Þjóðviljinn - 11.01.1991, Blaðsíða 19

Dýr blll er ekki farartæki, heldur
vopn i sálarstrlði.
Skór, úr
og reiðhjól
Lúxusfólkið getur fengið
merka vörunautn bæði út úr
merkum skóm enskum sem kosta
þúsund pund parið og út úr kasm-
írkápu sem kostar 200 þúsund
krónur og þar yfir eða makalausu
úrasetti (armbandsúr og vasaúr)
sem lofað er að verði ekki fram-
leitt nema í 300 eintökum og á að
kosta 490 þúsund svissneskra
franka stykkið (eða nálægt tutt-
ugu miljónum króna). Allt verður
að lúxus ef sérhannað er og gert
sjaldgæft og dýrt með ýmislegum
tæknibrellum og auglýsinga-
galdri. Reiðhjólið hefur til dæmis
sótt upp á við I huga hinna efti-
uðu, það er ekki lengur bara sér-
viska þeirra sem ekki kunna bíla
að meta, heldur heilsuappírat. Og
þá fer ekki hjá því að framleidd
verði hefðarhjól sem kosta kann-
ski 300 þúsund krónur, kannski
600 þúsund, því ekki það?
Og sem fyrr segir: það verður
að sjást að sá sem kaupir er í sér-
flokki. Það verður að bera mikið á
flnum vörumerkjum, getur meira
að segja verið að á kasmíijakka sé
saumað stórum stöfum „Dýr
Ríkidæmi og lúxus
|U| aður kemur á ættarmót
einskonar og hittir kann-
ski frænku sem maður hefur
ekki talað við Iengi og sér til
undrunar heyrist traust og mið-
aldra stuðningskona Sjálfstæð-
isflokksins frá blautu barns-
beini segja þetta fyrst af öllu:
Þeir ríkari eru alltaf að verða
ríkari á þessu landi.
Og satt að segja er þetta við-
kvæði í mörgum löndum nú um
stundir, ekki síst þeim sem við
líkjum helst eftir. Jafnaðarhug-
myndir eru ekki í tísku, ekki „in“
eins og sagt er. Öðru nær: þær eru
púkó. Og fer nú tvennt saman
víða um lönd: Þeir sem rikir eru
hafa aldrei haft jafn lítið sam-
viskubit af sínu ríkidæmi (en það
höfðu menn stundum sem lásu
Nýja testamentið og tóku mark á
því), og þeir sem fátækir eru eða
auralitlir hafa sjaldan notið jafn
lítillar samúðar, þótt menn séu að
gera sér það að skyldu að nefna
þá öðru hvoru sem „eiga erfitt“.
Biliö sem vex
og vex
Þegar við hér á Þjóðviljanum
höfum verið að rekja dæmi um
vaxandi bil milli rikra og snauðra
þá höfum við venjulega tekið
dæmi af Bandaríkjum Reagans og
Bretlandi Margrétar Thatcher.
Samantekt i þýska vikublaðinu
Spiegel á dögunum minnir á að
sömu hneigðir eru þar í gangi þótt
þær séu kannski ekki eins glæfra-
legar eins og hjá Engilsöxum.
Hin þýska mynd er eitthvað á
þessa leið: í fyrsta lagi fær launa-
fólk minna í sinn hlut af þjóðar-
tekjum en áður (A miðjum sjö-
unda áratugum 71%, en núna
62,7%). I annan stað vex launa-
og tekjumunur, ekki síst á milli
betur og lakar settra hópa launa-
fólks og verkalýðshreyfingin hef-
ur smám saman gefist upp við að
halda því til streitu að lægstu laun
eigi að hækka hlutfallslega mest.
Peningar vaxa
af peningum
í þriðja lagi auka tekjur af
eignum og sparifé stórlega mann-
anna mun. Þjóðverjar sem heild
eru helmingi ríkari núna en fyrir
tíu árum (sparifé þeirra eitt saman
geftir af sér 560 miljónir marka í
vexti á degi hveij-
um). En þessum
eignum er mjög mis-
skipt eins og að lík-
um lætur. Um 15%
þeirra sem eitthvað
hafa sparað eiga um
90 þúsund krónur
eða minna, en um
1% fjölskyldna á
(bara í peningum)
sjö miljónir hver eða
meir eða 13,4% af
peningaeign lands-
manna. Fyrir nú ut-
an það náttúrlega, að
þeir sem í alvöru eru
rikir eiga miljarði í
bönkum í Sviss sem
enginn veit neitt um.
„Eignaspreng-
ingin“ þýðir líka að
nú eru menn í stór-
um stíl að taka arf
eftir þá kynslóð sem
byggði upp Þýska-
land eftirstriðsár-
anna og það fer þá
venjulega saman, að
þeir sem mest eiga
erfa mest.
