Þjóðviljinn - 09.03.1990, Page 10

Þjóðviljinn - 09.03.1990, Page 10
Skák Karpov vann fyrstu skákina Einvígi Karpovs og Timmans hafið Anatoly Karpov vann fyrstu skákina í einvígi sinu við Jan Tim- man í Kuala Lumpur í Malasíu sl. miðvikudag. Þeir tefla 12 skákir og sigurvegarinn öðlast rétt til að skora á heimsmeistarann Garrí Kasparov. Karpov hafði svart og vann í aðeins 36 leikjum. í 18. leik reyndi Timman vafasama endur- bót á einni af skákum Jóhanns Hjartarsonar við Karpov í Seattle í fyrra. Skákin fylgir hér á eftir: Jan Timman - Anatoly Karpov Spænskur leikur 1. e4 e5 2. Rf3 Rc6 3. Bb5 a6 4. Ba4 Rf6 5. 0-0 Be7 6. Hel b5 7. Bb3 d6 8. c3 0-0 9. h3 Bb7 10. d4 He8 11. Rbd2 Bf8 12. a4 h6 13. Bc2 exd4 14. cxd4 Rb4 15. Bbl bxa4 16. Hxa4 a5 17. Ha3 Ha6 18. Rh4 Rxe4 19. Rxe4 Bxe4 20. Bxe4 d5 21. Hae3 Hae6 22. Bg6 Dxh4 23. Hxe6 Hxe6 24. Hxe6 fxe6 25. Be3 Df6 26. Dg4 Bd6 27. h4 Rc6 28. Be8 Re7 29. Bd7 Rf5 30. h5 Kf7 31. Bc8 Ke7 32. b3 c5 33. De2 cxd4 34. Bd2 d3 35. Ddl Dh4 36. g3 Rxg3 - og Timman gafst upp. „Ég held ég gangi heim' Eftireinn -ei aki neinn gtUMFERÐAR Uráð 6 ÚR RÍKI ÍM. A ip ARI TRAUSTI GUÐMUNDSSON SKRIFAR NÁTTÚRUNNAR ís er engu líkur (a) Kristalgrindur ískristalla séðar að ofan. Hringur og punktar eru súrefnisatóm ítveimurflötum sem liggja með u.þ.b. 0,009 nm bili. 1 nm er einn þúsund miljónasti úr millimetra. (b) Fjögur plön ískristalla sjást hér. Horft er í þverskurð eins og örin á mynd (a) sýnir. Stundum heyrist því fleygt að landið okkar beri allt of kuldalegt nafn og má það rétt vera. Hitt er svo jafn sanngjarnt að segja að það beri mjög merkilegt nafn því ís er ekki einasta mjög merkilegt efni heldur líka bæði dýrmætt og áhrifamikið. Dýrindið liggur í fersksvatnsforðanum og áhrifin í rofmætti jökla og veðurfars- áhrifum stórra ísasvæða. Uppbygging vatnssameindar- innar (tvö vetnisatóm, eitt súr- efnisatóm) er með þeim hætti að við breytingu úr vökva í fast efni þenst efnið út (að vissu kulda- marki). Þetta er einn sérkenni- legasti eiginleiki íssins; yfirleitt dregst efni saman við kólnun. Þá er þéttleiki (eðlismassi) íssins breytilegur eftir hitastigi og loft- innihaldi. Hann getur legið á bil- inu 0,83 grömm hver rúmsenti- metri (teningur sem er 1 cm á hvern kant) - til 0,9 grömm hver rúmsentimetri. Harka íss er líka breytileg. Hún er lítil nálægt 0 stigum en eykst og nær glerhörku þegar frostið er komið upp í 40-50 stig. Is er kristallað efni; hver ískris- tall (breytileg stærð) er sexhyrnd- ur og sjást kristalfletirnir jafnan ekki í ísmolum, hvort sem þeir eru teknir úr frysti eða hoggnir úr jökli. Stundum má þó sjá slíkt, einkum í jökulsporðum, en þá eru það stórir sexstrendir kristall- ar sem búnir eru til úr smáum sexhyrningum sem augað ekki greinir. Við venjulegt hitabil hér á jörðu er ís sveigjanlegt efni, þ.e. það lætur undan þrýstingi, ekki ósvipað hálfbráðnum málmi. Þessi hreyfing er tvíþætt, segjum í jöklum, því að þar er ferlið ráðandi, og hreint ekki Ijós því skriðhraðinn er ekki hár (mældur f metrum á sólarhring eða metrum á ári). Fyrri þáttur- inn felst í afmyndun íssins dálítið svipað og tekinn væri teningur úr leir og hann þrýstur saman. Síðari þátturinn felst í því að ís- massinn í heild skriplar á jörð- inni; honum er ýtt yfir stokk og steina. ís myndast á marga vegu í and- rúmsloftinu og á yfirborði jarðar. í lofti verða t.d. til haglkorn við það er litlir ískristallar hendast upp og niður í háreistum skýjum og rekast á örsmáa undirkælda vatnsdropa (ÚRKOMUÍS), á jörðu niðri frýs vatn sem grunnvatn, rennandi vatn og stöðuvatn (VATNSÍS), sjór frýs þannig að til verður venjulegur ís fullur af blöðrum með saltlegi (HAFÍS) og samþjöppun og fleiri ferli mynda ís úr snjó fyrir ofan snælínu (JÖKULÍS). Mest af ísmagni j arðar er fólgið í hafís og jökulís. Talið er að jökl- ar og ís þeki rúm 3 % af yfirborði jarðar og bara rúmmál Grænl- andsjökuls er um 2,5 milljón rúmkílómetrar. Langstærsti staki flöturinn er Suðurskautslandið og nærliggjandi hafsvæði. Flat- armál allra jökla heims er ailt að 16 milljón ferkflómterar og gefur auga leið að mikið af ferskvatni jarðar geymist sem ís. Hér þekja jöklar um 10-11% af flatarmáli landsins og ef meðalþykktin er 400 metrar þá er rúmmálið á að giska 4000 rúmkflómetrar og er það miklu meira vatn en fyrir- finnst í stöðuvötnum landsins. ísar jarðarinnar, bæði á hafi og landi, eru háðir loftslagi og þá einnig hafstraumum. Breytingar á veðurfari eru tiltölulega fljótar að skila sér í ísnum, t.d. þarf litla lækkun á meðalhita í lofti norðan íslands til þess að auka mjög líkur á hafísakomu og nú þegar hefur lægri meðalhiti og meiri úrkoma áranna 1965-1985 (miðað við 1930-1960) skilað sér í framskriði brattra skriðjökla, t.d. Gígjökuls í Eyjafjallajökli og Skaftafells- jökuls. Þetta minnir á að jafnvægið milli veðurfars og ísa eins og við þekkjum það og höf- um notið, er afar viðkvæmt. Breytingar á því, og þá sumar af mannavöldum, hafa ófyrirsjáan- legar afleiðingar í mörgum efnum af því að einn þáttur grípur í ann- an og lífkeðjan er umhverfinu háð. Umhverfismál Evrópu, svo dæmi sé nefnt, getur haft áhrif á Gígjökul, loðnuna og lesandann. Af þessu má sjá að stjórnmál, veður og ís varða okkur nokkru. AUGLYSINGAR Bátur Óska eftir að kaupa lítið notaðar Elliðahand- færarúllur og netasjálfdraga fyrir trillu. Upplýsingar í síma 95-14037. é /X% Starfsfólk í veitingahúsum Ákveðið hefur verið að viðhafa allsherjar- atkvæðagreiðslu við kjör stjórnar og trúnaðar- mannaráðs hjá félagi starfsfólks í veitinga- húsum fyrir næsta starfsár. Listum, ásamt meðmælendum, ber að skila á skrifstofu F.S.V. Ingólfsstræti 5, fyrir kl. 12 á hádegi 16. mars 1990. Kjörstjórn AUGLÝSINGAR Húsverndarsjóður Reykjavíkur I lok apríl verður úthlutað lánum úr húsverndar- sjóði Reykjavíkur. Hlutverk sjóðsins er að veita lán til viðgerða og endurgerðar á húsnæði í Reykjavík sem sérstakt varðveislugildi hefur af sögulegum eða byggingarsögulegum ástæð- um. Umsóknum um lán úr sjóðnum skulu fylgja greinargóðar lýsingar á fyrirhuguðum fram- kvæmdum, verklýsingar og teikningar eftir því sem þurfa þykir. Umsóknarfrestur er til 6. apríl 1990 og skal um- sóknum, stíluðum á Umhverfismálaráð Reykja- víkur, komið á Skrifstofu Garðyrkjustjóra, Skúlatúni 2, 105 Reykjavík. AUGLYSINGAR Hlutastarf Okkur vantar duglegt fólk til að vinna við áskrifendasöfnun. Um er að ræða hringing- ar síðdegis, á kvöldin og um helgar. Upplýs- ingar veita Eva Lísa og Þorgerður á af- greiðslu blaðsins í síma 681333. ÞiÓÐyiLJINN Auglýsing frá menntamálaráðuneytinu Starfsemi lönfræösluráös sem var á Suðurlandsbraut 6 hefur veriö færö í framhaldsskóladeild menntamálaráðuneytisins í Sölvhól, Sölvhólsgötu 4, Reykjavík, Sími: 609500. Reykjavík, 6. mars 1990 MENNTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.