Dagblaðið Vísir - DV - 26.09.1996, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 26. SEPTEMBER 1996
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingan 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efrii blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Sinnuleysi um þjóðminjar
Dularfullir hringir uppgötvuðust fyrir tilviljun vestur
og norður af Nesstofu á Seltjamamesi fyrir nokkrum
árum, þegar þekktur ljósmyndari var í flugvél yfir svæð-
inu. Hann tók loftmynd af hringjunum, sem vöktu mikla
athygli, þegar myndin birtist í fjölmiðlum.
Síðan hefur verið grafið í hringina í tilraunaskyni. í
ljós kom, að þeir em hlaðnir úr torfi af mannavöldum,
misjafnir að ummáli, en allir afar nákvæmir að hring-
máli. Einnig kom í ljós, að þeir em mjög gamlir og hnign-
ir, en ekki er þó enn vitað, hversu gamlir þeir em.
Enginn hefur getað skýrt, hvers vegna hringimir vom
hlaðnir, hvenær og hvers vegna þeirra er ekki getið í
heimildum. Hugsanlega er um að ræða einhverja tilvilj-
un, sem varpar engu ljósi á sögu lands og þjóðar, en einn-
ig getur verið, að þeir lúri á markverðum minningum.
Hringimir em að því leyti merkari fomleifar en kuml-
in, sem sífellt em að finnast, að þeir era einstæðir í sinni
röð, en ekki enn ein útgáfan af því, sem alltaf er verið að
grafa upp. Fomleifafræðingar og sagnfræðingar ættu að
vera á kafi í rannsóknum á hringjunum.
Því miður em ráðamenn fomleifarannsókna svo lok-
aðir inni í gömlum mynztrum, að áður óþekkt fyrirbæri
vekja ekki sama áhuga þeirra og hundraðasti fundur
áður þekktra fyrirbæra. Þeir hafa sagt hringina áhuga-
verða, en síðan þurrkað þá að mestu úr vitund sinni.
Þjóðminjavörður og fomleifafræðingurinn, sem rann-
sakaði hringina, hafa að vísu reynt að koma á framfæri
óskum um, að bæjarstjóm Seltjamamess raski ekki
hluta af hringjasvæðinu með því að byggja hverfi einbýl-
ishúsa ofan á þeim. Enginn þungi hefur fylgt óskunum.
Fínimannsfélagið, sem fyrir nokkrum árum var stofn-
að til að efla þjóðminjar og Þjóðminjasafnið, hefúr ekkert
látið í sér heyra um málið, en hélt um daginn ráðstefhu,
sem var sérstök aö því leyti, að þar var alls ekkert fúnd-
arefiii, nema röð ávarpa ýmissa fínimanna.
Þegar þeir, sem helzt ættu að ganga fram fyrir skjöldu
til vemdar menningarsögunni, em svona deigir í barátt-
unni, er ekki við að búast, að menningarleg peð í bæjar-
stjóm sýni sögu lands og þjóðar meiri virðingu en sést af
dæmi hringjanna dularfullu á Seltjamamesi.
Öll er saga þessa máls sýnishom af því, hvemig þjóð-
in er að glata samhengi sínu við eigin sögu. Menn yppta
öxlum yflr fomleifafundi, sem getur varpað nýju og
óvæntu ljósi á íslandssöguna og láta yfir sig ganga, að
hluti fomminjanna sé eyðilagður með einbýlishúsum.
Fornsögumar höfða ekki lengur til unga fólksins. Af-
burðafólk úr fortíðinni er ekki lengur fordæmi unglinga.
Menn tala í hálfkæringi um, að svokölluð gullöld þjóðar-
innar hafi verið tímabil, þegar skapþungir bændur fóm
af baki til að kasta grjóti hver í annan.
Sagan er þó einn af þremur helztu homsteinum þess,
að þjóð er þjóð út af fýrir sig, en ekki hluti af stærri þjóð.
Þegar bregzt sambúðin við sameiginlega sögu, er hrun-
inn einn af þremur homsteinum þess, að sjálfstætt ríki
eigi sér framtíð sem þjóðríki. Það er upphaf enda-
lokanna.
Margir munu vafalaust komast vel af um miðja næstu
öld, talandi ensku sem daglegt tungumál og slitnir úr
samhengi við íslandssöguna. En þeir verða ekki íslend-
ingar, heldur örlítil rykmý í risastórum menningarheimi
engilsaxa. í þá átt stefhir þróunin um þessar mundir.
Sinnuleysið um merkasta fomleifafund síðari ára
markar vatnaskil á vegferð okkar út í þjóðahafið, sem
valtar yfir sérvizkuminningar frá fánýtu eylandi.
Jónas Kristjánsson
Flutningur ríkisstofnana út á
landsbyggðina hefur oftlega verið
ræddur. Fyrir aidarfjórðungi eða
svo voru settar fram tillögm- af
stjómskipaðri nefnd um stórkost-
lega flutninga ríkisstofnana af höf-
uðborgarsvæðinu og út á land.
Ekkert varð úr framkvæmdum.
Samt sem áður hefur oftlega
verið á það bent að flutningur rík-
isstofnana út á land geti haft
margvísleg æskileg áhrif í for meö
sér. Þessar röksemdir eru meðal
annars riíjaðar upp í skýrslu
nefndar undir forsæti Þorvalds
Garðars Kristjánssonar, fyj-rver-
andi alþm., þar sem áttu sæti full-
trúar allra stjómmálaflokka er þá
áttu fulltrúa á Alþingi. Þær rök-
semdir sem vora settar fram fyrir
þremur árum í skýrslunni eiga við
í dag.
