Þjóðviljinn - 05.01.1990, Blaðsíða 11

ísland og
Palestína
Hvaða afstöðu hafa íslensk stjórnvöld
tekið til Palestínumálsins?
Ofangreind spuming vaknaði
við þá ákvörðun, sem Jón Bald-
vin Hannibalsson utanríkisráð-
herra tilkynnti 27. desember síð-
astliðinn, að hann og kona hans
hefðu þegið boð Moshe Arens
utanríkisráðherra ísraels og konu
hans um að koma í opinbera
heimsókn til ísraels 3.-10. janú-
ar.
Sem kunnugt er hefur ferð
þessari nú verið „frestað“ vegna
þess óvissuástands sem upp kom í
ísraelskum stjómmálum eftir að
Weizman vísindaráðherra í
stjórn Shamirs var vikið úr
stjóminni fyrir að hafa átt í við-
ræðum við fulltrúa hins nýstofn-
aða Palestínuríkis og PLO.
Utanríkisráðherra boðaði sér-
staka yfirlýsingu um ástæðu frest-
unarinnar, en sú yfirlýsing hefur
ekki séð dagsins ljós, þannig að í
heild verður ekki annað séð en að
hér sé hið mesta klúður á ferð-
inni. Hver átti tilgangurinn með
þessari kurteisisheimsókn Jóns
Baldvins að vera? Hverra erinda
ætlaði hann að reka í þessari
heimsókn og með hvaða hætti?
Afstaöa íslands
ísland hefur með tvennu móti
tekið afstöðu til þessa máls á síð-
astliðnu ári. Annars vegar á Al-
þingi, hins vegar við atkvæða-
greiðslu á Allsherjarþingi Sam-
einuðu þjóðanna. Ályktun Al-
þingis er frá 18. maí s.l. og hljóð-
ar svo:
Þingsályktun um deilur ísraels og
Palestfnumanna
Alþingi ályktar að lýsa áhyggj-
um sínum yfirþví ástandi sem rík-
ir fyrir botni Miðjarðarhafs og tel-
ur það stöðuga ógnun við heimsf-
riðinn.
Alþingi skorar á ísraelsk
stjórnvöld að koma í veg fyrir
manndráp á varnarlausum borg-
urum og leggur áherslu á að þau
virði mannréttindayfirlýsingu
sameinuðu þjóðanna og 4. Gen-
farsáttmálann um vernd óbreyttra
borgara á stríðstíinum. Nauðsyn-
legt er að báðir aðilar forðist of-
beldisverk.
Alþingi styður kröfuna um að
tafarlaust verði haldin alþjóðleg
friðarráðstefna á vegum Samein-
uðu þjóðanna með þátttöku allra
deiluaðila. Nauðsynlegt er að
báðir aðilar sýni raunverulegan
samkomulagsvilja og viðurkenni
rétt hvor annars í samræmi við
ályktun Sameinuðu þjóðanna nr.
181 frá 29. nóvember 1947, sem
ásamt ályktunum Öryggisráðsins
nr. 242 frá 1967 og nr. 338 frá
1973 eru sá grundvöllur er skapað
getur varanlegan frið og öryggi í
Austurlöndum nær.
Alþingi leggur áherslu á að
viðurkenna beri sjálfsákvörðun-
arrétt palestínsku þjóðarinnar og
tilverurétt Ísraelsríkis. Einnig ber
að viðurkenna rétt palestínskra
flóttamanna til að snúa aftur til
fyrri heimkynna sinna i samræmi
við ályktanir Sameinuðu þjóð-
anna.
Alþingi telur að ísland eigi að
hafa vinsamleg samskipti við
Frelsissamtök Palestínu, PLO.
Viöurkenning
Palestínuríkis
Þessi ályktun er í flestum efn-
um skýr og afdráttarlaus. Hún
gengur út frá því að ályktun Sam-
einuðu þjóðanna frá 1947 skuli
vera sá grundvöllur sem leysa
beri deiluna á. Það er ályktunin
um skiptingu Palestínu á milli
tveggja ríkja: ríkis Palestínu-
manna og ísraelsríkis. ísland átti
á sínum tíma nokkurt frumkvæði
að því að þessi ályktun var sam-
þykkt. Hún orkaði tvímælis
gagnvart alþjóðarétti og fram-
kvæmd hennar fól í sér gróf
mannréttindabrot, fjöldamorð
og eyðingu á arabískum byggð-
um. En hún gerði ráð fyrir mynd-
un tveggja ríkja. Þótt ekki sé það
beinlínis tekið fram í ályktun Al-
þingis að tími sé kominn til að
viðurkenna ríki Palestínumanna,
þá má lesa það óbeint út úr álykt-
uninni. En sem kunnugt er stofn-
uðu Palestínumenn sitt ríki út frá
þessari ályktun Sameinuðu þjóð-
anna þann 15. nóvember 1988.
Þegar hafa 92 ríki veitt hinu nýja
Palestínuríki formlega viður-
kenningu.
Afstaöa Evrópu
Austurríki er eina ríki Vestur-
evrópu sem veitt hefur slíka
viðurkenningu, en önnur ríki ál-
funnar hafa tekið upp meira og
minna opinber samskipti við
PLO á ráðherragrundvelli.
Þetta á t.d. við um Bretland, en
breski utanríkisráðherrann hefur
oftar en einu sinni átt í opinber-
um viðræðum við Jasser Arafat
forseta Palestínu.
í Frakklandi hefur opinber
sendiskrifstofa PLO fengið stöðu
sem „Skrifstofa Allsherjarsendi-
nefndar Palestínu“, og Arafat
hefur þegið opinber heimsóknar-
boð forseta Frakklands.
Utanríkisráðherra Ítalíu Giul-
io Andreotti fagnaði á sínum
tíma stofnun Palestínuríkis og
skrifstofa PLO í Róm hefur verið
nefnd „Skrifstofa Allsherjar-
sendinefndar Palestínu“.
Á Norðurlöndunum hafa ríkis-
stjómir Finnlands, Svíþjóðar og
Noregs átt formlegar viðræður
við leiðtoga PLO, bæði í höfuð-
borgum þessara landa og í höfuð-
stöðvum PLO í Túnis.
í yfirlýsingu Alþingis segir að
„ísland eigi að hafa vinsamleg
samskipti við Frelsissamtök Pal-
estínu, PLO“. Þessi vinsamlegu
samskipti hafa ekki orðið með
Piltur i flóttamannabúðum ( Ramallah á Vesturbakkanum. Ljósm. ólg.
neinum formlegum hætti, og
Þjóðviljinn hefur það eftir óstað-
festum fregnum að íslenska utan-
ríkisráðuneytið hafi ekki svarað
vinsamlegu bréfi frá PLO, þar
sem samtökin lýsi sig reiðubúin
að framfylgja þessari stefnuyfir-
lýsingu Álþingis.
Sé þessi óstaðfesta fregn rétt er
hún óvirðing við vilja Alþingis,
íslensku þjóðina og Þjóðarráð
Palestínu.
Á vettvangi
Sameinuöu þjóöanna
ísland hefur einnig látið af-
stöðu sína til Palestínumálsins í
ljós í atkvæðagreiðslum á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna.
Lengi vel skipaði ísland sér á
bekk með þeim minnihluta þjóða
heims sem sat hjá þegar hinar ár-
legu ályktanir um fordæmingu á
mannréttindabrotum ísraels-
manna á hemumdu svæðunum í
Palestínu voru afgreiddar. Þær
hafa verið studdar af þorra þjóða
heims en einungis mótmælt af
Bandaríkjunum og ísrael og
stundum örfáum „leppríkjum"
Bandaríkjanna.
Þann 6. október síðastliðinn
greiddi ísland hins vegar atkvæði
með ályktun á Allsherjarþinginu,
sem er að ýmsu leyti athyglisverð
og afgerandi. Eins og aðrar álykt-
anir á þessum vettvangi er í þiess-
ari ályktun fjallað um Palestínu-
málið á mjög formlegu tungu-
máli, en þar segir m.a.:
Ályktun Allsherjar-
þingsins
Allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna...
...gerir sér grein fyrir uppreisn
(intifada) Palestínumanna gegn
hemámi ísraelsmanna, sem nýt-
ur vemlegrar athygli og samúðar
á meðal almennings í heiminum;
...lýsir miklum áhyggjum vegna
hins hörmulega ástands á land-
svæðum Palestínumanna, sem
hertekin vom 1967...
...ítrekar að Genfarsáttmálinn
um vemd óbreyttra borgara á
stríðstímum frá 12. ágúst 1949
gildir á herteknum svæðum Pal-
estínu sem hertekin vom af ísrael
árið 1%7, þar á meðal Jerúsalem,
og einnig á öðmm herteknum
svæðum.
...lætur i (jós mikla reiði and-
spænis síendurteknum aðgerðum
ísraelskra hemámsyfirvalda, svo
sem að særa og drepa óbreytta
borgara og fara gripdeildum um
heimili vamarlausra íbúa í palest-
ínska bænum Beit Sahour;
...undirstrikar nauðsyn þess að
stuðla að alþjóðlegri vemd pa-
lestínskra íbúa herteknu svæð-
anna;
...gerir sér grein fyrir nauðsyn
þess að auka stuðning við, hjálp
til og samstöðu með palestínsku
þjóðinni í fjötmm hemáms,
...hefur kynnt sér tillögumar í
skýrslu aðalritara samtakanna;
... vísar til fyrri ályktana svo og til
viðeigandi ályktana öryggisráðs-
ins,
1) Fordæmir þá stefnu og þær
aðgerðir ísraelskra hemámsyfir-
valda sem brjóta í bága við
mannréttindi Palestínumanna á
hemumdu svæðunum í Palestínu,
þar með talinni Jerúsalemborg,
og sér í lagi þegar ísraelskir her-
menn og landnemar skjóta til
bana og særa vamarlausa palest-
ínska íbúa, berja þá, beinbrjóta,
reka í útlegð, jafna hús þeirra við
jörðu og fara gripdeildum um
eignir einstaklinga og fjöl-
skyldna, framkvæma hóprefsing-
ar, handtökur án dóms og laga
o.s.frv.
2) Krefst þess að ísraelsk yfirvöld
virði í einu og öllu ákvæði Gen-
farsáttmálans... og hætti tafar-
laust að beita ráðum er brjóti í
bága við téðan sáttmála;
3) Minnir öll aðildarriki Gen-
farsáttmálans á að tryggja það að
ísraelsk hemaðaryfirvöld virði í
einu og öllu ákvæði sáttmálans í
samræmi við skuldbindingar
þeirra skv. 1. grein sáttmálans;
4) Harmar sterklega neitun ísra-
els að hlíta viðeigandi ályktunum
öryggisráðs Sameinuðu þjóð-
anna;
5) ítrekar að hemám ísraels á
svæðum Palestínumanna, þar
með talinni Jerúsalemborg, og á
öðmm arabískum svæðum,
breytir engu um lagalega stöðu
þessara svæða;
6) Felur öryggisráðinu að kanna
án tafar ástandið á herteknu
svæðunum með það fyrir augum
að finna leiðir til þess að veita
palestínskum íbúum svæðanna,
þ.m.t. Jerúsalem, alþjóðlega
vemd;
7) Fer þess á leit við aðildarríkin,
stofnanir Sameinuðu þjóðanna,
fjölþjóðasamtök, ríkisstofnanir,
frjáls félagasamtök og fjölmiðla
að halda áfram og auka stuðning
sinn við palestínsku þjóðina;
8) Felur aðalritara amtakanna
að kanna núverandi ástand á hin-
um hemumdu svæðum Palestínu
frá 1967, þ.m.t. Jerúsalemborg,
með öllum honum tiltækum
ráðum, og gera reglulegar skýrsl-
ur þar að lútandi og skal fyrsta
skýrsla koma svo fljótt sem unnt
er.
Grundvöllur
afstöóu íslands
ísland var í hópi þess þorra
ríkja heims er greiddi þessari á-
lyktun atkvæði sitt þann 6. októ-
ber s.l. Einungis tvö ríki vom á
móti: bandaríkin og ísrael. Því
verður að líta á þessa ályktun sem
gmndvallaryfirlýsingu um af-
stöðu íslands til Palestínumáls-
ins.
Þar fer ísland þess á leit við
önnur ríki að þau auki stuðning
sinn við palestínsku þjóðina. Sú
spuming vaknar þá, hvemig ís-
lensk stjómvöld ætla sjálf að sýna
þennan stuðning í verki? Hafi
Jón Baldvin Hannibalsson ætlað
sér að gera það með kurteisis-
heimsókn sinni til ísraels, þá
verður ekki annað ályktað en að
íslensk utanríkisstefna sé komin á
hreinar villigötur í hans höndum.
Hafi hann séð að sér er hann
meiri maður en eila, en trúverðug
verður stefna hans ekki fyrr en
hann fylgir ályktun Allsherjar-
þingsins í verki.
- Ólafur Gfslason
Föstudagur 5. janúar 1990 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 11