Þjóðviljinn - 29.06.1990, Blaðsíða 19

ELGARMENNINGIN
Toshikatsu Endo: Verk mín eru hvorki austræn né vestræn, heldur mannleg
Japanski nýiistamaðurinn Tos-
hikatsu Endo við eitt verkanna á
sýningunni. Trjádnjmbamir tjöru-
bomu mynda hring, sem er lista-
manninum mjög hugleikið tákn.
Suður í Hafnarfirði er hópur
manna að setja upp verk Jap-
anans Toshikatsu Endo í Hafn-
arborg. Nokkrir menn kijúpa
við tvo kolsvarta trjáboli sem
eru reyrðir saman með snæri.
Toshikatsu Endo gefur fyrir-
mæli á japönsku og Kristín Is-
leifsdóttir listamaður túlkar fýrir
mannskapinn. Það er greini-
lega mikil nákvæmnisvinna að
setja upp verkin, til þess notar
listamaðurinn hallamál, snæri
og krítar. Hann rissar á blað
leiðbeiningar fyrir aðstoðar-
menn og Kristín snarar jafnóð-
um japönskunni yfir á íslensku.
Blaðamaður Nýs helgarblaðs
hefur heppnina með sér, á vel
undirbúinn blaðamannafúnd
Hafnarborgar mætir enginn
keppinautur, þeir eru á hlaupum
um holt og hæðir á eftir drottn-
ingu, og hann fær gott næði til að
ræða við Toshikatsu Endo um list
hans og verkin á sýningunni.
Blaðamaður fær sér sæti milli
listamannsins og Kristínar sem
þýðir spumingar og svör.
Höfuöskepnurnar
Eg er orðinn leiður á því að
vera skilgreindur sem austrænn
eða vestrænn, það er ekki lengur
gagnleg umræða. Eg er löngu
hættur að hugsa á þeim nótum. A-
hrif frá austri í vestri og öfugt eru
löngu tilkomin og erfitt er að gera
sér grein fyrir hvað kom fyrst og
hvaðan nú á dögum, og mér þykir
það ekki skipta máli, segir Tos-
hikatsu Endo.
Heimurinn hefur skroppið
saman og áhrifin eru blönduð og
hafa löngu skotið rótum. Endo
segist ekki lengur eyða tíma í
slíkar hugleiðingar, heldur hefúr
hann snúið sér að hinu sammann-
lega, og þeim efnum sem maður-
inn hefur notað frá örófi alda. List
mín er hvorki austræn né vestræn,
hún er mannleg, segir listamaður-
inn.
I list hans koma sífellt fyrir
sömu efnin og formin, hringurinn
er honum hugleikinn, vatnið, eld-
urinn, viðurinn og moldin. Hring-
urinn er fyrsta formið sem maður-
inn hefur meðvitað skapað. A
mikilvægum stundum í öllum
þjóðfélögum skiptir hringurinn
miklu máli. Hringurinn er áber-
andi tákn í öllum menningarsam-
félögum, í siðum og athöfnum
þjóða.
Efnismeðferð Toshikatsu
Endo hefur tekið töluverðum
breytingum. Hann hóf feril sinn á
notkun ljósmyndatækni, teikning-
um og gjömingum. Síðan gerðust
verk hans huglægari og hann tók
til við að nota vatnið og síðar eld-
inn. Viðurinn og moldin koma
einnig við sögu í verkum hans.
Þessi efni telur Endo sín efni.
Hann kærir sig eingöngu um að
nota þau efni sem jörðin gefur af
sér. Efni eins og vatn og eld, sem
skipt hafa manninn máli frá upp-
hafi siðmenningarinnar. Með því
að nota þessi „frumefni” bindur
það hugsunina og ég nota þau
eins og frummaðurinn gerði, seg-
ir Endo.
Sköpun
stemmninga
Uppsetning verkanna á hveij-
um stað getur verið vandasöm af
því að hún skiptir meginmáli.
Með staðsetningu er verkið Iagað
að rýminu og listamaðurinn leit-
ast við að skapa andrúmsloft og
hughrif með verkinu og rýminu.
Fyrst hófst Endo handa við að
staðsetja verkin nokkum veginn,
ákveða í hvaða vistarvemm
safnsins hvert þeirra ætti að vera,
síðan spáir hann meira í rýmið, og
skapar stemmningar. Mikilvægt
að jjau njóti sín á réttum stað.
Nýjustu verk Endo em stórir
trjádrumbar sem hann kveikir í
úti í náttúmnni, úti í skógi eða
niður við vatn. Þá athöfn sjá
margir sem sérstakan gjöming og
undrast að listamaðurinn kýs að
vera einn við bmnann. Endo segir
að hann líti á branann eins og
hvem annan undirbúning og
vinnu við verkið, listamenn sýna
verk sín ekki fyrr en þau em full-
sköpuð og það sama eigi við um
hann. Auk þess segist hann ætíð
vera hálfsmeykur þegar hann
kveikir í viðnum og líður því best
einn síns liðs. Það er alls engin
djúp merking sem liggur að baki
aðferðinni, segir hann. Dýpsta
merking verksins liggur í hug-
myndinni að baki. Þegar verkið er
tilbúið fer rýmið að skipta máli og
fagurfræðilegt gildi verksins í
rýminu.
Hvað nákvæmni við uppsetn-
ingu verkanna varðar segir Endo
að verkin á sýningunni myndi
heild, konsept, eins og málverk
sem kemur ákveðnum skilaboð-
um eða áhrifum á framfæri. Allt
hefur sína nákvæmu punkta, þótt
viðkomandi hlutur sé grófur,
þessir punktar verða þess vegna
að vera hámákvæmir.
Hugmyndin að baki sérhveiju
verki breytist ekki í vinnslunni.
Endo segist hugsa mikið um það
sama aftur og aftur, gmnnhugs-
unin breytist ekki, og er endurtek-
in sí og æ.
Sýninguna skipulagði Nor-
ræna listamiðstöðin í Sveaborg í
Finnlandi, og héðan fer hún til
Henie-Onstad listamiðstöðvar-
innar í Noregi. Fé til sýningarinn-
ar lagði Sasakawa stofnunin í
Japan til úr sérstökum sjóði til efl-
ingar samvinnu milli Japans og
Norðurlandanna. Listamaðurinn
dvelur á landinu í vikutíma í boði
Hafnarborgar, og verður við-
staddur opnun sýningarinnar þar
á morgun. Sýning Endos stendur
til 22. júlí. Hafharborg er opin
alla daga nema þriðjudaga frá kl.
14-19.
BE
Hringurinn er sammannlegt tákn
sem kemur fyrir í öllum menningar-
samfélögum. Myndir Kristinn.
Föstudagur 29. júní 1990 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA19