
Miracles og Sigurður Björnsson í
hlutverkum Spalanzis uppfinn-
ingamanns, „föður“ Ólympíu og
Franz, þjóns Crespels, föður
Antóníu.
Sigrún Hjálmtýsdóttir leikur
Rómantík í Feneyjum, Giulietta (Signý Sæmundsdóttir) og Hoffmann (Garðar Cortes).
Ólympíu, Signý Sæmundsdóttir
Giuliettu, Ólöf T'’~"—TT“1“
dóttir Antóníu og Viðar Gunn-
arsson Crespel. Dansarar eru
Ásdís Magnúsdóttir, Birgitte
Heide, Guðmunda Jóhannes-
dóttir, Guðrún Pálsdóttir, Helga
Bernhard og Ólafía Bjarnleifs-
dóttir.
Koppelíus
gleraugnasmiður
(Kristinn Sigmundsson).
Ævintýri Hoffmanns voru
frumflutt á íslandi í Þjóðleikhús-
inu leikárið 1965-66, og fór
Magnús Jónsson þá með hlutverk
Hoffmanns.
Hrakningar
Hoffmanns
Höfundur og aðalpersóna
Ævintýranna, Ernst Theodor
William Hoffmann, var fæddur
1776 í Königsberg, Prússlandi.
Fjölskylduhefðin réði því að
hann Iærði lögfræði, en samhliða
náminu sinnti hann raunveru-
legum áhugamálum sínum sem
voru tónlist og málaralist. Varð
aðdáun hans á verkum Mozarts
til þess að hann breytti síðasta*
skírnarnafni sínu úr William í
Amadeus.
Að loknu námi árið 1802, gerð-
ist hann embættismaður í þjón-
ustu hins opinbera og gegndi
stöðum í ýmsum borgum í núver-
andi Póílandi. Ásamt öðrum
stofnaði hann tónlistarfélag þeg-
ar hann var hæstaréttardómari í
Varsjá, og stjórnaði þá í fyrsta
skipti hljómsveit, auk þess sem
ýmis tónverka hans voru frum-
flutt. Herför Napóleons til Pól-
lands batt enda á tónlistarfélagið
og störf Hoffmanns sem dómara,
hann flutti til Berlínar og hugðist
helga sig listinni, en gat hvorki
selt tónsmíðar sínar né teikning-
ar.
Næstu árin liðu í peningaleysi
og hrakningum, hann hafði
viðurværi sitt af því að kenna
börnum góðborgara tónlist í
Bamberg, og varð þá yfir sig
ástfanginn af einum nemenda
sinna, fimmtán ára gamalli
stúlku, Júlíu Marc að nafni. Von-
laus ást hans á Júlíu varð til þess
að hann fór að skrifa fyrir alvöru,
og í öllum kvenhetjum hans
endurspeglast Júlía, - eða öllu
heldur, sú mynd sem Hoffmann
gerði sér af hinni fullkomnu
konu.
Árið 1816 var Hoffmann ráð-
inn hæstaréttardómari í Berlín,
auk þess sem vinsældir hans sem
rithöfundar og samkvæmis-
sprautu fóru sívaxandi. Frami
hans sem tónskálds var ekki jafn
auðsóttur, eina ópera hans,
Undine, var að vísu sett upp í
Konunglega leikhúsinu í Berlín
og sló í gegn, en eftir 23 sýningar
kviknaði í leikhúsinu og búningar
og leiktjöld brunnu til kaldra
kola.
Hoffmann átti sér alla tíð þann
draum að helga líf sitt tónlistinni
og málaralistinni, en það voru rit-
störfin sem gerðu hann frægan,
en fyrir þau var hann annað hvort
dáður eða fyrirlitinn, og reyndar
virtari fyrir þau á erlendri grund
en heima fyrir. Hann lést árið
1822, og lét eftir sig tvær skáld-
sögur og rúmlega sjötíu smá-
sögur.
Offenbach
og Parísarlífið
Tónskáldið Jacques Offenbach
var af þýskum gyðingaættum og
hét upphaflega Jakob. Hann var
fæddur í Köln árið 1819, lærði
sellóleik og lék um skeið í tríói
ásamt tveimur systkinum sínum.
Árið 1833 fór hann til tónlistar-
náms í París, Cherubini breytti
reglum Tónlistarháskólans sem
bannaði útlendingum aðgang,
svo að Offenbach kæmist inn í
skólann.
Hann var þó áhugalaus um
námið og hætti eftir tíu mánuði
og réði sig sem sellóleikara í
hljómsveit Opéra-Comique
(Gleðileikjaóperunni), öðru
helsta óperuhúsi Parísar. Fyrsta
verk hans, valsasyrpa, var gefið
út árið 1836 og næstu árin samdi
hann valsa, marsúrka, rómönsur
og sönglög á færibandi. Offen-
bach hafði þó mestan áhuga á að
semja óperettur og hætti í hljóm-
sveitinni til að reyna að vinna sér
sess sem leikhústónskáld.
Leikhúsin voru framan af
áhugalaus um tónsmíðar hans, og
fór ekki að rætast úr fyrr en hann
Spalanzani og Nicklausse, (Sigurður
Björnsson og Rannveig Fríða
Bragadóttir).
var ráðinn tónlistarstjóri Comé-
die Francaise. Því starfi gegndi
hann í fimm ár, fékk að vísu ekki
óperettur sínar fluttar en samdi
fjölda forleikja og sönglaga fyrir
sýningar leikhússins, auk þess
sem vinsældir hans jukust og hon-
um tókst að útvega fé til að stofna
eigið leikhús, Bouffes Parisienn-
es, árið 1855.
Leikhús Offenbachs náði þeg-
ar miklum almennum vinsæld-
um, þar voru fyrstu verk hans
frumflutt, meðal annars Orfeus í
undirheimum (Orphée aux En-
fers) 1858, auk þess sem vel-
gengni leikhússins opnaði honum
dyr annarra leikhúsa. Offenbach
samdi alls um 100 óperur, þar á
meðal Helenu fögru (La Belle
Hélene) 1864, Bláskeggur
(Barbe-Bleu) og Parísarlíf (La
Vie Parisienne) 1866.
Síðasta óperetta Offenbachs er
Ævintýri Hoffmanns (Les Contes
d'Hoffmann), sem var frumflutt í
Opéra Comique í París árið 1881,
hans.
LG
Föstudagur 21. október 1988 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 21