Þjóðviljinn - 20.01.1989, Side 22

Ofið úr tóminu
Norræni Textílþríæringurinn að Kjarvalsstöðum
7.-22. janúar
Sjang og Eng í meðförum Sigurðar og Þrastar eru undursamlega skoplegir á köflum og u
Bræðumi
Leikfélag Reykjavíkur í Iðnó.
Sjang Eng eftir Göran Tunström
Þýðing: Þórarinn Eldjárn
Leikstjóri: Lárus Ýmir Óskarsson
Aðstoðarieikstjóri: Jón Tryggvason
Leikmynd og búningar: Marc Degg-
eller
Tónlist: Hilmar Örn Hilmarsson og
Ríkharður Pálsson
Dans og hreyfing: Hlíf Svavarsdóttir
Leikendur: Sigurður Sigurjónsson,
Þröstur Leó Gunnarsson, Sigrún
Edda Björnsdóttir, Guðrún Gísla-
dóttir, Ragnheiður Arnardóttir, Sig-
urður Karlsson, Margrét Ólafsdóttir,
Asa Hlín Svavarsdóttir, Eggert Þor-
Ieifsson, Jón Sigurbjörnsson, Krist-
ján F. Magnús, Jakob Þór Einarsson,
Jón Tryggvason.
Sagan af Sjang og Eng er heill-
andi hverjum sem á vill hlýða.
Líkt og áhorfendur Barnum sirk-
usstjóra sem flutti þá austan frá
Síam til Ameríku viljum við
skoða þesskonar undur. Mannin-
um er ásköpuð sú forvitni að vilja
kynnast einstaklingum sem eru
honum gerólíkir en þó sömu teg-
undar, samgróninga, skeggjaðar
konur, risa og tvíkynja fólk. Af
óttablandinni forvitni hópuðust
menn til slíkra sýninga á liðnum
öldum. Leiksýningin er forvitni-
leg af sömu sökum þótt þeir
bræður séu leiknir og skeggið á
konunni sé falskt. Við spyrjum
hvernig voru bræðurnir og sýn-
ingin á að veita okkur svarið.
En þótt Göran Tunström vilji
öðrum þræðinum skýra líf tvíbur-
anna og örlög, þá er sá gallinn á
verki hans að við kynnumst
bræðrunum lítið betur en áhorf-
endur á skemmtunum þeirra.
Framkoma þeirra er skjöldur
sem þeir skýla sér á bak við, við
kynnumst þeim meira af áliti og
Kammertónle
í skemmtilegum formála að
sýningarskrá Norræna textíl-
þríæringsins segir Gertrud
Sandquist að listin fæðist í af-
neitun þeirra skilyrða sem
henni eru sett: þegar Penel-
óþa var að vefa líkklæðin
utanum föður Ódysseifs rakti
hún vefinn jafnóðum uþþ á
nóttunni. Með því vildi hún
storka örlögunum sem henni
vorubúin, rífaniðurörlagavef-
inn, afneita oki tímans og sög-
unnar og storka dauðanum. í
þessari afneitun varð vefnað-
urinn að skagandi list.
Þessar vangaveltur eiga vel við
um þessa veflistarsýningu sem
Norræna listamiðstöðin hefur nú
skipulagt í fimmta sinn. Sýningin
er viðburður í íslensku listalífi, og
í vali verka á þessa sýningu hafa
aðstandendur einmitt lagt
áherslu á þessi skilyrði listarinn-
ar: hún vex upp úr neikvæði sínu,
skapandi vefnaður er jafnframt
afneitun þeirra forsenda sem vef-
stóllinn setur. í stað þess að sýna
okkur fagmannlega ofin líkklæði
sýnir Penelópa okkur einsemd og
stærð listamannsins í uppreisn
sinni. Aðstandendur þessarar
sýningar hafa á sama hátt viljað
sýna okkur þessi skilyrði skap-
andi vefnaðar. f stað þess að lúta
hinni hefðbundnu frásögn og
ornamenti í vefnum rfs vefurinn
upp í andhverfu sinni sem
eitthvað framandlegt og nýtt
fyrirbæri, hlutir og myndir sem
eru ekki Iýsandi á nokkurn hátt,
heldur frekar eins og lifandi per-
sónur sem við mætum á götu:
mismunandi dularfullar og sér-
stæðar með mismunandi sterkan
karakter. Þessar persónur eru
jafnframt mismunandi loðnar og
ólíkar í efnisgerð sinni, sumar
bjartar og léttar sem fis, aðrar
þungar og myrkar eins og mold-
in. I þessum vefnaði er ekkert
skjól frekar en í líkklæði Penel-
ópu, en hann kann að segja okk-
ur þeim mun meira um þau skil-
yrði sem hann er sprottinn úr,
þau örlög sem honum er gert að
storka.
