Þjóðviljinn - 02.11.1990, Qupperneq 8

Útgefandl: Útgófufélag Þjóðviljans Auglýsingastjóri: Steinar Haröarson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson Afgreiðsla:« 68 13 33
Rltstjóran Aml Bargmann, Ólafur H. Torfason.Helgi Auglýslngadelld:» 68 13 10 - 68 13 31
Guðmundsson Slmfax: 68 19 35
Umsjónarmaöur Helgarbiaðs: Ragnar Kartsson Verð: 150 krónur l lausasöiu
Fréttastjórl: SlgurðurÆ Frlðþjófsson Setnlng og umbrot: Prenlsmlðja Þjóðviljans hf.
Útlit: Þröstur Haraldsson Prentun: Oddi M.
Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis
Vextir
Á tímum þjóðarsáttar, þegar flestum tiltæk-
um ráðum er beitt til að hamla gegn verð-
bólgu, vekur hækkun nafnvaxta hjá íslands-
banka athygli því þess verður væntanlega
ekki langt að bíða að aörir bankar fari sömu
leið. Vaxtahækkunin nær ekki til vaxta af verð-
tryggðum lánum og hefur því ekki áhrif á
greiðslubyrði af þeim lánum sem jafnan vega
þyngst í fjárhag heimilanna. Nafnvextir voru
síðast lækkaðir fyrir fáum vikum en þá stefndi
allt í minnstu verðbólgu í manna minnum.
Margir töldu þá að vaxtalækkunin væri ótíma-
bær, verðbólga færi aftur upp á við innan tíð-
ar.
Enda þótt nafnvaxtahækkun hafi ekki áhrif
á húsnæðislán er meiri verðbólguhvati í
hækkun þeirra en ætla mætti í fyrstu. Nafn-
vöxtum er mikið beitt í verslun og hverskonar
þjónustuviðskiptum og hafa því jafnan fljótvirk
áhrif á verðlag, að minnsta kosti þegar þeir
eru hækkaðir.
Engum dylst að hætta er á að verðbólga
fari upp á við meðal annars vegna hækkunar
á olíu. Reynt hefur verið að draga úr áhrifum
þessarar hækkunar með því að festa álögur
ríkissjóðs við ákveðna krónutölu. Þannig held-
ur ríkið sömu tekjum en hækkunin fer að öðru
leyti út í verðlagið.
Verðstöðvun með lagaboði á ekki lengur
upp á pallborðið í þjóðfélaginu, hvorki hjá
stjórnmálamönnum né hagsmunasamtökum.
Þessi breyting kallar á miklu meiri ábyrgð
þeirra sem hafa fengið næstum ótakmarkað
frelsi til að ráða verðlagsþróuninni. Verslunin
býr við næstum ótakmarkaö frelsi, samkeppn-
in ein, sem er þó stundum í skötulíki, á að
halda verðlagi í skefjum. Reynslan sýnir að
hafa þarf vakandi auga með verðlagi, virkt
verðlagseftirlit almennings, þar sem raunveru-
leg samkeppni fer fram, getur vissulega skilað
árangri.
Framhald þjóðarsáttar ræðst af mörgum
þáttum. Suma er hægt að ráða við, aðra ekki.
Alla sem eru af innlendum toga er nauðsyn-
legt að takast á við en erlend verðbólga sem
kemur fram í innflutningsverði kemur óhjá-
kvæmilega að lokum fram í verðlagi hérlendis,
eins og dæmið um oiíuna sýnir.
Stöðugleikinn í efnahagsmálum hefur leitt
til miklu betri afkomu atvinnufyrirtækja, ekki
síst í sjávarútvegi. Þetta á að öllu jöfnu að
skapa verkalýðssamtökunum betri skilyrði til
að knýja á um batnandi afkomu heimilanna og
aukinn kaupmátt. I reynd eru samtök launa-
fólks á hinum frjálsa vinnumarkaði í harðri
samkeppni um þær tekjur sem myndast í at-
vinnurekstrinum. Vinnulaun, vextir, orkukostn-
aður, hráefni eru stórir útgjaldaliðir og þegar
vaxtafárið stóð sem hæst greiddu mörg fyrir-
tæki jafn mikið í vexti og vinnulaun. Hækkun
vaxta, dýrari orka og hráefni hafa að sjálf-
sögðu áhrif á aðstöðuna til að knýja fram
hærri laun og heggur auk þess í þann hagnað
sem vera kann til skiptanna.
Það er þess vegna gríðarlegt hagsmuna-
mál fyrir launafólk að reynt sé að halda í horf-
inu á öllum sviðum, hvert tækifæri sem gefst
til að halda verðbólgu í skefjum, sé notað til
hins ýtrasta. Þetta á ekki síst við um vexti en
afkoma bankanna hefur á undanförnum miss-
erum verið afar góð og þeir liggja undir ámæli
fyrir að hafa ekki lækkað vexti nægilega og
aldrei nógu fljótt.
Með þjóðarsáttinni var ætlunin að leggja
grunn að batnandi lífskjörum og samtök
launafólks munu ætlast til þess að við það
verði staðið en batnandi aðstæður verði ekki
til þess eins að bankarnir hirði aukinn arð með
hærri vöxtum.
hágé.
0-ALIT
8 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 2. nóvember 1990