Þjóðviljinn - 02.03.1990, Síða 20

Lög um
skynsemi
Athygli manna hefur á allra
síðustu árum í æ ríkari mæli
beinst að nauðsyn þess að
stemma stigu við lagasetningar-
æði alþingismanna vegna þeirrar
geigvænlegu skriðu skriffinnsku
og offorsjár sem hinir ótalmörgu
lagabálkar hafa haft í för með sér.
Svo ekki séu nefndar nema í
framhjáhlaupi hinar ævintýra-
legu offjárfestingar þjóðfélags-
ins, sem bundnar eru í lög, og
þarafleidd gjaldþrot.
Það kann að vísu að hljóma
sem öfugmæli, en mörgum, og
jafnvel flestum öðrum en þjóð-
kjörnum alþingismönnum, virð-
ist tími til kominn að setja lög er
kveða á um hámarksfjölda laga-
bálka og þingsályktunartillagna á
einhverju ákveðnu viðmiðunar-
tímabili, sem auðvitað yrði nánar
skilgreint í viðkomandi lögum og
meðfylgjandi reglugerð.
Til að ná því markmiði að
fækka tilraunum til nýrrar laga-
setningar, má auðvitað hugsa sér
ýmsar leiðir. Ein er sú að setja
ákveðinn kvóta á fjölda frum-
varpa einstakra þingmanna, jafn-
framt því sem þingmönnum yrði
fækkað. Sennilega er þetta ör-
uggasta og ódýrasta leiðin til að
draga úr nýrri lagasetningu.
Önnur leið er sú að lög falli sjálf-
krafaúrgildi eftirt.a.m. fimm ár,
þannig að þingmenn geti unnið
nokkuð samfleytt að því að setja
sömu lögin aftur og aftur með
smávægilegum breytingum. Enn
ein leið er sú að gera þing-
mönnum skylt að höggva frum-
vörp sín til laga í stein. Þannig
yrðu slegnar margar flugur í einu
höggi: Lagadrögin yrðu áreiðan-
lega mun styttri og hnitmiðaðri '
en nú gerist, þau myndu varð-
veitast í varanlegu formi, og síð-
ast en ekki síst yrðu þingmenn í
mun betra líkamlegu ástandi eftir
lagasetninguna vegna átakanna
við frumefni laganna, íslenska
grágrýtið.
Það er ótrúlegt, en satt, að ís-
lenska þjóðin býr á sumum svið-
um við mun flóknari lög en þjóðir
sem telja jafnvel tugi eða hundr-
uð miljón einstaklinga. Nægir að
nefna lög um það, hvar, hvernig
og hver má draga tappa úr rauð-
vínsflösku, en íslensk lög þar að
lútandi eru t.a.m. mun flóknari
og ítarlegri en þau frönsku, enda
þótt það sé álit margra íslendinga
að franska þjóðin geri í raun lítið
annað en draga tappa úr flöskum.
Veitingamaður einn, kunningi
minn, hefur fullyrt í mín eyru, að
ef Frakkar ættu að starfa eftir ís-
lenskum lögum um heilbrigðis-,
hreinlætis- og öryggismál, þá yrði
öllum veitingastöðum í París lok-
að samdægurs.
íslenskir alþingismenn hafa
einnig verið mjög vakandi fyrir
því að setja ítarleg lög um ýmis-
legt sem alla jafna flokkast undir
sjálfsögðustu skynsemisviðbrögð
Homo sapiens. Nægir þar að
nefna lög um notkun bflbelta og
bílljósa, lög um það að sama aðila
skuli ekki falið að rannsaka og
dæma eitt og sama sakamálið, lög
um snjómokstur, snjóruðning og
snjóblástur á þjóðvegum og
einkavegum í þéttbýli, strjálbýli
og á heiðum, lög um réttindi og
skyldur þeirra sem teikna, endur-
hanna, byggja, endurbyggja eða
rífa hús í þéttbýli eða strjálbýli.
Nauðsynlegt hefur ennfremur
þótt að setja nákvæma löggjöf
um réttindi, skyldur og ábyrgð
þeirra sem fara óvarlega með eld
þannig að af hljótast miklir
brunar, og í reglugerð um eld-
varnir og eldvarnareftirlit er til
dæmis tíundað að bannað sé að
ástæðulausu að rífa eldvarnar-
veggi og að leggja logsuðutæki
ofan í gúmmflím. Um vinnustaði
hafa verið sett ítarleg lög sem
stefna að því að koma í veg fyrir
að fólk sagi af sér fingurna, eyði-
leggi í sér heyrnina með því að
tregðast við að nota heyrnarhlífar
eða hafi hægðir annarsstaðar en á
þar til gerðum salernum.
Þingsályktunartillögur eru sér-
stakur kapítuli. Alþingismenn
hafa verið einkar mikilvirkir
hvað varðar ályktanir um svo að
segja öll svið mannlegra athafna.
Þó ég persónulega sé mikill aðdá-
andi náttúrubarnsins Árna John-
sen, þá fannst mér kasta tólfun-
um þegar átrúnaðargoð mitt fór
fram á það að Alþingi ályktaði
um nauðsyn þess að grafa jarð-
göng úr Vestmannaeyjum í land.
Afhverju ekki til Skotlands með
viðkomu í Færeyjum? Til allrar
hamingju grunar mig að Árni
meini ekkert með þessari tillögu
til þingsályktunar, hann sé bara
að peppa upp sína eyjapeyja.
Enda getur Árni séð það fyrir sér,
ekki síður en ég, hverskonar
ástand mundi ríkja í Eyjum ef
Reykvíkingum yrði gert kleift að
skreppa útí Eyjar í sunnudagsbfl-
túr.Þrjátíu þúsund Reykjavíkur-
bflar á rúntinum út á Skans, inn í
Dal og niður að Friðarhöfn,
Reykjavíkurpakkið sleikjandi ís
og gónandi á vinnandi fólk einsog
naut á nývirki!
Flókin, ill- og óframkvæman-
leg, jafnvel óþörf eða skopleg lög
grafa undan almennri löghlýðni.
Ef lög eru þannig úr garði gerð
verður að setja sífellt flóknari lög
um löghlýðni. Samanber sérstök
lög um virðurlög við brotum á
skattalögum.
Eða erum við svona skelfing
dómgreindarlaus og siðferðis-
kennd okkar á svo lágu stigi að
það þurfi að hóta okkur tugthúsi
til þess að við verndum börnin
okkar í aftursætinu með því að
setja á þau bflbeltin?
Asger Jorn: Án titils, olíumálverk frá 1951.
Lífeðlisfræði
listarinnar
Cobra-list og fleira úr safni Riis á Kjarvalsstöðum
„Við skulum slá því föstu að
fagurfræðin sé sjúkdómur í al-
heiminum, í náttúrunni og meðal
manna. Ekki sem banvæn elli-
hrörnun, heldur fæðingarsjúk-
dómur, lífshætta og sjúkdómurtil
lífsins sem brýst fram í óstöðv-
andi þrá. Það má því aldrei upp-
ræta hann, en hann þarf stöðugr-
ar lækningar við alveg á sama
hátt og við læknum okkur af
þorsta og hungri. Það má kann-
ski kalla hann barnasjúkdóm,
sem gefur okkur æsku jafn lengi
og við erum haldin honum, því
hann jafngildir voninni.“
Þannig kemst danski málarinn
Asger Jorn m.a. að orði í bók
sinni Held og hasard, sem gefin
var út af bókaforlagi hans,
Skandinavisk Institut for Sam-
menlignende Vandalisme árið
1963. Bókin er skrifuð á meðan
Jorn lá sjúkur á heilsuhælinu í
Silkeborg á Jótlandi árið 1952.
Hún gefur okkur góða mynd af
því hugmyndalega andrúmslofti,
sem COBRA-Iistin spratt úr.
