Þjóðviljinn - 13.10.1989, Blaðsíða 21

Þegar eitthvað bjátar á í
samfélögunum rjúka menn til
að leita að sökudólgum.
Vandræðin hljóta að vera ein-
hverjum öðrum að kenna og
nú er að finna hann.
Hvað um
útlendingana?
Það gengur venjulega fljótt og
vel. Víða um lönd þar sem tölvert
er um erlent vinnuafl í vondum
störfum er það vinsælt að kenna
andskotans útlendingunum um:
það eru þeir sem taka frá okkur
vinnuna (líka þá vinnu sem við
viljum sjálfir ekki vinna). Burt
með þá.
Sem betur fer ríkja ekki þær
aðstæður hér heima, sem gætu
leyft mönnum að stofna flokka og
fljúga inn á þing út á útlendinga-
hatur. Þó er ekki að efa að slík
hreyfing mundi rísa við fyrsta
tækifæri og yrði vinsæl. Því ís-
lendingum finnst að þeir eigi að
njóta allra réttinda í öllum ná-
lægum löndum um leið og þeir
setja upp hundshaus yfir flestum
útlendingum sem hingað koma -
ég tala nú ekki um ef þeir líta
eitthvað öðruvísi út en við.
Hinir svikulu
stjórnmálamenn
En meðan beðið er eftir okkar
Le Pen, okkar Hagen, verða
menn að láta sér nægja að hamast
á andskotans bændunum, eða
djöfuls Reykvíkingunum, eins og
nú er mikill siður. Allir vita
hvernig það gengur fyrir sig. Þó
er það hjal allt lítilvægt hjá allri
þeirri miklu og frjálsu útrás sem
menn fá við að úthúða Sökudólg-
unum Miklu. En það eru
stjórnmálamennirnir. Sem eru
allir eins. Sami grautur í sömu
skál. Svikulir og fláráðir. Spilltir
og huglausir. Og drekka þar að
auki brennivín sem er ódýrt og
það mundi út af fyrir sig nægja til
að þeim verður aldrei fyrirgefið
að þeir skuli vera til. Stundum
kemur manni það helst til hugar
að það væri upphaf brýnnar
mannúðarstefnu að stofna félag
til stuðnings stjórnmálamönnum,
svo mjög er að þeim kreppt í
þeirra basli. Slík áform farast þó
fyrir: fyrr en varir gufar samúðin
upp - meðal annars vegna þess að
stjórnmálamenn eru staddir í
sjálfskaparvíti. Þeir lofa upp í
sína ermi, það er ekki nema satt
og rétt. Ekki endilega af ill-
mennsku eða innborinni svik-
semi, heldur vegna þess að vita-
skuld vilja þeir gera margt og
verða frægir og vinsælir í samtíð-
inni og sögunni eins og vonlegt
er. Og líka vegna þess að þeir
verða á auglýsingatímum að
vekja upp vonir með að einmitt
þeir komi með eitthvað nýtt og
stórmerkilegt inn í pólitíkina. En
það hefnir sín að vekja vonir: það
vantar í allt saman viðurkenningu
stjórnmálamanna og skilning al-
mennings á því, hve takmarkað
vald pólitíkusa í rauninni er. Og
út úr þessu kemur mörg vit-
leysan. Menn hamast til dæmis á
þeirri stjórn sem nú situr vegna
afleiðinga búvörusamnings - sem
gerður var 1985 og bindur hendur
rfkisstjórna, hverjar sem þær eru,
í nokkur misseri í viðbót.
Næstsíðasta stjórn fékk þá ofur-
ást á handbolta, að hún tók á sig
alþjóðlegar skuldbindingar um
að reisa handboltahöll fyrir átta
þúsund manns. Höll sem átti víst
að kosta 300 miljónir fyrst, er nú
metin á miljarð og verður sjálf-
sagt miklu dýrari áður en lýkur.
Þegar menn svo fara að skamm-
ast yfir slíku bruðli (enginn veit í
rauninni hvað á að gera við slíka
höll eftir að heimsmeistara-
keppni í handbolta lýkur) þá
munu þeir skjóta á þá ráðherra
sem nú sitja - en enginn man að
þeir komu hvergi nærri.
Áfengismálageðshræringarnar
eru líka sjálfskaparvíti eins og

Leitin að
sökudólgunum
Allt illt er pólitíkusum að kenna - þessi kenning reynist afar
líbptug til að kippa þeim sem landið eða fyrirtækin eiga út
fyrir gagnrýni
hver maður getur séð. Hver ráð-
herra ætti fyrir löngu að vera far-
inn að skilja það, að vínkaupa-
spilling upp á fímmtíu eða hundr-
að þúsund krónur er margfalt
háskalegri en t.d. útgerðarspil-
ling upp á hundrað miljónir. Og
samt detta menn í sama pytt aftur
HELGARPISTILL
og aftur eins og ekkert sé og það
kemur helvíti mikið bomsara-
boms.
Gleymskan, sem er skjótvirk
og mikilvirk á okkar dögum, er
líka stórskaðleg stjórnmála-
mönnum. Einmitt vegna þess að
hún breiðir þykkan þokufelld yfir
ÁRNI
BERGMANN
þann mun sem er á stjórnmála-
mönnum og flokkum, þrátt fyrir
allt. Þeir ráðamenn gleymast sem
grýttu peningum út í loftið til að
ljúka við feiknadýra Flugstöð.
