Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.1995, Síða 11

Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.1995, Síða 11
1E>"V LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 1995 11 Það er eitt af einkennum mann- skepnunnar að vera stöðugt að spá i framtíðina. Ekki síst á okkar dögum þegar óteljandi stofnanir og einstaklingar gefa sig út fyrir að segja til um það sem ókominn tími muni bera í skauti sínu næstu daga, vikur, ár, áratugi eða jafnvel aldir. Slíkt er gróðavænleg iðja á vor- um tímum. Og það virðist síður en svo draga úr ákafa manna til að reyna að spá fyrir um óorðna hluti að flestir spádómar, jafnt spekinga sem sérvitringa, hafi gegnum tíðina reynst fjarri þeim veruleika sem framtíðin hefur borið í skauti sér. Jafnvel þeir spámenn sem tala svo óljóst um hlutina að hægt er að túlka ummæli þeirra á alla vegu og lesa í orð þeirra atburði sem þeim sjálfum datt aldrei í hug halda áfram að vekja áhuga al- mennings áratugum og öldum saman. Þetta hungur í að vita eitthvað um þá viðburði sem eðli málsins samkvæmt er ekki hægt að fá vit- neskju um fyrir fram er eitt af sér- kennum mannsins sem leitar stöðugt að því sem er utan seiling- Horft til næstu fimm alda Þegar tO þess er litið að spár svokallaðra sérfræðinga um jafn ólíka hluti og efnahagsþróun og veðurfar reynast úreltar - það er rangar - nánast um leið og þær eru birtar hlýtur það að teljast há- mark bjartsýninnar að ætla að segja fyrir um þróun mála langt fram í tímann. Adrian Berry, sem kunnur er í Bretlandi fyrir greinar sínar um vísindgleg málefni í dagblaðinu Daily Telegraph, er einmitt slíkur bjartsýnismaður. Hann hefur horft tO langrar framtíðar og sent frá sér mikið rit sem á að lýsa því hvernig heimur jarðarbúa muni líta út eftir 500 ár. Margir hljóta strax að efast um að hægt sé að fjalla af nokkru viti um líklega þróun mála svo langt fram í tímann. Enda er augljóst að fyrir fimm hundruð árum hefði engum manni verið fært að spá fyrir um Sóknin út í geiminn. Því er spáð að á næstu fimm hundruð árum muni maðurinn byggja bæði tunglið og Mars og stefna til fjarlægari stjarna. inu, líklega að mestu leyti undir yflrborðinu. Annars vegar fyrir ferðamenn. Hins vegar til vinnslu mikilla auðæfa úr iðrum mánans. Það muni ýta á eftir stórfyrir- tækjum í þessu efni að aðsetur á tunglinu geri mannkyninu fjár- hagslega mögulegt að byggja úti í geimnum risavaxnar orkustöðvar sem senda muni eftirsótta orku til móttökustöðva á jörðu niðri. Reikistjarnan Mars gerð byggileg Hann telur líklegt að þetta muni aUt gerast á næstu öld. Og að í framhaldinu muni maðurinn beina athyglinni að loftsteinabelt- inu, þar sem hægt verði að vinna mikið af aUs konar málmgrýti, og reikistjörnunni Mars. Ýmsir vísindamenn hafa undan- farið lagt fram tUgátur um hvern- ig hægt sé að gera Mars byggUega mönnum. Sérfræðingarnir, sem Berry vitnar tU, telja að hægt sé að hækka hitastig á yfirborði reikistjörnunnar og breyta and- rúmslofti hennar yfir í þá blöndu af súrefni og vetni sem menn geti andað að sér. Hann er sannfærður um áð þetta muni takast og að á næstu fimm hundruð árum muni rísa blómleg mannabyggð á Mars. Berry spáir einnig stórstígum framfórum í könnun himingeims- ins að öðru leyti á þessu fimm alda tímabili, enda muni mikiU hluti mannkynsins búa utan jarð- arinnar við lok tuttugustu og fimmtu aldarinnar. Leitin að vitsmunalífi annars staðar í vetrarbraut okkar muni hins vegar engan árangur bera - einfaldlega vegna þess að það sé ekki tU. Hvalabúgarðar í höfunum Sumar hugmyndir Berrys um framtíðina eru einkar forvitnileg- ar fyrir þjóð sem byggir afkomu sína að miklu leyti á sjávarútvegi. Hann telur til dæmis að hefð- bundnar fiskveiðar muni fljótlega renna sitt skeið á enda. Menn muni ekki veiða sjávardýr frekar í framtíðina þær endurteknu gjörbyltingar sem orðið hafa á högum manna á jörð- inni. Fyrir fimm hundruð árum var það tU dæmis almenn trú manna að jöröin væri flöt. Kólumbus hafði ekki siglt yfir Atlantshaflð til Ameríku. Jörðin var talin miðja alheimsins og himingeimur- inn óbifanleg