Þjóðviljinn - 30.12.1989, Qupperneq 22

Leikárið 1989
Árið sem nú líður hefur verið
tíðindafátt á yfirborðinu, leik-
sýningar hafa verið í meðallagi,
þótt ekki gæti enn samfellu í starfi
íslenskra leikhúsa, markvissrar
stefnu með rannsóknum í stíl,
lífsskoðun og list. Umræða meðal
leikhúsfólks er lítilvæg og af
skornum skammti, enda sækja nú
að stéttinni og leiklistinni hættur
sem geta reynst leikhúslífinu
skaðvænlegar um tíma.
Borgarleikhús opnar
Mestum tíðindum sætir vígsla
Borgarleikhússins á þessu ári.
Loksins hafa unnendur listarinn-
ar eignast gott og vel tæknivætt
hús. Reynsla á eftir að leiða í ljós
ágalla þess og kenna starfsfólki á
tækið, en hitt er jafn víst að nýtt
húsnæði krefst aukningar á starf-
semi Leikfélagsins og um leið
aukins fjármagns í rekstur þess.
Peningar halda áfram að vera
til vansa í listrænni starfsemi
leikhópa. Þótt þar sé afl þeirra
hluta sem gera skal. Á samþykkt-
um fjárlögum var dregið úr fjár-
veitingum til Þjóðleikhússins og
sjálfstæðra leikhópa. Þar með er
ekki einungis þrengt að stéttinni,
heldur er listastarfsemi af þessu
tagi takmörkuð og óttast ég að á
komandi ári verði um verulegan
samdrátt að ræða í smærri sýning-
um, nýmæli hvers konar hverfi af
sjónarsviðinu um hríð.
Þjóðleikhús lokar
Enn er óljóst þegar þetta er rit-
að hvað verður um starfsemi
Þjóðleikhússins á komandi ári og
hefur verið haldið á svonefndum
endurreisnarmálum þess af ein-
stökum aulaskap og var þó ekki á
raunir þess fyrirtækis bætandi
eftir að rekstrarskýrsla hússins
leit dagsljósið á liðnu hausti. En
þau mál öll og úrslit þeirra verð-
skulda lengra rit, lengra mál. Þó
má segja að brátt verður að linna
því ófremdarástandi sem ríkir í
málefnum þessa höfuðvígis
leiklistar í landinu.
Ríkisútvarp —
Hljóðvarp
Af þeim vettvangi er einnig að
vænta stórvirkja á þessu ári, því í
dag verður þar flutt leikrit Ibsens
um Sólnes byggingameistara.
Mér sýnist að leiklistardeildin
verði um sinn helsta skjól ís-
lenskra leikskálda og þjálfunar-
búðir fyrir stærri átök. Margt hef-
ur verið ljómandi vel gert á þeim
vettvangi og er ástæða til að
menn fylgist með því starfi sem
þar er unnið.
Afrek ársins
í mínum huga hefur leikhópur-
inn Emelía sýnt einna mesta
dirfsku í verkefnavali og vinnu.
Ólafía Hrönn Jónsdóttir hefur á
þessu ári sýnt jafna og samstíga
framþróun í hverju hlutverkinu á
fætur öðru. Erlingur Gíslason
hefur á þessu ári sannað einu
sinni enn hvílíkur afburðamaður
hann er á þessu sviði. Þessi
þrenning sýnir það og sannar, að
enn eru glæður í leik á íslandi sem
geta blossað upp og skinið skært í
annars myrkum heimi.
pbb
Ólafía Hrönn Jónsdóttir í sýningu
Alþýðuleikhússins á ísuðum gell-
um
Viðburðaríkt myndlistarár
Er hægt að segja um myndlist-
ina að hún eigi sér einhverja
stefnu? Að það sé einhver þróun í
gangi sem stefni að ákveðnu
myndmáli, ákveðinni formrænni
niðurstöðu? Að myndlistin eigi
sér sögu sem búi yfir einhverju
sjálfstæðu og óháðu löggengi er
stefni að einhverju óséðu marki?
Flestir myndu svara þessari
spurningu neitandi. Að slík
lögmál væru ekki til og jafnvel
þótt einhverjir tryðu þessari
firru, þá fæli hún jafnframt í sér
að listamaðurinn væri ómyndug-
ur í því sem hann er að fást við.
Engu að síður getum við rekið í
gegnum listasöguna vissa rök-
ræna þróun, sem leitt hefur á ó-
líkum tímum til ólíkra en þó rök-
rænna niðurstaðna. Listin hefur
lengst af verið háð fortíðinni og
sögunni með afgerandi hætti. Og
listamenn hafa meðvitað eða ó-
meðvitað kallast á við fortíðina í
sköpunarstarfi sínu. Listin er
þannig sögulegur arfur og lista-
maðurinn sögulegt afsprengi þró-
unar sem á sér víðar og djúpar
rætur. Ekki bara í listasögunni,
heldur í allri menningarsögunni.
Og ekki bara í menningarsög-
unni, heldur líka í hinni líffræði-
legu þróunarsögu mannsins.
Höndin og augað eiga sér líff-
ræðilega og menningarlega þró-
unarsögu. Hvort að baki þeirrar
þróunar liggi eitthvert yfirskilvit-
íegt og æðra markmið getum við
látið liggja á milli hluta að svo
stöddu.
Því eru þessar spurningar viðr-
aðar hér, að þegar við spyrjum
okkur hvert stefni í íslenskri
myndlist, þá verður það að vera á
hreinu, hvort yfirleitt sé
skynsamlegt að tala um stefnu.