Álveg eins og það gleymist sem
vel hefur verið gert og skynsam-
lega. Að ekki sé um það talað, að
meðan menn draga víðtækustu
ályktanir af þeim spillingardæm-
um sem í blöð komast, þá veit
enginn neitt um þögulan heiðar-
leika. Mann þekki ég, sem varð
ráðherra fyrr en varði, og varð þá
fyrir þeim hremmingum að fyrir-
tæki sent áttu undir hann að
sækja sendu honum gjafir í tíma
og ótíma. Hann sendi þær til
baka. Um þetta veit enginn - rétt
eins og enginn vissi í hvaða mæli
fyrirrennarar hans þáðu „jóla-
glaðning" frá þeim sem vildu
snúa þeirra hug sér í hag.
Þeir sem vel
sleppa
Gjafir frá fyrirtækjum sagði
ég. Og þá er komið að nterkilegu
máli: þeir sem fyrirtækjum ráða
og þau eiga, þeir sleppa lygilega
vel í leitinni miklu að Sökudólg-
unum. Það getur verið að Sam-
bandsforstjórar verði fyrir kárfn-
um stundum, en aðrir helst ekki.
Nú eiga þessir menn mikið
undir sér, eins og hver maður get-
ur skilið. Ráðherrar koma og fara
en Bogesen blífur. Og hér áður
fyrr, meðan verklýðshreyfing átti
undir högg að sækja, þá voru
þessir karlar eins og meirí návígi:
Sumir þóttu kannski sanngjarnir
menn, aðrir svíðingar hinir
mestu, reiðubúnir til lúalegra
bragða. En nú er eins og þeir hafi
allir gufað upp. Eða svo gott sem:
í mesta lagi er eitt andlit haft í
sjónvarpi, andlit framkvæmda-
stjóra Vinnuveitendasambands-
ins. Hann talar fyrir hönd nafn-
lauss hóps, án andlits, án per-
sónulegra einkenna, jafnvel án
einstaklingsbundinnar frammi-
stöðu. Hann talar fyrir hönd At-
vinnulífsins.
Atvinnulífið er eitthvað ntikið
og stórt, dularfullt og heilagt. Á
því hvílir Þjóðarbúskapurinn.
Það skaffar vinnu. Því líður oftast
illa og það verður að umgangast
það með varúð og styggja það
ekki með sköttum eða illu umtali.
Og til að þeir einstaklingar sem
dyljast á bak við Atvinnulífið geti
sofið í friði, þá sameinast oddviti
þeirra, fulltrúar launafólks og
fjölmiðlar allir í því að skamma
andaskotans Ríkisvaldið og
djöfuls Pólitíkusuna. Þetta gera
menn ekki endilega af ásettu
ráði. Kannski allt eins mikið af
því, að stjórnmálamenn eru
prýðilegir sökudólgar, liggja vel
við höggi, og eru náttúrlega langt
frá því að vera saklausir.
Saklausir menn
En á meðan veit enginn neitt
um spillingu í einkageiranum.
Það dettur engum í hug að hnýs-
ast í það með hvaða hætti menn
samkrulla einkaneyslu sinni og
sinnar fjölskyldu og rekstri fyrir-
tækis. Rannsóknarblaðamenn
voga sér ekki nálægt því, hvernig
fé hefur runnið úr fyrirtækjum
sem gjaldþrota verða - t.d. í hús-
eignir. Þegar talað er um gjald-
þrotin þá er aldrei spurt hvort
viðkomandi fyrirtæki hafí verið
stýrt af lágmarksskynsemi eða
með flottræfilshætti skelfilegum
og glæpsamlegum. Nei - grátkór-
inn sameinast um einhverja með-
altalsútreikninga á afkomu út-'
gerðarfyrirtækja og fiskvinnsluf-
yrirtækja og verslunarfyrirtækja
og síðan er spurt: hvenær ætlar
ríkisvaldið að redda okkur? Vilja
stjórnmálamenn koma hér á
atvinnuleysi eða hvað? Þeir sem
hæst fjasa um frelsi einstaklings-
ins (einkum meðan einhverskon-
ar vinstristjórn situr í landi) þeir
eru allra manna hraðgleymnastir
á ábyrgð einstaklingsins þegar til
kastanna kemur.
Þetta er allt mjög undarlegt.
Þegar spurt er um risnu ráðherra,
þá vita allir upp á hár hvað er rétt
og hvað er rangt. En þegar komið
er að fjármálasukki í fyrirtækjum
þá veit enginn neitt. Eins og frægt
dæmi úr sögu Hafskipamálsins
minnir á: Þegar það mál stóð sem
hæst skrifaði Morgunblaðið
leiðara þar sem blaðið gaf það frá
sér að hafa skoðun á framferði
forsprakka Hafskipa. Leiðarinn
sagði að viðskipti væru orðin svo
flókin nú á dögum, að enginn
vissi lengur hvað væri rangt og
hvað rétt, hvað leyfilegt og hvað
ekki.
\
Föstudagur 13. október 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 21