Þjóðviljinn - 02.11.1990, Qupperneq 22

Ingunn
Ásdísardóttir
Fjarverandi
landsfeður
Það voru eldhúsdagsumræður á
þingi um daginn, og við atkvæðin
fengum að fylgjast með í gegnum
blessaða ljósvalcamiðlana, Etnnvem
veginn er allt öðruvísi að hlusta á
þessar umræður nú, heldur en þegar
maður var bam. Þá var þetta stórt
mál, - öll fjölskyldan settist við út-
varpið með andakt í svipnum og
hlustaði með fúllkominm einbeit-
ingu og áhuga á þau fræði, stjóm-
málalegs, hetmspekilegs og gaman-
sams eðlis, sem landsfeðumir höfðu
ffam að færa. Einn og einn fjöl-
skyldumeðlimur laumaði fram at-
hugasemdum með eða á móti stöku
þingmanni eða ráðherra og afi
kveikti sér í vindli. Það kom meira
að segja fyrir að það varð æsingur í
stofunni heima þegar einhver bláber
vitleysan (yfirleitt um landbúnaðar-
málin) rann upp úr heimamönnum á
alþingi. En í þann tíð fauk jaftivel í
kviðlingum úr ræðustól á alþingi.
Mér fannst þetta alltaf dálítið
merkilegur atburður, en kannski
hefur það aðallega verið andrúms-
loftinu á heimilinu að þakka, fremur
en viskunni og stjómkænskunni á
alþingi. Eitt hvarfíaði þó aldrei að
mér á þessum stundum fyrir framan
útvarpið þegar ég var bam, og það
var að verið gæti að alþingismenn
hlustuðu ekki hverjir á aðra í eld-
húsdagsumræðum, létu hreinlega
ekki svo lítið að láta sjá sig í þing-
sölum á þessum merku kvöldstund-
um.
En svo fullorðnast maður og
stækkar og hættir að horfa út í heim-
inn bláum bamsaugunum og sjón-
varpið mætir í stofuna. Þá er svo
komið að eldhúsdagsumræðumar,
sem og aðrir atburðir stjómmálanna
og þjóðlífsins, koma inn til manns í
beinni útsendingu bæði fyrir augu
og eym. Og þá verður maður fyrir
vtssu áfalli við að uppgötva að í söl-
um alþingis em svo til öll sæti auð
undir eldhúsdagsumræðum. Auð-
vitað veit ég að allir þingmenn fá
ræður hvers annars prentaðar, sjálf-
sagt bæði fyrir og eftir eldhúsdags-
umræður, og ég skil líka ósköp vel
að alþingismönnum geti leiðst í
þingsölum, eða að þetr þurfi öðra
hvom að rétta úr sér, jafnvel fara
fram að pissa, - en að þeir láti varla
sjá sig inni, ræðu eftir ræðu, það er
mér oskiljanlegt. Mér finnst þetta
bera vott um ótrúlega blindu, -
blindu manna sem starfa í og stjóma
þjóðfélagi sem svo til eingöngu lýt-
ur lögmálum markaðarins, þjóðfé-
lagi sem hefur bólgnað og tútnað út
af auglýsingaskrumi, og það hélt ég
að allir vissu í dag að vara sem ekki
er auglýst, á sér enga sölumögu-
leika.
Þingmenn verða að kunna að
selja sig. Það er eitt það allra mikil-
vægasta. Skítt með það hvort þeir
em með eða á móti álmálinu, kvót-
anum, vaxtabreytingum, skatta-
hækkunum hér og þar, inngöngu í
EB, viðgerð og breytingum Þjóð-
leikhússins, innflutningi á landbún-
aðarvömm, eða hverjum öðmm
slíkum smá- og aukaatriðum. En
þeir verða að kunna að skapa sér
ímynd sem er traustvekjandi og
ábyrg svo að við, hin óbreyttu at-
kvæði, kjósum nú ömgglega þá
flottustu og smörtustu en fömm
ekki að eyða atkvæðinu okkar á ein-
hvem smáflokk með hugsjónir sem
hvort eð er hefur enga möguleika á
að ná manni inn á þing.