Eða markmið. Og þá á hvaða for-
sendum. Hérskalþvítilsvarað
í stuttu máli, með því að vitna í
Brynjólf Bjarnason: Lögmálið og
frelsið eru tvær hliðar á sama
Málverkagjöf Erróstil
Reykjavíkurborgar
voru stærstu tíðindin úr
myndlistarheiminum á
árinu semerað líða.
Myndin sýnir lista-
manninn við eitt verka
sinna.
mundssonar, sem var ein af
minnisstæðustu sýningum ársins.
peningnum. Án annars væri hitt
ekki til. Án innsýnar í söguna get-
ur maðurinn ekki öðlast frelsi til
þess að móta hana. Án slíkrar
innsýnar er hann viljalaust verk-
færi ríkjandi aðstæðna.
Ef við horfum á það sem gerst
hefur í íslenskri myndlist á liðnu
ári, þá vekur það ýmsar vonir.
Við höfum séð hér sýningar
ungra listamanna sem af þekk-
ingu og skilningi hafa náð þeim
árangri að skapa nýtt myndmál á
gömlum grunni og hafa þannig
áhrif á þróun sögunnar. Og það
er í sjálfu sér ekki lítill árangur.
Myndlistarárið byrjaði með
skemmtilegri sýningu á norrænni
vefjarlist að Kjarvalsstöðum.
Það var minnisverð sýning, af því
að hún var stefnumótandi. Og
svo kom sýning Kristjáns Guð-
Málverkasýning Kjartans Ólafs-
sonar að Kjarvalsstöðum var
einnig minnisstæð. Þar var
sleginn nýr tónn í íslensku mál-
verki, sem vafalaust á eftir að
segja til sín þegar fram í sækir.
SUM-sýningin var líka eftir-
minnileg, þótt gildi hennar hafi
fyrst og fremst verið sögulegt. Þá
má ekki gleyma hinni eftirminni-
legu sýningu Helga Þorgils
Friðjónssonar að Kjarvalsstöð-
um í apríl-maí og nemendasýn-
ingu Myndlista- og handíða-
skólans á sama stað, sem var ein-
hver eftirminnilegasta nemend-
asýning sem lengi hefur sést. í
heild má segja að fyrri helmingur
ársins hafi verið óvenju frjór og
nýskapandi, þarna komu fram
hlutir sem gefa tilefhi til veru-
legrar bjartsýni.
Helsti listviðburður sumarsins
var svo Epinal-sýningin á Kjar-
valsstöðum, sem sá er þetta ritar
missti því miður af vegna fjar-
veru, en þar var boðið upp á sýn-
ishom af mörgu því frjóasta sem
gerst hefur í evrópskri myndlist
síðustu áratugina.
Undir haustið kom svo Erró-
sýningin að Kjarvalsstöðum, sem
sló öll aðsóknarmet og var einn af
stórviðburðum ársins. Sýning
norska málarans Arvids Petter-
sen er líka eftirminnileg og sama
má segja um sýningu Svövu
Bjömsdóttur í Norræna húsinu.
Sjaldan hefur íslenskur listamað-
ur sýnt jafn markviss vinnubrögð
á sinni fyrstu einkasýningu.
Að síðustu má svo ekki gleyma
hinni glæsilegu yfirlitssýningu
Listasafns íslands á verkum Jóns
Stefánssonar, en slíkar sýningar
eru partur af því hlutverki
safnsins að halda til haga sögu
íslenskrar myndlistar. Yfir-
litssýning Júlíönu Sveinsdóttir
var í sama tilgangi gerð, en gaf
því miður ekki fullnægjandi
heildarmynd af listakonunni.
Af öðrum minnisverðum tíð-
indum úr heimi myndlistarinnar
má nefna lokasýninguna í Ný-
listasafninu í aprílmánuði. Það
var verðugur endapunktur á
merku starfi, en enn er óljóst
hver framtíð safnsins verður.
Þá er listaverkagjöf Errós til
Reykjavíkurborgar einn af stór-
viðburðum ársins á myndlistar-
sviðinu, og á vonandi eftir að
leiða til þess að við eignumst lif-
andi listamiðstöð að Korpúlfs-
stöðum. Opnun Listasafns Sig-
urjóns Ólafssonar hefur einnig
gert höfuðborgina auðugri, ekki
bara að aðgengilegri myndlist,
heldur með alhliða menningar-
starfsemi. ■
Fjölmargar áhugaverðar sýn-
ingar eru ótaldar í þessum pistli,
sem gefur til kynna þá ótrúlegu
grósku, sem þrátt fyrir allt er í
íslenskri myndlist. Framboð á
sýningum og gæði eru þegar á
heildina er litið undraverð og
sýna að við eigum dugmikið lið
myndlistarmanna sem hefur boð-
ið birginn því aðstöðuleysi og
þeim ytri starfsskilyrðum, sem
myndlistarmenn búa annars við
hér á landi og eru í mörgu til
skammar.
Að Iokum skal svo minnst
þeirra myndlistarmanna sem lét-
ust á árinu. Myndhöggvarafé-
lagið sá eftir þeim félögunum
Ragnari Kjartanssyni og Jóni
Gunnari Árnasyni á vordögum,
og Karl Kvaran listmálari lést á
miðju sumri. Þar fóru brautryðj-
endur, hver á sínu sviði, sem mik-
ill sjónarsviptir er að.
En þegar horft er til baka get-
um við kvatt árangursríkt
myndlistarár og horft eftirvænt-
ingarfull fram á veginn. -ólg
22 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Laugardagur 30. desember 1989