festing. Helsta orkan tU aUra verka var krafturinn í vöðvum manns, hests og uxa. Árið 1495 höfðu jarðarbúar ein- faldlega engar forsendur til að ímynda sér heiminn eins og hann er í dag, hvorki þekkingu manna, verkkunnáttu né tækniframfarir. Nægir þar að nefna nokkra aug- ljósa þætti, svo sem beislun kjarn- orkunnar, samgöngutæki á landi, lofti og láði, geimferðir, heim tölv- unnar og framfarir í læknavísind- um Áhrif ráðandi krafta í mannlífinu Erum við ekki í sömu sporum gagnvart ástandi mála árið 2495? Berry, sem var þrjú ár að vinna að bók sinni, telur að þótt von- laust sé að segja fyrir um einstaka atburði þá sé mögulegt að leggja niður fyrir sér líklegar meginlín- ur langtímaþróunar í mannheimi. Þar vísar hann sérstaklega til hugmynda tveggja manna. Annars vegar skrifa vísinda- skáldsins Isaacs Asimovs um „sál- arsagnfræði“ en í þeirri kenningu felst að hægt sé að leggja mat á þá sálfræðilegu krafta múgsins sem ráði framvindu sögulegra atburða og áætla líkurnar á því hvert þró- unin stefni. Hins vegar lýsingar breska sagnfræðingsins Thomas Macaulays á tveimur mikilvægum þáttum í mannlegri hegðan - þátt- um sem vinni saman sögulega séð. Annars vegar sé þáð í skapgerð flestra manna að vilja bæta stöðu sína. Hins vegar hafi vísindin óstöðvandi tilhneigingu til að nálgast fullkomnun. Þar sem ekki er hægt að ná full- komnun í þekkingu eða vélum, að mati Berrys, leiðir af þessum tveimur samverkandi þáttum stöðug framþróun tækniþekking- ar. Hann bendir á að auður jarðar- búa hafi aukist um 2,8 af hundraði á ári að meðaltali mestan hluta þessarar aldar eða' tvöfaldast á 25 ára fresti. Vegna sífelldrar baráttu milljarða manna fyrir því að bæta Laugardagspistill Elías Snæland Jónsson aðstoðarntstjórí lífsgæði sín muni jarðarbúar á komnandi öldum hafa í vaxandi mæli efni á að ráðast í ýmis stór- virki sem í dag séu óframkvæm- anleg. Á þessum grundvelli spáir Berry stórkostlegum framförum næstu fímm hundruð árin. Einna forvitnilegastar eru hug- myndir hans um sókn mannkyns- ins út í himingeiminn, einkum þó innan sólkerflsins, en einnig til fjarlægari staða í vetrarbraut okk- ar. Hann telur að næstu stóru skref i geimferðum verði tekin af einka- aðilum en ekki stjórnvöldum eins og raunin var á sjöunda áratugn- um. Tvennt verði til að knýja þar á. Annars vegar kröfur sívaxandi ferðamannaiðnaðar. Hins vegar þörfin fyrir þau hráefni sem sé að finna á tunglinu, nærliggjandi reikistjömum og loftsteinum og þá orku sem hægt sé að vinna úr geislum sólarinnar úti í geimnum. Fyrsti áfanginn verður að hans mati bygging geimhótela sem verði á braut umhverfis jörðu með svipuðum hætti og geimstöðvar og gervihnettir okkar tíma. Ferða- menn sem gisti slík hótel muni kynnast jörðinni og umhverfi hennar á alveg nýjan hátt. Þar að auki bjóði þau upp á áður óþekkta lífsreynslu, svo sem að sjá sólina setjast sextán sinnum á hverjum degi og að njóta ásta í þyngdar- lausu umhverfi. Berry segir næsta stökkið verða byggingu mannabústaða á tungl- en sauðfé eöa nautgripi, heldur rækta þau í stórum neðansjávar- búgörðum. Þetta eigi til dæmis við um skíð- ishvali sem verði ræktaðir með skipulegum hætti alveg eins og nautgripir i dag. „Hvalrekamir" muni „heyja“ svif og sjávargróður til að fæða hvalina og slátra þeim síðan í fyllingu tímans. Af öðrum spádómum má nefna líkurnar á að maðurinn vérði sí- fellt lífseigari. Meðalaldur muni þannig lengjast í um 140 ár á þess- um fimm öldum þar sem læknum muni takast að hægja á öldrunar- ferlinum með því að veita DNA- kjarnasýru í genum manna sér- staka vernd. Spáð er áframhaldandi stórstig- um framförum í öllu sem snertir tölvur og vélmenni. Fram til þessa hafa forrit í slíkum tækjum byggst á rökrænu ferli. Tölvan gerir það sem maðurinn hefur sagt henni að gera. Sérfræðingar telja hins vegar að í framtíðinni muni tölvur í aukn- um mæli geta hugsað sjálfar og átt þannig frumkvæði að ákvörðun- um. Þess sé reyndar skammt að biða að tölvur verði mönnum fremri í hugsun. Elías Snæland Jónsson

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.