Þjóðviljinn - 09.12.1988, Síða 14

Nýlega er komin út á ís-
lensku bók Jack Kerouac, Á
vegum úti (Onthe Road), sem
samin var fyrir fjörutíu árum
og kom út fyrir rúmum þrjátíu,
og er ekki seinna vænna aö
þaö birtist íslensk þýðing á
þessu verki, sem bæöi er sí-
gilt og segir um leið sögu síns
tíma, bítkynslóðarinnar.
Bítkynslóð er samheiti yfir á-
kveðinn vinahóp rithöfunda sem
vöktu athygli á síðari hluta 6. ára-
tugarins. Þeirra þekktastir voru
Jack Kerouac, Allen Ginsberg,
Gregory Corso,William Burro-
ughs og Neal Cassady og þeir
voru allir fæddir á síðari hluta 3.
áratugarins nema William Burro-
ughs sem er fæddur 1914. í kjöl-
far þeirra kom heil flóðbylgja af
skyldum rithöfundum, eins og Ed
Sanders, Tuli Kupferberg, Char-
les Bukowski, Ken Kesey og
fleirum, sem voru flestir fæddir á
áratugnum 1930-40, og mætti
kalla þá 2. bítkynslóð.
Hér verður ekki sagt frá skáld-
skap bítskáldanna heldur þeirri
menningarlegu og félagslegu ný-
breytni sem þeir tóku þátt í og
báru skilaboð um frá fámennum
utangarðshópum til stærri sam-
félagshópa. Bítskáldin lifðu og
störfuðu í mjög nánu sambandi
við djúpar samfélagshræringar
síns tíma.
Ameríski
draumurinn
Fyrsta bítkynslóðin átti það öll
sameiginlegt að vera ungir og rót-
lausir karlmenn á árunum eftir 2.
heimsstyrjöld. Sumir þeirra
höfðu gegnt herþjónustu, aðrir
komið sér undan henni, en þeir
áttu allir erfitt með að aðlaga sig
bandarísku samfélagi. Herbert
Marcuse hefur lýst því samfélagi
og raunar öllum vestrænum
samfélögum fyrstu tveggja árat-
uganna eftir stríð sem einvíddar
samfélögum. Eftir stéttabaráttu
millistríðsáranna og menningar-
lega og félagslega árekstra milli
kynþátta og þjóðarbrota í Banda-
ríkjunum, var allt kapp lagt á
þjóðarsátt, pólitíska, efnahags-
lega, félagslega og menningar-
lega. í Bandaríkjunum fylgdi
mikil velmegun og aukin neysla í
kjölfar styrjaldarinnar, og vax-
andi fjöldamenning, pólitískar og
siðferðilegar krossferðir svo sem
McCarthyisminn unnu grimmt að
því að steypa allt bandarískt
þjóðlíf í sama mót, þar sem við-
miðunin var kjarnafjölskylda af
millistétt með búsetu í einbýlis-
húsi í úthverfi. Tekjur föðurins
nægðu til að halda úti vaxandi
neyslu, móðirin sá um að halda
heimilinu hreinu, en börnin undu
áhyggjulaus í skólum fram undir
tvítugt og jafnvel lengur.
Þjóðgaröur til-
finninganna
Þetta var ameríski draumur-
inn, en það áttu ekki allir jafn
greiðan aðgang að honum. Auk
millistéttarinnar gátu hvítir iðn-
aðarmenn og sérhæfðir verka-
menn í föstu starfi eignast hlut-
deild í honum, en utangarðs var
hvers kyns lausavinnuafl, verka-
fólk í sveitum, mikill meirihluti
allra þeldökkra og stórir hlutar
annarra innflytjendahópa sem
ekki voru af einhvers konar arísk-
um uppruna. Meðal þessara hópa
þróuðust alls kyns frávik frá
staðli ameríska draumsins; til
dæmis þóttu afbrot sjálfsagður
atvinnuvegur í sumum þjóð-
arbrotum og hverfum og stór
hluti bandarískra þegna lifði allt
öðru vísi lífi en hin almenna við-
miðun sem kristallast í hinu vin-
sæla dægurlagi þessara ára, A
Doggy in the Window.
Á meðal hvítrar millistéttar var
líka að finna einstaklinga sem
áttu sér einhvern óamerískan
draum um öðru vísi líf, og sumir
þessara einstaklinga gerðu síðar
garðinn frægan undir heitinu
bítkynslóðin.
Max Weber, helsti frum-
kvöðull félagsfræðinnar, hélt því
fram að köld skynsemi sem mið-
aði að hámarks efnislegum gæð-
um, myndi smám saman
gegnsýra vestræn samfélög og út-
rýma andskynsamlegum viðhorf-
um og atferli. Hann gerði þó ráð
fyrir að eftir yrði friðað svæði til-
finninga, tjáningar og hvatalífs
þar sem þær kenndir sem væru
bældar í skynvæddum heimi
fengju að lifa í eins konar þjóð-
garði, skýrt afmörkuðum frá
ræktuðu landi og beitarlandi kap-
ítalismans. Þjóðgarð tilfinninga
innan í ræktarlandi kapítalismans
yrði að finna í svokallaðri bóhem-
íu, eða samfélagi listamanna;
þeir myndu halda lífi í þeim
kenndum og tilfinningum sem
ella væru í útrýmingarhættu fyrir
kapítalismanum, og þangað gætu
góðborgararnir farið sér til upp-
lyftingar, rétt eins og við förum í
Þórsmörk eða Skaftafell um helg-
ar eða í sumarfríum.
Það var því alveg í samræmi við
bókina þegar Kerouac og félagar
tóku að hittast á börum banda-
rískra borga, ræða af fyrirlitningu
um „skverin" í kringum sig og
æða í ferðalög án skynsamlegs til-
gangs. Það sem hins vegar braut í
bága við kennisetningar félags-
vísinda og væntingar landsfeðra
var, að þetta hugarfar var ekki
takmarkað við litla bóhemahópa,
heldur breiddist á tímabilum út til
stórra æskuhópa.
Á vegum úti gerist á fyrstu ár-
unum eftir heimsstyrjöldina, og
þá var hugtakið bít ekki orðið til.
Hins vegar var talað um hipster,
fyrirbæri sem varð til við vaxandi
snertingu milli hvítra manna og
svartra í Bandaríkjunum á árum
kreppu og styrjaldar. Svertingjar
flúðu eymd sveitahéraðanna í
suðri og leituðu til iðnaðarborg-
anna í norðri; í stríðinu var þörf
Söluskrifstofur Flugleiða: Lækjargötu 2, Hótel Esju
og Kringlunni. Upplýsingar og farpantanir í síma 25 100.
Borginsem
hristir upp í þér!
Helgarverð 24.020
fmkr.
* Verð miðast við einstakling í tveggja manna herbergi. Staðgreiðsluverð.
Allar nánari upplýsingar færðu á söluskrifstofum
Flugleiða, hjá umboðsmönnum og ferðaskrifstofum.
FLUGLEIÐIR
Z92-SP0UM vis/xnv