Þjóðviljinn - 05.01.1990, Blaðsíða 25

Af skákdæmum
Jólaskákþrautir dagblaðanna
endurvöktu áhuga minn á þessu
formi skákarinnar sem ekki alltof
margir gefa gaum að. Af íslensk-
um skákpistlahöfundum stendur
Guðmundur Arnlaugsson uppúr.
Hann hefur ekki aðeins birt
þrautir og dæmi í þáttum sínum
heldur einnig geflð út rit um þessi
efni: Skáldskapur á skákborði.
Eftir því sem ég hef komist
næst er um skiptingu að ræða í
annarsvegar skákþrautir, mát í
svo og svo mörgum leikjum, og
hinsvegar skákdæmi: hvítur
leikur og vinnur, heldur jafntefli
o.s.frv. Þaðererfitt aðgerauppá
milli en skákdæmin eru oft stærri
í sniðum og gefa meira svigrúm til
frumlegra lausna.
í upphafi aldarinnar kom fram,
flestir í Rússlandi og síðar Sovétr-
íkjunum, afar snjallir skákdæma-
höfundar sem sköpuðu stórkost-
leg dæmi. Sumir þeirra unnu úr
sama þemanu aftur og aftur og ég
ætla að gefa sýnishom af því
hvemig allt að því ótrúlega ólíkar
stöður geta átt svipaðar lausnir.
Við byrjum á einn frægustu
skákþraut allra tíma:
a b c d e f g h
Hvítur leikur og vinnur. Þetta
afar tæra og einfalda dæmi eftir
Barbier birtist í skosku blaði árið
1895. Og lausnin er eftirfarandi:
1. c7 Hd6+
2. Kb5 Hd5+
3. Kb4 Hd4+
4. Kb3 Hd3+
5. Kc2 Hd4!!
(Með hugmyndinni 6. c8 (D)
Hx4+! 7. dxc4 og svartur er
patt.)
6. c8 (H)!!
(Hótar máti með 7. Ha8+
o.s.frv.)
6. .. Ha4
7. Kb3!
- Tvöfalt uppnám. Svartur
getur bjargað hróknum en þá
kemur 8. Hcl mát. Það skemmti-
lega við þetta dæmi er að Barbier
stillti dæminu upp með orðunum:
Hvítur leikur en svartur heldur
jafntefli. Þá kom enn til skáksög-
unnar spænskur klerkur, að
þessu sinni Femando nokkur Sa-
avedra, sem kvað upp þann dóm
að dæmið væri gullfallegt en hvít-
ur ætti að vinna! Hann fann
nefnilega hinn glæsilega sjöunda
leik. Sfðan hefur verið rætt um
Saavedra-þemað.
a b c d e f g h
Hvftur leikur og vinnur. Þessi
er eftir Troitzky, einn frægasta
skákdæmahöfund allra tíma. En
hvað á dæmið sameiginlegt með
því sem kom á undan?
1. h7 Hg5+
2. Kxd6 Hxh5
3. Kc7!
(Hótar 4. Ha2 mát.)
3. .. Be6
4. Kb8!
(Ekki af baki dottinn. Hótunin
er 5. Hd6 mát.)
4. .. Bd5!
(Svartur verst snilldarlega. Það
er alls ekki augljóst hvað vakir
fyrir honum.)
5. HxdS! Hxd5
(Gildran er fullkomnuð. Ef nú
6. h8 (D) þá 6... Hd8+!! 7. Dxd8
og svartur er patt. Kannast menn
við þemað?
6. h8 (H)!! Hd6
(Þvingað vegna hótunarinnar
7. Hh6+ og mátar.)
7. Kc7
- Með tvöfaldri hótun, 8. Ha8
mát og 8. Kxd6. Svartur er glat-
aður.
Að lokum eitt dæmi fyrir les-
endur að glíma við:
a b c d e f g h
Hvítur leikur og heldur jafii-
tefli. Lausnin birtist í næsta þætti.
Skákþing Reykjavíkur
hefst á sunnudag
Skákþing Reykjavíkur fyrir
árið 1990 hefst næstkomandi
sunnudag kl. 14 í skákheimili
Taflfélags Reykjavíkur að Faxa-
feni. Tefldar verða 11 umferðir í
opnum flokki en Skákþing
Reykjavíkur er að því leyti til frá-
brugðið Haustmóti TR að ekki er
raðað niður í riðla. Teflt verður
sunnudaga, miðvikudaga og
föstudaga. Keppni í unglinga-
flokki hefsst svo laugardaginn 13.
janúar. Þar verða tefldar 9 um-
ferðir eftir Monrad kerfi.