ímyndið ykkur, lesendur góðir,
hversu glæsilegt og traustvekjandi
það væri að sjá heilu þingflokkana
sitja áhugasama og einbeitta inni í
þingöslum undir eldhúsdagsumræð-
unum. Þetta væm stjómmalaflokkar
sem tækju ábyrgð sína og ímynd al-
varlega, stjómmálaflokkar sem
hlustuðu með athygli á málflutning
andstæðingsins, vægju hann og
mætu íyrir framan okkur atkvæðin,
meðlimir þeirra hvísluðust á um
ýmisleg alvarleg mál sem upp
kæmu, og síðast en ekki síst, sknf-
uðu hjá sér að okkur ásjáandi. þann-
ig myndu viðkomandi stjómmála-
flokkar sópa að sér atkvæðunum,
það er ég alveg sannfærð um. Þá
sætum við ekki fyrir framan kass-
ann og dunduðum okkur við að telja
auðu stólana í salnum, skoða bindið
hans Þorsteins (rétt á meðan hann
staldrar við í ræðustól), kjólinn sem
Margrét Frimanns er í (líka rétt á
meðan hún straldrar við í ræðustól),
spá í hvers vegna Júlíus kemur ekki
alveg inn heldur er alltaf að kíkja
inn um dymar öðm hvom, spá í
hvort brosvöðvinn hafi gleymst í
sköpunarverkinu á Jóni Sig, eða
íýlgjast með því hvort Steingrímur
sofnar alveg þessa stund sem hann
situr inni.
Nei, þá sætum við með eyrun
sperrt ásamt öllum þingmönnum og
fylgdumst með þjóðfélagsumræð-
unni af áhuga og athygli.
En þegar ástandið í þingsölum
er eins og í eldhúsdagsumræðunum
síðast, þá spyr maður sig bara hvort
allir þessir þtngmenn haft alist upp í
torfkofönum og algerlega misst af
markaðs- og auglysingaþróuninni.
Ég er viss um að enginn amriskur
þingmaður léti svona nokkuð henda
sig. Hann vissi sem væri að hann
myndi tapa fjölda atkvæða með því-
líku athæfi. Hann vissi sem væri að
atkvæðin hans sætu heima og
spyrðu sjálf sig: „Hvar er minn
maður? Hvers konar óvirðing er
þetta sem hann sýnir því trausti sem
við höföm sýnt honum? Er hann
bara í kaffi einhvers staðar úti í bæ?
Asskoti langur kaffitími það! Og
hvemig er þetta með frumvarpið
sem hann ætlaði að koma í gegn?
Núverandi ræðumaður er einmitt að
hakka það í sig og minn maður er
ekki einu sinni á svæðinu! Þetta
finnst mér bara alls ekki nógu gott.
Ég kýs hann sko ekki afför.“
Én svona nokkm átta þeir sig
ekki á, blessaðir þingmennimir okk-
ar. Það er líka alveg borin von að
þeir reyni að vera svolítið frumlegir
og skemmtilegir í framsetningu
sinni á sjálföm sér til okkar atkvæð-
anna. Éf þeir gæfö nú verið
skemmtilegir og grinað ofarlítið
þegar þeir em að íofa unnvörpum
upp í teinóttu ermamar sínar, þá
væri mikið unnið. En það er fátt
frumlegt og smart sem viðkemur
þingmönnum, - nema þá helst Ingi
Bjöm sitjandi á gólfmu á síðum
Morgunblaðsins. Það var þó við-
leitni í prófkjörinu um daginn.
Nei, það em smartheitin í máli
og mynd sem skipta máli. Og tómir
þingsalir era alveg gasalega lítið
smart. Sföðmenn vita vel hvað það
er ósmart að spila á balli sem enginn
kemur á, enda leggja þeir mikið á
sig til að koma fólki á böllin hjá sér.
Þeir láta hanna á sig búninga og
ímynd og þeir æfa sig fyrirfram.
Enda kemur fólk á böllin hjá þeim.
Og þeir mæta meira að segja sjálftr
og spila og syngja, og þegar Ragga
syngur lag ein, þá er Egill líka á
sviðinu og þegar Egill syngur lag
einn, þá fer Ragga ekki fram i pásu.
Onei.
En svona trikk hafa þingmenn
ekki fattað ennþá. Þeir hafa greini-
lega ekki náð pví að heil atvinnu-
frein heför sprottið upp á síðustu
ratugum, - auglýsingastofamar.
Slíkar stoför taka ekici bara að sér að
búa til auglýsingar í blöð og sjón-
vörp. Nei, þær hanna ímynd fólks.
Þetta vissi Magga Þatsjer. Hún fór
og keypti sér ný átfitt og nýtt herdú
þegar nún fór í kosningabaráttuna
og varð forsætisráðherra. Hún heför
ekki gengið í nærbuxum að eigin
vali allar götur síðan. Auglýsinga-
stofan hennar sér um þessi mál.
Magga lét líka kenna sér að ganga
og tala upp á nýtt svo hún væri bæði
smart og traustvekjandi. Enda sjá
allir menn hvert hún heför náð. Hun
heför fram að þessu lítið þurft að
óttast að missa embættið í einhverj-
um bjálfalegum kosningum, sem
hafa lítið annað en óþægindi í för
með sér. Það er helst núna, enda er
þetta orðinn svo langur tími að fólk
er farið að muna i tilbreytingu og
Magga er nú komin á þann aldur að
ekki er alveg eins auðvelt fyrir hana
að skipta algerlega um ímynd afför
og hér í eina tíð. En þó veit maður
aldrei.
