Þjóðviljinn - 06.01.1989, Blaðsíða 12

Egyptartroðahveröðrumum tærágötuÍKaíró—meðsamaáframhaldifjölgar þeim um nálega helming, upp í 103 miliónir. til ársins 2020. , , r- ... ^
Mannkynið telur nú rúma fimm miljarða og
sú tala tvöfaldast að líkindum á næstu 40
árum. Og sú fjölgun verður að mestu leyti í
þeim heimshlutum sem síst hafa við fleira fólk
að gera
suðurheims
Almennt er litið svo á, að
friðvænlegar horfi nú í heimin-
um en nokkru sinni frá því að
heimsstyrjöldinni síðari lauk,
og eru batnandi samskipti
risaveldanna meginástæðan
til þess. Líkur eru á því að sú
þróun haldi áfram, ekki síst
vegna þess, að önnur
heimsvandamál hafa undan-
farið verið að þoka togstreitu
risaveldablakkanna í skugg-
ann og munu að öllum líkind-
um halda því áfram næstu
árin.
Meðal þeirra vandamála má
nefna vaxandi sp>ennu í efna-
hagsmálum veraldar. Á þeim
vettvangi magnast ýmis Austur-
Asíulönd, einkum Japan, jafnt
og þétt og öðlast vaxandi mikil-
vægi í hlutfalli við Vestur-Evrópu
og Norður-Ameríku. Sumir spá
viðskiptastríði milli Austur-
Asíuríkja þessara annarsvegar og
Vesturlanda hinsvegar. Onnur
vandamál eru og á döfinni og svo
geigvænleg, að talað er um að
þau muni ríða heiminum að fullu
nema kröftugt allsherjarátak,
sem öll ríki heims eigi hlut að,
komi til og það fljótt. Eitt það
alvarlegasta þessara vandamála
er gífurleg fólksfjölgun.
í Afríku
fjölgar mest
Um aldamótin 1800 voru
mennskir jarðarbúar einn milj-
arður að tölu. Frá þeim alda-
mótum til ársins 1930 fjölgaði
þeim um helming. Mannkyninu
fjölgaði enn um helming frá því
ári til ársins 1975, eða á 45 ára
tímabili. Nú telur mannkynið
rúmiega fimm miljarða og horfur
eru á að því fjölgi um helming
næstu 40 árin. Að vísu er ekki
gert ráð fyrir mikilli fjölgun í Evr-
ópu, Sovétríkjunum og Norður-
Ameríku, það er að segja á
norðurhluta hnattarins, þar sem
atvinnulíf er tiltölulega þróað og
lífskjör að jafnaði miklum mun
betri en á suðurhlutanum. Fjölg-
unin verður að líkindum mestöll í
Afríku, Suður-Asíu og Róm-
önsku Ameríku, þar sem mikill
og vaxandi hluti íbúa býr við sára
fátækt, næringarskort eða jafnvel
hungur.
Mestri fjölgun er spáð í Afríku,
og er sá heimshluti þó síst allra í
stakk búinn til þess að taka við
fleira fólki. Afríkumenn voru
tæplega 300 miljónir 1960 en hef-
ur síðan fjölgað um meira en
helming. Því er spáð að fram að
árinu 2010 bætist yfir 500 miljónir
í þann hóp. Við þrjá miljarða As-
íubúa (utan Sovétríkjanna) er
reiknað með að bætist yfir 1.2
miljarðar á því tímabili. íbúar
Rómönsku Ameríku, sem nú eru
um 430 miljónir, verða að líkind-
um orðnir um 200 miljónum fleiri
eftir 22 ár.
Svo að einstök lönd séu tekin
sem dæmi má nefna að íbúum
Keníu fjölgar um 4% árlega og
Nígeríumönnum um 3%. Með
því áframhaldi verða íbúar fyrr-
nefnda landsins, sem eru nú 23
miljónir, orðnir 79 miljónir að 30
árum liðnum og á sama tíma
fjölgar Nígeríumönnum líklega
úr 112 miljónum í 274 miljónir.
Aukin kven-
réttindi bjargráð
Sérfræðingar um þetta efni eru
sammála um, að jafnvel sköru-
legasta viðleitni til umbóta og
framfara í heimshlutum þessum
muni koma fyrir lítið, nema því
aðeins að takist að draga úr fólks-
fjölguninni. En tilraunir í þá átt
hafa hingað til borið takmarkað-
an árangur og kemur margt til. í
þriðja heiminum, þar sem lítið er
um almannatryggingakerfi, eru
bömin nánast eina ellitrygging
foreldranna. Þar sem bamadauði
er mikill, eignast fólk til vonar og
vara mörg börn, í þeirri trú að
einhver lifi þrátt fyrir mikil afföll.
Víða er það og talið karl-
mennskumark að geta sem flest
börn. Trúarbrögð era hér einnig
hindran í vegi. Kaþólska kirkjan
beitir sér gegn getnaðarvömum
og hið sama íslamskir bókstafs-
trúarmenn. Ekki skyldi þó of
mikið gert úr þýðingu trúar-
bragða þessu viðviícjandi. í Evr-
ópu hefur fæðingum þannig
fækkað í sumum kaþólskum
löndum ekki síður en í öðrum,
hvað sem líður boðum og
bönnum páfa.