HELGI
ÓLAFSSON
Föstudagur 5. Janúar 1990 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 25
&
Margrét Ólafsdóttir túlkaði bamslegu hræðsluna fullkomlega þótt vissulega væri nokkuð djarflega teflt.
Fagmenn á kunnum slóðum
Steinbarn,
Nýársleikrit Sjónvarpsins.
Handrit: Kristján Friðriksson,
Vilborg Einarsdóttir.
Leikstjóm, klipping: Egill
Eðvarðsson.
Kvikmyndataka: Karl Óskarsson.
Leikendur: Lifja Þórisdóttir, Rúrik
Haraldsson, Margrét Ólafsdóttir,
Klara íris Vigfúsdóttir, Hallmar Sig-
urðsson, Sigurður Karlsson, Þráinn
Karlsson, Sigurþór Albert Heimis-
son, Sólveig Aniardóttir.
Nýársleikrit Sjónvarpsins hafa
notið hvað mestrar athygli slíkra
verka frá þeirri stofnun í gegnum
tíðina, enda ágætt að hneykslast
yfir því um leið og kvartað er yfir
lélegu áramótaskaupi. Verkið
sem sýnt var að þessu sinni var
gert eftir verðlaunahandriti Vil-
borgar Einarsdóttur og Kristjáns
Friðrikssonar og náði í úrslit í
samkeppni evrópskra sjónvarps-
stöðva. Það kom líka á daginn að
hér var hreint ágætlega að verki
staðið og ólíklegt að áhorfendur
hafi séð eftir þessum hálfa öðrum
tíma við skjáinn.
Líta má á Steinbam sem ramm
íslenskt verk og því kunna ýmis
tákn sem fyrir koma að þykja
heldur klisjugjöm. Sögð er saga
ungrar konu við nám í kvik-
myndagerð erlendis, sem kemur
heim til íslands til að vinna að
handriti um sjávarháska við ís-
landsstrendur mörgum áratugum
fyrr. Hún fer vitaskuld á slóðir
atburðanna en á eyðilegum
staðnum em aðeins roskinn vita-
vörður og systir hans. Snemma
tekur rannsókn hennar breytta
stefnu þarsem slysið sjálft verður
aukaatriði og þegar fráskilin kon-
an fær dóttur sína og fyrrum
eiginmann í heimsókn er atburð-
arásinni hmndið óhindrað af
stað.
Gott og vel, þessi þráður gæti
allt eins gilt um útlendan trylli en
hér höfum við þó ýmis sér íslensk
fyrirbrigði. Einhver frómur mað-
ur (svo maður noti orðalag for-
sætisráðherra) sagði Steinbam
nákvæmlega einsog önnur léleg
íslensk leikrit með öllu til-
heyrandi: sifjaspell, geðveik
kona, morð og jafnvel annað,
slatti af hrikalegu landslagi, svo
ekki sé minnst á dæmigerðar
hjónaerjur og misheppnaðar til-
raunir manneskjunnar til að
vinna ötullega að ákveðnu verk-
efni í einangmn. Ég er nú
reyndar ekki tilbúinn til að skrifa
uppá þetta en í þessu felst ugg-
laust sannleikskom.
í Steinbami er sagan brotin
upp á nokkuð lipran hátt og
áhorfandinn kemst alltaf nær
sannleikanum, rétt einsog sögu-
hetja okkar. Þetta er einn helsti
styrkur verksins þarsem upp-
lausn myndfrásagnar er einkar
vel úr garði gerð. Sagan gengur
nokkuð hægt fyrir sig í upphafi
sem var að mínu mati kostur frek-
ar en hitt. Egill Eðvarðsson leik-
stýrir betur en oft áður og minnti
stjórn hans nokkuð á Húsið sem
hann gerði fyrir allnokkm, en
slæmu kaflamir fengu mann til að
hugsa til Djáknans misheppnaða.
Reyndar veit ég ekki hví Egill var
fenginn í þetta verk - þótt honum
farist tæknileg verkstjóm vel úr
hendi - og mætti halda áð íslend-
ingar væm uppiskroppa með
leikstjóra! Miðað við verk Egils
sem í boði var á hinni stöðinni
þetta kvöld er þó ekki hægt að
kvarta. Með Agli á bak við mynd-
avélina stóð Karl Óskarsson sem
vinnur enn einu sinni snjallt starf.
En þrátt fyrir góða tæknivinnslu
kom á óvart hve stúdíóleg leik-
myndin var innandyra.
