Þjóðviljinn - 28.07.1989, Qupperneq 16

Sagt er að lesa megi hagsveiflurnar úr lengdinni á goggi Andrésar andar: þegar að kreppir lengist goggurinn en styttist þegar betur árar.
Endur teiknar iðinn Barks
Fjörutíu ár liðin frá því dönsk
heimsvaldastefna tók á sig líki
Andrésar andar. Nú er Andrés
að mestu evrópskur þótt stóru
línurnar séu lagðar í höfuð-
stöðvum Disney-auðhringsins
Enginn veit jafnhaga hönd,
hvergi leit ég meiri snilld:
Fugl sem heitir Andrés önd
yrkir sleitulaust að vild.
Þannig yrkir Þórarinn Eldjárn í
Disneyrímum um tilurð Andrés-
ar andar en nú eru liðin 55 ár frá
því hann spratt fram úr penna
Carls Barks og félaga hans hjá
bandaríska fjölmiðlarisanum
Walt Disney. Það er í sjálfu sér
enginn aldur en það sem snertir
okkur íslendinga öllu meir er að í
ár eru liðin fjörutíu ár frá því
danska forlagið Gutenberghus
hóf útgáfu blaða um ævintýri
þessa athyglisverða fugls og ætti-
ngja hans í Andabæ. Þetta dan-
ska forlag tryggði sér árið 1949
útgáfuréttinn á Andrési önd og sá
réttur tók og tekur enn til íslands.
Það liðu ekki mjög mörg ár
þangað til blöðin um Andrés önd
voru orðinn fastur liður í lífi ís-
lenskra barna. Sjálfur man ég
ekki sælli stundir úr bernsku
minni en þegar við félagarnir
tókum strætó sunnan úr Kópa-
vogi niður á Torg vitandi að
Gullfoss væri kominn með
skammtinn af Andrési í Bókabúð
Æskunnar í Kirkjuhvoli. Það var
sjálft flaggskip þjóðarinnar sem
kom færandi varninginn heim og
sæmdi ekkert minna: 2-3 tölu-
blöð af hinni dönsku útgáfu af
fréttablaðinu úr Andabæ í hverri
ferð. Þetta var rétt fyrir 1960 og
ég er viss um að þessi liður í starf-
semi Gullfoss var í okkar augum
miklu mikilvægari en koma hand-
ritanna nokkrum árum seinna var
í huga Gylfa Þ.
Vinsælastur
á
Norðurlöndum
Þessi danska menningar-
heimsvaldastefna bar að ég held
meiri árangur en flest annað sem
reynt var á þessum árum. Mæður
okkar lásu Familie Journalen og
Femínu en við krakkamir
Andrés önd og fyrir vikið var
amk. þessi partur af fjölskyld-
unni fluglæs á dönsku. Einhvern
veginn hefur það æxlast svo að ég
er ákaflega svag fyrir öllu því sem
hug að bendla fuglinn og ætt-
menni hans við Danmörku.
En blöðin eru eftir sem áður
gefin út í Danmörku og það er
áðurnefnt Gutenberghus forlag
sem á útgáfuréttinn fyrir öll
Norðurlönd (nema Finnland) og
einnig Vestur-Þýskaland, Sviss,
Austurríki og England. Og af
einhverjum ástæðum hafa blöðin
um Andrés önd og félaga náð
mun meiri fótfestu í Evrópu -
einkum á Norðurlöndum - en í
heimalandi sínu, Bandaríkjun-
um. í Danmörku seljast um
150.000 eintök í viku hverri og í
Svíþjóð 240.000 en í Bandaríkj-
unum er salan komin niður í
75.000 eintök.
Af
Carli Barks
Raunar á sá Andrés önd sem
íslenskir lesendur þekkja harla
lítið skylt við Bandaríkin. Fyrstu
árin voru sögurnar þó yfirleitt
þýddar. Það var á gullaldarskeiði
Carls Barks sem var einhver
snjallasti teiknari og höfundur
sem starfað hefur hjá Disney-
stórveldinu. Hann átti stærstan
þátt í að búa til þann heim sem
Andrés lifir í, eða eins og segir í
Disneyrímum Þórarins:
Skapar alla Andaborg
undrasnjalla höndin fim.
Byggir hallir hús og torg,
hœst á stalli er Jóakim.
Barks þessi teiknaði Andrés
önd fram til 1966 og flestir þeir
sem fylgst hafa með fuglinum eru
sammála um að aldrei síðan hafi
hann flogið hærra né listilegar.
Alls munu vera til um 6.000 blað-
síður um Andrés eftir Barks og
hafa þær verið gefnar út í 10
binda verki sem mun kosta hátt á
annað hundrað þúsund króna.
En síðan Barks leið hefur til-
búningur sagnanna færst æ meir
til Evrópu. Nú er svo komið að
Gutenberghus forlagið semur við
höfunda, sem flestir eru enskir,
um að skrifa sögurnar. Þegar þær
hafa hlotið náð fyrir augum for-
lagsins og Disney-fyrirtækisins
eru þær sendar til Spánar þar sem
eru snjallir teiknarar. Þegar
sögurnar eru fullteiknaðar eru
þær sendar til landanna sem út-
gáfuréttur forlagsins nær til, tex-
tinn þýddur og færður inn á
teikningarnar.
frá Danmörku kemur og ég efast
ekki um að það er Andrési önd að
þakka eða kenna.
Nú er farið að gefa Andrés önd
út á íslensku og ég held að annað
eins feilspor hafi vart verið stigið í
norrænu samstarfi. Sterkustu
tengslin milli tveggja frændþjóða
eru höggvin í sundur og nú dettur
ungum lesendum sennilega ekki í
Hann er latur,
trúgjarn,
þrjóskur, uppstökkur
og getur átt það til að
láta hendur skipta.
Engin furða þótt hann
tolli illa í vinnu. Samt
hefur honum tekist að
viðhalda ást evrópskra
barna um fjörutíu ára
skeið. Enda brosið
ómótstæðilegt.
16 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 28. júlí 1989