Kunnáttumenn um þessi mál
eru einhuga um að vaxandi vegur
og virðing kvenna sé ein örugg-
asta leiðin til fækkunar fæðinga.
En víðast í þriðja heiminum era
þær nauða lítils metnar, réttindi
þeirra lítil, menntun hverfandi og
þorri þeirra á ekki kost á öðram
hlutverkum en eiginkonu og hús-
móður. Konur, sem geta
menntað sig og valið um störf,
eignast færri böm en hinar, eins
og þegar hefur sýnt sig á norður-
hluta hnattarins.
Árangur í Kína
og Taílandi
Mikilvægasta átakið til þessa í
þriðjaheimslöndum til að draga
úr fólksfjölgun hefur verið gert í
Kína. 1979 tóku stjórnvöld þar
upp þá stefnu, að hver hjón
skyldu eignast aðeins eitt barn.
Þá var fólksfjölgunin þarlendis
með því mesta sem gerðist í
heimi. Takmarkið var að lands-
menn yrðu ekki fleiri en 1.2 milj-
arður um næstu aldamót. Hjón-
um sem ekki eignuðust nema eitt
barn var heitið fríðindum, hin
áttu yfir höfði sér refsingar. Þrátt
fyrir þessar frekar harðhentu ráð-
stafanir hefur þetta ekki gengið
sem skyldi. Eitthvað hefur verið
um það að stúlkubörn hafi verið
borin út, vegna þess að foreldrar
vildu að barnið eina yrði drengur.
Og niðurstaðan varð sú, að víða
var slakað á áætluninni og látið
gott heita að hjón eignuðust fleiri
börn en eitt, einkum í sveitum.
Nú er talið að íbúar Kína verði
orðnir 1.27 miljarðar um alda-
mótin. Samt er árangurinn vera-
legur, því að tekist hefur að draga
úr fólksfjölguninni um helming,
koma henni niður í 1.4%. í Taí-
landi hefur náðst svipaður árang-
ur á þessum vettvangi með áróð-
ursherferð og útbreiðslu getnað-
arvarna. Þar hefur á 15 áram
dregið úr fólksfjölgun úr 3.2%
niður í 1.6%. Hinn hraðvax-
andi fjöldi fólks leiðir af sér hraða
umhverfiseyðingu. Trjágróður er
upphöggvinn til eldiviðar og
hverfur óðum, uppblástur eyðir
haglendi vegna ofbeitar og akur-
lendi gefur minna og minna af sér
vegna ofnýtingar. Laust fyrir
aldamót var um helmingur há-
lendis Eþíópíu vaxinn skógi, en
sá skógur er nú að mestu horfinn.
Og víða, þar sem skógurinn bind-
ur ekki jarðveginn lengur, blæs
Afleiðingar hungursneyðar í Mósambik - á hverjum degi deyja 40.000 smáböm
af völdum næringarskorts.
hann upp í þurrkum og skolast
burt í rigningum. Þetta hefur
undanfarna áratugi haft í för með
sér mikinn mannfelli af völdum
hungurs í Afríku norðaustan-
verðri. Skógareyðing og þar af
leiðandi jarðvegseyðing í Himal-
ajafjöllum er talin valda hraðara
vatnsstreymi í ár og fljót, og lík-
legt er að þetta hafi valdið flóð-
unum miklu í'Bangladesh s.i. ár.
Andstæður milli
norðurs og
suðurs
Fólk, sem ekki hefur mögu-
leika á að framfleyta sér í sveit-
um, flykkist til borganna og sest
að í slömmum umhverfis þær. í
Mexíkóborg, sem fyrir tilstilli
þessarar þróunar er orðin fjöl-
mennasta borg í heimi, hefur nú
um 20 miljónir íbúa og hefur
þeim fjölgað um meira en helm-
ing s.l. tvo áratugi. í stóram borg-
arhlutum þar era engar vatns-
leiðslur og engin frárennsli, sorp-
ið iosa menn sig við með því að
henda því út á götu. Þetta ásamt
með miklum bílafjölda efnaðri
borgarbúa og fjölda af verk-
smiðjum og iðjuverum á borgar-
svæðinu veldur óskaplegri
loftmengun. Sagt hefur verið að
Mexíkóborg sé á leiðinni að
verða „ný Hiroshima“, umhverf-
isfræðilega séð.
Vaxandi þrengsli og neyð í
þriðjaheimslöndum hafa óhjá-
kvæmilega í för með sér vaxandi
andstæður milli þeirra annars-
vegar og hinsvegar hins tiltölu-
lega hagsæla „norðurs,“ jafnt
ríkja Norður-Ameríku og
Vestur-Evrópu sem ríkja undir
stjórn kommúnista. Veralegar
líkur era á, að þær andstæður hafi
í för með sér stóram alvarlegri
afleiðingar fyrir heiminn en raun-
in hefur orðið á um togstreituna
milli „austurs“ og „vesturs.“
Dagur Þorleifsson.
12 SÍÐA - NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 6. janúar 1989