Jorn leit á listsköpunina sem nán-
ast lífeðlisfræðilegt ferli, eins
konar sjúkdómsástand sem jafn-
framt kallaði fram eigin lækn-
ingu. Bæld orka og tilfinning í
mannslíkamanum og þjóðarlík-
amanum orsakaði að mati Jorns
sjúkdómsástand sem líkja mátti
við taugaveiklun. Listamaðurinn
kallar þessa taugaveiklun úr
djúpinu upp á yfirborðið og yfir-
vinnur hana um leið.
Hugmyndaheimur Jorns var
mótaður af existensíalisma eftir-
stríðsáranna, Sartre og þó eink-
um Kierkegaard, en einnig af sál-
fræðikenningum Freuds og þeirri
sálkönnun sem hann hafði stund-
að og kynnst í gegnum súrreal-
ismann.
Formleysumálverkið, sem svo
er kallað, er sprottið úr þessum
sama jarðvegi: existensíalisma
eftirstríðsáranna. Það gekk ekki
út frá sögulegri eða formrænni
rökhyggju, heldur nánast lífeðl-
isfræðilegri þörf mannsins til þess
að fá útrás fyrir bældar tilfinning-
ar og hvatir. Jorn og félagar voru
andhverfa hinnar klassísku list-
sýnar og hinnar sögulegu rök-
hyggju. Þeir leituðu staðfestingar
á viðhorfum sínum í sögulausri
alþýðulist, norrænni jafnt og afr-
ískri. í stað þess að byggja á rök-
hyggju sögunnar settu þeir sig í
spor barnsins og litu á listsköpun
sína út frá allt að því lífeðlisfræði-
legri þörf. Þessi þörf var ekki
bara persónuleg, heldur átti hún
að skapa grunn að nýjum heimi á
rústum þeirrar sögu og siðmenn-
ingar sem nasisminn hafði skilið
eftir sig í Evrópu.
Þessi viðhorf voru eðlileg og
kannski nauðsynleg viðbrögð við
sögulegum aðstæðum eftir-
stríðsáranna. Þau fólu í sér mikil-
væga endurnýjun í myndmáli
samtímans sem síðan leiddi til
endaloka abstrakt-expressíón-
ismans.
Sýning sú sem Kjarvalsstaðir
bjóða okkur upp á þessa dagana
með úrvali úr einkasafni Inger og
Andreas L. Riis eru eins og
ánægjulegir endurfundir við
gamla kunningja sem við höfum
ekki séð lengi. Sýningin minnir
okkur jafnframt á hversu mikil-
vægt það er að skoða myndlistina
í sögulegu samhengi og út frá for-
sendum síns tíma. Og hún sýnir
okkur líka hvað tíminn líður
hratt: að myndir sjötta áratugar-
ins skuli þegar vera eins og sögu-
legir minnisvarðar um löngu
horfinn tíma. Auðvitað hefði
mátt óska sér að þessi sýning væri
á ýmsan hátt öðruvísi, og ekki eru
öll verkin frá 6. áratugnum eða í
anda formleysumálverksins. En
ánægjulegt var að sjá málverk
Svavars Guðnasonar í eigu
Reykjavíkur í þessu samhengi.
Þau sýna okkur hversu ótrúlega
vel hann var með á nótunum þeg-
ar á stríðsárunum. Krafturinn í
verkum hans frá 1942 sýnir þá
sömu óþreyju og „taugaveiklun“
sem Jorn talaði um í bók sinni 10
árum síðar. Svavar skipar þannig
sögulegan sess, ekki bara í ís-
lenskri myndlist, heldur einnig í
evrópsku samhengi. Enginn ann-
ar íslenskur myndlistarmaður af
hans kynslóð hefur sambærilega
sögulega þýðingu.
Sýningin að Kjarvalsstöðum
hlýtur að vera mikill fengur fyrir
alla þá sem áhuga hafa á hinni
fjölskrúðugu sögu vestrænnar
myndlistar á 20. öldinni.
Ólafur Gíslason
20 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ föstudagur 2. mars 1990