Dagblaðið Vísir - DV - 29.06.1996, Síða 11

UV LAUGARDAGUR 29. JÚNÍ 1996
____________________________________________________________ fréttir
Prestastefna í skugga deilna og ásakana:
hefur aðlagast illa gjörbreyttu þjóðfélagi
íslenska þjóökirkjan á í miklum vanda, en
gagnstætt því sem halda mætti er sá vandi
ekki tilkominn vegna biskupsdóms og stjóm-
ar Ólafs Skúlasonar, núverandi biskups, og
vegna ásakana á hendur honum, sem hafa
gert honum illmögulegt aö stjóma. Vandinn
er djúpstæðari og verður fyrst og fremst rak-
inn til þjóðfélagsbreytinga sem orðið hafa
undanfarna áratugi og kirkjan ekki náð að
fylgja. Þjóðfélagið hefur orðið flóknara, meðan
kirkjan er að uppbyggingu og skipulagi nán-
ast sú sama og hún var á tímum fámenns
bændaþjóðfélags.
fréttaljós á
laugardegi
Stefán Ásgrímsson
Þessi vandi er því fyrst og fremst stjórnun-
arvandi, til kominn vegna illa skilgreindra
hlutverka og valdsviðs presta, vígslubiskupa,
biskups, sóknarnefhda og almenns safnaðar-
fólks. f rauninni er biskup einvaldur og vel
flest úrlausnarefni, stór og smá, lenda á hon-
um, líka þau sem að honum snúa með beinum
hætti. Þetta hefur sýnt sig mjög áþreifanlega í
Langholtsdeilunni þar sem biskupi tókst ekki
að leysa ágreiningsefni milli prests og safhað-
ar og prests og annarra starfsmanna safnaðar-
ins og koma skikk á deiluaðila.
Vandinn er sá að innan kirkjunnar er eng-
in stofnun sem getur tekið á málum af þessu
tagi, hvað þá á málum sem snúa beint að per-
sónu biskups sjálfs, eins og sást á viðbrögðum
innan kirkjunnar þegar ásakanir á hendur
biskupi fyrir kynferðislega áreitni
urðu opinberar. Prestar ein-
faldlega skipuðu sér í fylkingar
með eða móti biskupi eins og
um væri að ræða knattspyrnu-
kappleik. Engin efnisleg um-
fjöllun fór fram að heitið gæti og
báðar fylkingar máluðu sig út i
horn. Það er fyrst nú þegar bisk-
up, að því er margir telja að und-
irlagi Þorsteins Pálssonar kirkju-
málaráðherra, lýsir yfir embætt-
islokum sínum eftir eitt og hálft
ár, að kirkjunnar menn og vel-
unnarar hennar vonast til þess að
nú komist á friður.
Við upphaf prestastefnu. A fremsta bekk sitja æðstu menn þjóðkirkjunnar, þar á meðal allir biskupar hennar og þrír fyrrverandi biskupar. Lengst
til hægri situr biskup íslands, Ólafur Skúlason, þá Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, Þorsteinn Pálsson kirkjumálaráðherra, Ebba Sigurðardótt-
ir, eiginkona Ólafs Skúlasonar, Pétur Sigurgeirsson, fyrrverandi biskup, Sigurbjörn Einarsson, fyrrverandi biskup, Bolli Gústavsson vígslubiskup
og eiginkona hans, Matthildur Jónsdóttir, Jónas Gíslason, fyrrverandi vígslubiskup, og Arndís Jónsdóttir, eiginkona Sigurðar Sigurðarsonar
vígslubiskups í Skálholti.
kuldalegum orðum um tónlistarlegan þátt
guðsþjónustunnar og þá sem hann annast í
kirkju hans. Út af fyrir sig hefur presturinn
rétt fyrir sér: Honum ber, eins og formaður
Prestafélagsins
Bráðabirc
um agadomstol
Langholtskirkjudeilan er lýsandi
dæmi um stjórnunarvanda kirkj-
unnar. Prestar sem DV hefur rætt
við óttast að hún og fleiri deilur,
sem krauma undir yfirborðinu, eigi
enn eftir að blossa upp á þeim tíma
sem eftir er af biskupsdómi Ólafs
Skúlasonar og segjast óttast afleiðing-
ar þess. Einn þeirra sagðist ekki sjá
annað en kirkjumálaráðherra verði
að gangast fyrir setningu bráða-
birgðalaga um sérstakan aga- og sam-
skiptavandamáladómstól innan kirkj-
unnar, sem taki á þessum vandamál-
um, Langholtsdeilunni og öðrum mál-
um sem kraumi undir yfirborðinu.
Annars geti hinn viðkvæmi friður, sem
kominn er á með yfirlýsingu biskups,
farið veg allrar veraldar.
Langholtsdeilan og raunar fleiri úr-
lausnarefni biskupsembættisins í tíð
Ólafs Skúlasonar hafa staðfest það að
embættið er
urður
holti, hefur orðað það. Sr. Sigurður hefur
sagt að ofan á biskupsembættið vanti ein-
valdskonunginn og um leið formlegt kollegialt
samhengi við aðra biskupa og prestana sjálfa.
fou þðr sem haon til
tið er á berangri, eins og sr. Sig- Biskup ístanjs,^ "íÆSft
Sigurðarson, vígslubiskup í Skál- kynnú iunmeöhagsmunikirkjunnarefsti ug •
Boðun Orðsins
Á nýafstaðinni prestastefnu kom fram að
prestum er almennt umhugað um að útgöngu-
leiðir finnist úr þeim vanda sem Langholts-
deilan sýnir í afar skýru ljósi. í Langholtssókn
fer presturinn fram í embætti sínu eins og sá
sem vEddið hefur og tekur lítt mark á almenn-
un vilja sóknárbama. Hann telur boðun orðs-
ins yfirskyggja allt annað og hefur farið
hefur sagt DV, að boða Orð-
ið hreint og ómengað samkvæmt handbók
hinnar evangelísk lútersku kirkju og erindis-
bréfi frá biskupi. Enginn ber brigður á að það
gerir Langholtskirkjuklerkur samkvæmt bók-
inni.
Staða presta í hinni evangelísk lútersku
kirkjuskipan er sterk og uppfylli hann skyld-
ur sínar gagnvart handbók og erindisbréfi þá
verður ekki hróflað við honum þótt einhverj-
um kunni að finnast ýmislegt við hann og
daglega framgöngu og hegðun að athuga.
Biskupi var því mikill vandi á höndum að
taka á deilumálinu að vilja meirihluta sóknar-
barna og ekki gerði það honum auðveldara
fyrir að sjálfur lá hann undir þungum ásökun-
um og hafði áður játað á sig að hafa rofið
trúnað gagnvart kirkjunni og
skjólstæðingi hennar.
Einþykkur prestur
-vandamál
safnaðanna
Sr. Bolli Gústafsson þótti ekki
öfundsverður af því að þurfa að
úrskurða í Langholtsdeilunni og
úrskurður hans sýnir að í sjálfu
sér hefur sr. Flóki Kristinsson
ekki gerst sekur um brot í starfi
heldur virðist vandamál hans
fyrst og fremst vera vankunn-
átta í því að umgangast safhað-
arfólk og aðra starfsmenn í
kirkjunni samfara sterkri
sannfæringu um að hann sé
að gera rétt í þjónustu sinni
við almættið. Úrskurður sr.
Bolla varð í ljósi aUs ekkert
öðruvísi en búast mátti við,
eða í hnotskum sá að deilu-
aðilar skyldu vera sáttir.
Úrskurðurinn gat í sjálfu
sér varla orðið annar þar
sem engin stofnun innan
kirkjunnar er til sem getur
tekið á vandamálum af
þessu tagi, skilgreiningar á
hlutverkum annarra starfs-
manna kirkju og safnaða
eru mjög á reiki ef þær á
annað borð fyrirfinnast og
það einasta sem er hand-
fast i þessum efnum er að
presturinn er einráður og
ef hann er einþykkur
maður með ákveðnar
hugmyndir um samskipti
við söfnuðinn og boðun
fagnaðarerindisins sem
sóknarbörn geta ekki
sætt sig við er það ein-
faldlega vandamál safnaðarins, ekki prestsins.