Ekki emm við þó á flæðiskeri
stödd með leikara en vel hefur
verið valið í flest hlutverk að
þessu sinni. Lilju Þórisdóttur
tekst ágætlega upp í vandasömu
hlutverki þótt sannfæringarkraft-
ur hennar hefði brostið í heitustu
tilfinningasenum. Rúrik Har-
aldsson var hinsvegar sá sem náði
mestu róti á huga manns með
hæglátum og slungnum leik sem
magnaðist í takt við verkið sjálft.
Systur hans geðveiku leikur Mar-
grét Ólafsdóttir og túlkaði hún
bamslegu hræðsluna fullkomlega
þótt nokkuð djarflega væri lagt af
stað með geðheilsu hennar í upp-
hafi. Aðrir leikarar standa yfir-
leitt fyrir sínu, Klara íris er heil-
landi engu síður en í í skugga
hrafnsins, Hallmar er mátulega
óþolandi og ánægjulegt var að sjá
Sigurð Karlsson í öðm hlutverki
en fyllibytta eða dusilmenni.
Eftir þær umræður sem skapast
hafa um síðustu verk Sjónvarps-
ins er Steinbam vafalaust vatn á
myllu leikritaformsins. Þótt fátt
nýtt hafi í raun litið dagsins ljós
með þessu verki var sagan fag-
mannlega sögð í hvívetna og
hafði áhorfandinn því, þegar öllu
er á botninni hvolft, eftir ein-
hverju að bíða þegar upp var
staðið.
Óvæntur glaðningur
Sérsveitin Laugarásvegi 25,
sýnd í Regnboganum.
Lslen.sk, árgerS 1989.
Handrit og leikstjóm:
Óskar Jónasson.
Kvikmyndataka:
Stephen MacMillan.
Tónlist: Björk Guðmundsdóttir.
Hljóð: Kjartan Kjartansson
Aðalhlutverk: lngvar Sigurðsson,
Hjálmar Hjálmarsson, Olafia Hrönn
Jónsdóttir, Sigrún Edda Bjömsdótt-
ir, Hilmar Jónsson, Pétur Einarsson,
Soffia Jakobsdóttir.
Furðulega hljótt hefur farið
fyrir þessari íslensku stuttmynd
þar til nú, þegar hún er sýnd við
góðar undirtektir. Óskar Jónas-
son heitir hann pilturinn sem
heiðurinn á af þessu verki, sem er
eitt það fmmlegasta, skemmti-
legasta og barasta vel heppnað-
asta sem sést hefur síðustu miss-
eri. Að vísu, kunna einhverjir að
segja, er þetta aðeins stuttmynd
og því ekkert að marka sem er
vitaskuld alrangt. Það hefur
reynst mörgum snillingnum
fjötur um fót að gera góða kvik-
mynd sem aðeins er um hálfur
klukkutími í sýningu.
Sérsveitin Laugarásvegi 25
heitir hún, eða bara SSL 25 eins-
og þeir kalla sig í daglegu tali.
Söguþráðurinn er allt að því frá-
hrindandi: Sérsveitin er h'tið fjöl-
skyldufyrirtæki sem hefur það að
markmiði sínu að bjóða hinni
einu sönnu Víkingasveit byrginn.
Þegar piltamir losna undan ógn-
arstjóm föður síns um stund eiga
þeir sjálfir að stjóma æfingum í
sveitum íslands með kvinnur
sínar sér til fulltingis. Strax kem-
ur í ljós að ekki er allt með felldu í
hugarfari fjölskyldunnar og rek-
ur hver atburðurinn annan á
einkar skemmtilega vísu.
Strákamir em hver öðmm
bamalegri í hugsun og atferli og
minnti persónusköpun þeirra oft
á gengi í myndum einsog Vita-
skipi Skolimowskis eða Raising
Arizona eftir Coen-bræður. Þeir
em allt í senn, ofbeldishneigðir
ribbaldar, kjánar, stríðnispúkar
og eiginlega forheimskir í flestu
tilhti - misjafnlega þó. KalUnn er
trúlega mglaðastur allra og hefur
ömgglega átt erfitt með að sætta
sig við föðurland sitt.
Varla þarf að sálgreina perón-
ur myndarinnar betur, en þessi
frísklega kómedía mætti fá enn
meiri athygU. Óskar Jónasson er
greinilega nafn sem á eftir að
heyrast nefnt oftar í íslenskri
kvikmyndagerð, en hann hefur
síðustu misseri gert flest tónUst-
armyndbönd Sykurmolanna.
Koma hans í íslenska kvikmynda-
gerð er ekki síður skemmtileg
fyrir þær sakir að nú em um tíu ár
Uðin frá því að „fyrsta íslenska
kvikmyndin“ var frumsýnd.
KVIKMYNDIR
ÞORFINNUR
ÓMARSSON