Og mér fínsnt veruleg ástæða til
að okkar menn fari að athuga sinn
gang. Það em engin gamanmál þeg-
ar þeir Spaugstofamenn og Jóhann-
es hermari em famir að herma svo
vel eftir stöðluðum ímyndum pólit-
íkusanna að sauðsvartur almúginn
er farinn að eiga í erfiðleikum með
að greina feikið frá fýrirmyndinni!
Líf og dauði
Nemendaleikhúsið sýnir í
Lindarbæ:
DAUÐA DANTONS eftir
Georg Buchner. Þýðing: Þor-
varður Helgason. Leikstjóm:
Hilde Helgason. Leikmynd og
búningar: Karl Aspelund. Tón-
list og leikhljóð: Eyþór Arn-
alds. Lýsing: Egill Ingibergs-
son. Leikendur: Ari Matthías-
son, Gunnar Helgason, Hall-
dóra Björnsdóttir, Ingibjörg
Gréta Gísladóttir, Magnús
Jónsson, Þorsteinn Bach-
mann, Þorsteinn Guðmunds-
son, Þórey Sigþórsdóttir og
fleiri.
Efsti bekkurinn í Leiklistar-
skólanum ræðst ekki á garðinn
þar sem hann er lægstur í fyrsta
verkefhi sínu á lokaári og sýnir
eitt af höfuðverkum leikbók-
mennta Evrópu, leikinn um
ósigur Dantons og fylgismanna
hans í frönsku stjómarbylting-
unni. Hér gefur að líta stór og
mikil örlög, valdbeitingu og
valdníðslu, djúpan efa, sam-
viskubit og háleitar hugsjónir
hinnar borgaralegu byltingar,
meðan stéttin var í árdaga sinnar
valdatöku.
Fjöldinn
Til að koma slíku sjónarspili
á svið þarf að tjalda öllu sem til-
tækt er. Það em því ekki bara
nemendur á síðasta ári sem
standa að sýningunni, heldur all-
ir nemendur skólans, yngri nem-
endur sjá ýmist um smærri hlut-
verk eða verklega og tæknilega
þætti við flutninginn. Og stór
sýning á borð við þessa þar sem
hver og einn er raunar að stíga
sín fýrstu spor undir merkjum
atvinnumennsku krefst mark-
vissrar leikstjómar.
Það er fýrsta ágæti Dauða
Dantons hversu Hilde Helgason
hefúr gert úr þessu efni heild-
stæða og fallega sýningu. Hún er
ekki aðeins mjög skynsamlega
lögð hinum ungu listamönnum,
sparlega leikin og af smekkvísi,
heldur em áherslur hennar hár-
réttar. Umgerðin mjög snotur og
búningar nær réttum tíma.
Annað ágæti hennar er þýð-
ing Þorvarðar Helgasonar sem
dirfist loks að bera upphafið,
þróttmikið og ríkulegt málfar
inn í leikhús. Loksins fá leikarar
mikilvægan merkingarrikan
texta til að mæla fram, víðsfjarri
þeim snotra smágerva eða
hversdagslega stíl sem ríkir í
leikhúsum ef frá em taldar sí-
gildar þýðingar. Þessi texti ögrar
áhorfandanum, krefst einbeit-
ingar og hugsunar umfram hina
sjálfvirku viðtöku, enda hér
fjallað um rótarstungur, umbylt-
ingu gildandi hefða, stjómmála-
leg og tilfínningaleg átök sem
em sífellt á ferðinni þótt sljó
móttaka okkar fýrir tíðindum af
okkar hreyfmgarmiklu tímum
byrgi okkur sýn á þá öld sem við
lifúm.
Byltingin
Líkast til er Dauði Dantons
veigamest þeirra verka sem
Qalla um byltingartíma. Brecht,
Grieg, Weiss, Bolt og nú síðast
Brenton og Ali hafa allir reynt
að spanna sögulegt skeið bylt-
ingar í verkum sínum, reynt að
lýsa deiglunni, flóknum pólit-
iskum átökum, skýra línumar og
alltaf í stómm mannmörgum
verkum sem draga dám af hin-
um raunvemlega atburði. Þetta
em leikrit sem em skrýmsli,
stundum óskapnaðir með ótal
anga, göt eða ganga. Byltingin
er svo flókið efnahagslegt og
pólitískt fyrirbæri að það þarf
snillingsgáfú til að geta gætt
hana lífi í daufum endurhljómi
leiksviðsins. Og víst er það að
BUchner er snillingur þótt dæm-
in um það séu bara tvö,
Woyzeck og Dauði Dantons.