Hinn gullni
meðalvegur
í skugga þessa vanda var prestastefnan nú
haldin og velflestir prestar gera sér fulla grein
fyrir að hann verður að leysa. Dr. Gunnar
Kristjánsson, prestur á Reynivöllum, segir í
samtali við DV að staða prestsins sé mjög
sterk samkvæmt lúterskum kirkjuskilningi
hvað varðar prests- og predikunarembættið. Á
hinn bóginn hljóti að þurfa að gæta að því
sem nefnt er hinn almenni prestsdómur, eða
samskiptin við leikmenn, en hvort tveggja
verði að ganga upp ef vel á að vera.
Milli þessara póla verði prestar að finna
ákveðinn milliveg en prestar þurfi nauðsyn-
lega að hafa frelsi til þess að segja hluti sem
ekki falla öllum jafn vel í geð. Presturinn
verði að geta tekið á brennandi málum í sam-
félaginu, enda þótt þau séu umdeild og án þess
að eiga á hættu að verða vikið úr starfi.
Almennt samstarf prests og safnaðar sé
hins vegar allt annar hlutur sem ekki megi
blanda saman við þetta. Skipulagsnefndin
leggi því til í tillögum sínum að komiö verði
upp ákveðnu ferli og skýrum línum í sam-
bandi við mál presta sem gera mistök í starfi
og sérstök úrskurðarnefnd verði skipuð og til
hennar verði hægt að skjóta slíkum málum.
Fyrirmyndir hafi skipulagsnefndin sótt til
nágrannalandanna og komist þær til fram-
kvæmda þá feli það í sér að biskupi verði hlíft
við að vasast í þessum málum eins og hingað
til, enda ekki hægt að ætlast til þess eftir að
kirkjan er orðin jafn umfangsmikil og marg-
þætt og hún er.
Yfirlýsing biskups
- stórmannleg og skynsamleg
Það kemur fram i máli allra þeirra presta
sem DV hefur rætt við á prestastefnu að þeir
telja yfirlýsingu biskups um starfslok sín
mjög mikilvæga og stórmannlegt skref hans í
átt fil friðar innan kirkjunnar og vilja gera
sitt til þess að svo megi verða. Þá telja marg-
ir þeirra að sú áminning sem Þorsteinn Páls-
son kirkjumálaráðherra veitti prestum í
ávarpi sínu til prestastefnu, um að brothætt
framtíð kirkjunnar sem þjóðkirkju væri í
þeirra höndum, hafi verið réttmæt og tíma-
bær.
Sr. Kristján Bjömsson á Hvammstanga seg-
ir að tilkynning biskups um starfslok komi
sér fyrir sjónir sem eðlileg. Biskup hafi brugð-
ist mjög mannlega við þegar ásakanir á hend-
ur honum komu upp á yfirborðið. „Þessi yfir-
lýsing hans um starfslok hefur gildi í hans
máli vegna þess að hann tilgreinir umræddar
opinberlegar ásakanir og umfjöllun um þær
sem aðalástæðu þess að hann lætur af emb-
ætti fyrr en honum ber skylda til. Biskup von-
ast til þess að með afsögn sinni verði friður í
kirkjunni og það er óskandi að svo verði. Það
tek ég undir heilshugar.
Biskup hefur valið sér ákveðna útgönguleið
sem mér finnst rétt og sjálfsagt að virða þrátt
fyrir allt, enda er þessi leið jafhframt útgöngu-
leið fyrh- alla þá sem óviljandi hafa blandast
inn í málið. Biskup sagði jafnframt í ræðu
sinni skýrum orðum að kirkjan yrði að koma
til móts við og styðja þá sem hafa verið beitt-
ir kynferðislegu ofbeldi. Ef það starf fer í gang
innan kirkjunnar í kjölfar þessarar yfirlýsing-
ar þá hefur mikið unnist. Þess vegna er ég
vongóður." -SÁ