Því má halda fram að myndlist-
in hafi gengið í gegnum söguleg
tímamót á síðari hluta tuttugustu
aldarinnar: hún hefur risið upp
gegn þeim forsendum sem henni
hafa verið settar af sögunni. í
stað þess að sýna okkur mynd af
heiminum, sem sett er upp innan
ákveðins ramma og samkvæmt
ákveðnum sögulegum forsend-
um, þá hefur listaverkið stigið út
úr rammanum, storkað hinum
sögulegu forsendum og tekið sér
stöðu mitt á meðal okkar sem
hvert annað sjálfstætt fyrirbæri í
umhverfinu. Þetta á ekki bara við
um málverkið og höggmynda-
listina, heldur líka vefjarlistina:
vefurinn verður vitnisburður um
eigin tilvist, og forsendurnar til
þess að mæta honum eru jafn-
framt breyttar: við getum ekki
skoðað þessi verk út frá hefð-
bundnum lögmálum listasög-
unnar því þau duga ekki lengur.
Mælikvarðinn sem við leggjum á
gildi þessara verka verður jafn
persónulegur og duttlungafullur
og sá mælikvarði sem við leggjum
á persónur sem við mætum á
götunni. Þessi ofnu myndverk
eiga sér jafn þverstæðufuíla tilvist
og við sjálf og gildi þeirra fyrir
okkur fer eftir því hvort við finn-
um okkur í þeirri þverstæðufullu
tilvist sem þarna mætir okkur.
Um leið eru þessi myndverk til
þess fallin að opna augu okkar
fyrir nýrri sjónrænni upplifun,
nýjum og óendanlegum mögu-
leikum sjónrænnar reynslu.
Kemur þetta okkur við?
Það er undir okkur sjálfum
komið. En það er með augað eins
og með önnur skilningarvit
mannsins: þegar þau hætta að
uppgötva nýjan veruleika verða
þau blind á umhverfi sitt og eigin
tilvist. Þess vegna er það holl æf-
ing fyrir augað að gera sér ferð í
Kjarvalsstaði nú um helgina og
skoða Norræna textílþríæring-
inn.
Gertrud Hals: Þrjár súlur. Efni: steypt polyester og textílþræðir. Hæð 220-240
cm.
Á sunnudagskvöld hélt Tríó
Reykjavíkur, sem er auðvitað
hræðilegt nafn, tónleika í Bú-
staðakirkju. Það skipa Halldór
Haraldsson, Guðný Guðmunds-
dóttir og Gunnar Kvaran.
Þau léku tríó K. 564 eftir Moz-
art, þrjú næturljóð eftir Ernest
Bloch og tríóið hans Schuberts
op. 99.
Það var reyndar minnst þekkta
verkið, næturljóðin, sem var há-
punktur tónleikanna. Þetta er
mjög falleg músík. Bloch var frá-
bært tónskáld. Hann var fransk-
svissneskur gyðingur sem gerðist
bandarískur ríkisborgari. Hann
heyrist hér sjaldan eða aldrei.
Sagt er að Næturljóðin hafi á sér
gyðinglegan blæ eins og sum
önnur verk tónskáldsins, sem var
þó fjarri því að vera eitthvert
„gyðingatónskáld". Hann var
fremur alþjóðlegur í hugsun en
þjóðernissinni. Þessi tónlist var
ákaflega fallega leikin af Tríói
Reykjavíkur svo hrein unun var
að.
Mozart samdi ein sex píanótríó
og af þeim er K. 564 það ómerki-
legasta. Enda er það ekki neitt
tríó heldur píanósónata sem
Mozart breytti í tríó í snarheitum
til að afla sér peninga. Verkið er
ósköp ljúft og notalegt en satt að
segja gerist list Mozarts ekki öllu
Iéttvægari. Meira gaman hefði
ÓLAFUR GÍSLASON
verið að heyra eitthvert stór-
brotnara verk meistarans í þessu1
formi, úr því Tríó Reykjavíkur
veitti þeim athygli á annað borð,
t.d. meistaraverkin K. 502 og
542. Leikurinn var alveg þokka-
legur en náði ekki að heilla mig.
Síðast á efnisskránni var tríó
op. 99 eftir Schubert. Ég hef
aldrei skilið orðtakið „himneska
lengd“ hvað það varðar. Það er
ekki lengra en erkihertogatríó
Beethovens. Þetta verk, sem var
aldrei prentað meðan tónskáldið
lifði og aðeins einu sinni leikið á
lokuðum konsert, er nú eitthvert
allra vinsælasta hljóðfæraverk
hans. Það jafnast þó ekki á við
tríóið op. 100. En samt er þetta
himnesk tónlist. Sagt er að hún sé
létt og áhyggjulaus. Að mínum
SIGURÐUR ÞÓR
GUÐJÓNSSON
„>.1.,22 SÍP^r. ^ýTT HEþCV\RQUAO Fostudaguc 20..janúar 1989