Sérhver áhugamaður um bylt-
inguna, þetta merkilega fyrir-
bæri í sögu mannanna, ætti ekki
að láta sýninguna fram hjá sér
fara af þeim sökum einum.
Leikendur
Það leiðir af ffamansögðu að
í þeim fjölda hlutverka sem
verkið býr yfir em mörg sem
gefa ungum leikurum tækifæri
til að spreyta sig, bæði smá og
stór. Allur hópurinn stendur sig
þokkalega i þessari raun. Hlut-
verkin em afar skýrt mörkuð og
búa öll yfir kostum sem nýtast
krökkunum vel. Öll leika þau
fleiri en eitt hlutverk, nema Þor-
steinn Guðmundsson fer með
hlut Dantons. Aðrir nemendur á
lokaárinu eiga í tveim eða fleiri
hlutverkum misgóða spretti.
Þorsteinn er að mörgu leyti
sannfærandi í túlkun sinni. Dan-
ton er fatalisti, hefúr bergt bikar
skynsemishyggjunnar í botn.
Hann hafnar guði, jafnvel lífinu
sjálfú, lítur á gröfina sem hvílu,
dauðann sem lausn í tómi sínu.
Og með þvi hann hefúr gerst
herra lífs og dauða í september-
morðunum þegar múgurinn
myrti hundmð með köldu blóði
og náð þeirri undarlegu stöðu
sem nú um stundir er algeng að
vera lýðforingi, þá þekkir hann
ekki lengur neinn unað, nema
líkamlegan losta. Hann er þann-
ig nútímaleg hetja, maður okkar
tíma. Þorsteini tekst prýðilega
vel að kljást við þessa flóknu
manngerð. Hann er víst ungæð-
islegur oft í viðbrögðum sínum,
en það skaðar ekki persónuna.
Félagar hans em ráðsettari í
sessi, Þorsteinn Bachmann og
Magnús Jónsson, sem og and-
skotar hans, Gunnar Helgason
og Ari Matthíasson í hlutverkum
Robespierre og St. Just. Allir
standa þeir sig vel. Magnús á að
vísu við smá vanda að striða í
holdgervingu, rödd hans skortir
fúlla sannfæringu. Ara tekst
heldur ekki til fúlls að gefa St.
Just þann kraftbirtingarhljóm
sem sannfæringu fýlgir. Gunnar
er ljómandi sem Robespierre og
Bachmann traustur sem Lacroix.
Stúlkumar búa við ójafnari hlut.
Rullumar þeirra em smærri og
fleiri. Ingibjörg nær sér helst á
strik sem stúlkan lostafúlla, Þór-
ey er fín sem Lucile og Halldóra
ágæt sem Julie, þótt útganga
hennar sé full melódramatísk.
Endalok
Mikilvægast er þó að sýn-
ingin stendur vel sem heild og er
finn vitnisburður um merkingar-
ríkt og mikilvægt leikhússtarf.
Nemendasýningar em þegar
best er á kosið ekki vettvangur
fýrir sólóista, heldur samstarfs-
hóp. Og byltingar era heldur
ekki gerðar nema fýrir samstarf
góðra manna þótt þær tortími
þeim jafhan um síðir.
pbb
Sjötti júlí
Sovésk kvikmynd í bíósal MÍR
MÍR hefúr lengi haldið þeim
sið að sýna sovéskar kvikmyndir
í bíósal sínum við Vatnsstíg 10. í
haust og vetur hafa þegar verið
sýndar nokkrar merkilegar
myndir, m.a. eflir þá Tarkovski
og Eisenstein. Næstkomandi
sunnudag verður sýnd myndin
Sjötti júlí. Fjallar hún um þá at-
burði sem gerðust í júlímánuði
árið 1918 þegar svokallaðir
„vinstrisósíalistar“ í hópi bylt-
ingarmanna í Rússlandi gerðu
uppreisn gegn ráðstjóm Lenins. í
upphafi myndarinnar em sýnd
nokkur atriði úr gömlum ffétta-
myndum, en öll gerð myndarinn-
ar er með sterkum svip heimilda-
kvikmyndarinnar, þótt leikin sé.
Leikstjóri Sjötta júlí er Júlí
Karasik, en höfúndur tökurits
með leikstjóra er Mikhaíl
Sjatrov, þekkt sovéskt leikskáld.
Með hlutverk Lenins fer Júrí
Kajúrov. Myndin er með enskum
skýringatextum. Aðgangur er
ókeypis og öllum heimill.
Á næstu vikum verða sýndar
kvikmyndimar Hvíti Bim Eyma-
blakkur í leikstjóm Stanislavs
Rostotskís, Síberíuhraðlestin og
Rall, leikstjórar em Eldar
Úrazbajev og Alois Brench.
22 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 2. nóvember 1990