Neðst í þjóðfé-
lagsstiganum sitja
svo þær 3,4 miljónir
manna sem lifa að
öllu eða nokkru leyti
á opinberum styrk
og einhveijar milj-
ónir í viðbót sem eru
skammt frá þeim
mörkum. Þetta fólk
fær ekki arf, það fær
ekki vexti eða skatt-
friðindi út á fjárfest-
ingar, það
verður hinsvegar jafnt og þétt fyr-
ir barðinu á því að hinir betur
settu sækja fram í velmegun. Ekki
barasta vegna þeirra „sálrænu“
erfiðleika sem fýlgja því að vera
blankur í riku landi. Heldur og
vegna þess, að húsnæðiskostnað-
ur eykst mjög hratt og gleypir
húsaleiga nú einatt helming af
landi, þótt andstæður séu þar ekki
eins skarpar, ekki enn að minnsta
kosti.
Kaupgleöin Ijúfa
En svo er annað sem áður var
á minnst: Þeir sem „eru ofaná“
hafa aldrei verið jafh hressir og
kátir og roggnir af því að vera rík-
ir.
Þetta kemur ekki síst fram í
þeirri hreyfingu í samfélaginu
sem kannski er mögnuðust: eftir-
sókn eftir lúxusvamingi. Lúxus-
neysla sækir ört fram með sínum
sérverslunum og eftirsóttum
vörumerkjum og því háa verði
sem peningafólk greiðir með
Slönguskinnsbelti 8'®ðu 8eöi
með gullsylgju frá C3*'1 a° Pv|
sjálfum Kieselstein 1 o s t a s a m r i
kostar 700 þúsund gleði). Vegna
krónur. þess að sjald-
an hafa menn
verið jafn
sannfærðir
um það og
Hver vill þetta úra- nú, að þeir
sett á hálfa miljón séu í raun-
svissneskra inni það sem
franka? þejr geta
keypt og
þegar allt
kemur til alls „bom to shop“ eins
og Amríkanar segja: fæddir til að
kaupa.
HELGARPISTIL
lágum launum þeirra sem vinnu
þó hafa.
Þessu mynstri er nú hér lýst
vegna þess að það
, minnir að mörgu
Ami leyti á þá framvindu
Bergmann sem á sér stað á ís'
Eg er flottari
en þú
Það sem knýr áftam þessa öfl-
ugustu þjóðfélagshreyfingu ríka
heimsins er sóknin í eitthvað sem
er dýrt og því sjaldgæft og eins og
gerir kaupandann sjaldgæfari og
merkilegri en fólk er flest. Nú
hefði kannski einhveijum dottið í
hug að þá verði listaverk ýmis-
konar alveg sérlega eftirsótt: þau
era altént sjaldgæf, hvert til í að-
eins einu eintaki! En þótt undar-
leg ævintýri gerist á listaverka-
markaði þá era þau fyrst og
fremst tengd lýgilegu verðlagi á
verkum látinna meistara, klass-
iskum verkum: þar finnst þeim
riku fyrst öraggt að fjárfesta svo
um munar. Lúxussóknin getur
reyndar spannað hvað sem er eins
og hér verður rakið.
jakki“ eða á ítalska tískublússu:
„Þessi blússa kostar miljón lírur“.
Sálrænir bílar
Náttúrlega era þetta allt smá-
munir hjá þeim peningum sem
menn eru reiðubúnir til að gefa
fyrir bíla. Eflirsótta lúxusbíla af
Ferrari- Porsche- Jagúar- og öðr-
um þvílíkum bílaættum fá fleiri
en vilja: Þurfa menn að borga sjö
miljónir fyrir bílinn eða sautján
eða tuttugu og sjö? Tja, það veit
maður ekki. En peningar til slíkra
kaupa era jafhan auðfundnari en
bílamir sjálfir. Það má skjóta því
að, að margir þessara bíla era
óþægileg farartæki og mun óhent-
ugri en „venjulegir“ bílar, fyrir nú
utan það að aðstæður í umferð-
inni leyfa alls ekki að þeir séu
keyrðir á þeim hraða sem þeir
geta náð (á þrem sekúndum upp í
hundrað kílómetra!). En það er
líka ljóst, að bíll er ekki farartæki
nema að nokkra leyti: bíll er
sjálfsmynd sem maður kaupir.
Það er einmitt þess vegna sem all-
ur áróður umhverfisvemdar-
manna og annarra gegn bílasukki
virðist dæmdur til að mistakaast:
bíllinn er alltof mörgum ekki um-
ferðarmál heldur sálrænt fýrir-
bæri.
Enginn æmtir?
Og sem fyrr segir: lúxus-
hreyfingin veltir sér áfram yfir
samfélögin án þess að nokkur
ætmi né skræmti. Svo til allir
virðast geta smitast af vöruhrifh-
ingunni ljúfu. Meira að segja
harðsnúnir þýskir græningjar era
í hættu, ef marka má fróðlega
grein í Spiegel um þetta mál. Þeir
era til dæmis gefhir fyrir að kaupa
fot á afkvæmi sín i þeim flott-
heitabúðum þar sem bamaföt
kosta fimm eða tíu sinnum meira
en svipaður fatnaður á stórmark-
aði. Þeir afsaka sig með því að
þeir vilji komast hjá því að dýr-
mæt húð þeirra eigin bama kom-
ist í snertingu við gerviefni, eða
eitthvað í þá vera. En einatt verð-
ur úr því mynstri sú gamalkunna
saga, að sá sem réttir fjandanum
litla fingurinn, hann er fyrr en
varir búinn að missa höndina alla.
Föstudagur 11. janúar 1991 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 19