Röksemdir tíundaöar
í þessari skýrslu er meðal arm-
ars bent á að flutningur stofnana
„stuðli að íbúafjölgun úti um land
með fjölþættari atvinnutækifær-
um“. Þannig megi auka umsvif i
atvinnulífi landsbyggðar og
styrkja ákveðnar atvinnugreinar í
einstökum byggðarlögum. Enn
fremur hafi verið bent á að flutn-
ingur stofnana geti dregið úr mið-
stýringu, stuðlaö að valddreifingu
og jafnað aðstöðu þegnanna til
þess að njóta þjónustu frá stjóm-
sýslunni.
Niðurstaðan er svo skýr: „Hér er
um að ræða einn þátt þeirrar
stefnu sem miðar að því að halda
landinu í byggð, svo sem þjóðar-
„Auðvitaö vita menn aö á ofanveröri tuttugustu öld gefa fjarskipti og
samgöngur allt aöra möguleika til staösetningar fyrirtækja en áöur,“ seg-
ir m.a. í grein Einars.
Skiptir staðsetning
ríkisfyrirtækja máli?
hagur krefst.“ Þetta
era veigamikil atriði
sem þama era tíund-
uð og gáleysislegt
hlýtur það að teljast
að vísa þeim á bug.
Sífelld átök
Nú er það svo að
hver og ein einasta
tiiraun til þess að
flytja ríkisstofhanir
út á land hefur verið
mörkuð þrautum og
átökum. Það var rek-
ið upp mikið rama-
kvein þegar Skóg-
ræktin var flutt aust-
ur til Egilsstaða þar
sem þó er miðstöð
skógræktarstarfsem-
innar í landinu.
Óskapleg læti urðu
þegar embætti veiöi-
stjóra var flutt norð-
ur yfir heiðar til Ak-
ureyrar. Og öllum
er öragglega í
fersku minni sá
darraðardans sem
stiginn var eftir aö
ákveðið var að flytja
Landmælingamar
yfir Faxaflóaim og
upp á Akranes.
Þessi ótrúlega
Kjallarinn
Einar K.
Guöfinnsson
þingmaöur á Vestfjörö-
um fyrir Sjálfstæöis-
flokkinn
tregða hefur verið iU-
skiljanleg séð út frá
efhislegum sjónarhóli.
Þessar þrætur hafa
miklu fremur markast
af hagsmunagæslu af
margs konar tagi. Það
er ekki endilega
ástæða til þess að gera
lítið úr slíkum viðbár-
um. Hins vegar eiga
menn að koma hreint
fram og segja ástæð-
umar, í stað þess að
klæða þær í dulbúning
eins og svo mjög hefur
verið gert.
Nýir möguleikar
Auðvitað vita menn aö
á ofanverðri tuttug-
ustu öld gefa fjarskipti
og samgöngur allt aðra
„Viö þær aðstæður sem nútíminn
býður upp á verður stöðugt örð-
ugra að halda þvi fram að stað■
setning fyrirtækja utan höfuð-
borgarsvæðisins só þrándur í götu
þeirra.u
möguleika til staðsetningar fyrir-
tækja en áður. Fyrir skömmu
vakti ég til dæmis athygli á fyrir-
tæki á Ísafírði sem átti vandræða-
laus dagleg samskipti við aðila
vestur við Kyrrahafsströnd þar
sem skipst var á flóknum teikn-
ingum og tækniupplýsingum.
Vitaskuld þekkja menn að margs
konar starfsemi á landsbyggðinni
þjónar með prýði íbúum alls
landsins. Og sífellt era að birtast
okkur nýjar fréttir af því hvemig
nútima tölvu- og fjarskiptatengsl
opna mönnum bókstaflega nýjar
gáttir í samskiptiun sín á milli.
Landfræðileg staðsetning margs
konar þjónustu er því að verða æ
þýðingarminni.
Þess vegna er það eðlilegt að
menn reyni að flytja ríkisfyrir-
tæki og stofnanir út á land þar
sem það á við. Við þær aðstæður
sem nútíminn býður upp á verð-
ur stöðugt örðugra að halda því
fram að staðsetning fyrirtækja
utan höfuðborgarsvæðisins sé
þrándur í götu þeirra. Þess vegna
hljóta menn að huga í vaxandi
mæli að þeim gildu rökum sem
vitnað var til í upphafi þessarar
greinar og fulltrúar allra stjóm-
málaflokka tóku undir - ef menn
þá á annað borð meina eitthvað
með talinu um byggðarstefnu.
Einar K. Guðfinnsson
Skoðanir annarra
Vextirnir
„Hækkim peningamarkaðsvaxta og vaxta á stuttum
inn- og útlánum banka og sparisjóða hefúr mismun-
andi skjótvirk áhrif á markaði. Skýrast era áhrifin á
skammtímahreyfingar fjármagns milli íslands og um-
heimsins og ætti breytingin að óbreyttu að stuöla að
auknu fjármagnsinnstreymi þar sem vaxtakjör hér á
landi verða enn hagstæðari en erlendis. Þetta mun
styrkja gengi krónunnar eða koma í veg fýrir sig þess
á gjaldeyrismarkaði. Það hefur bein áhrif á verðlag í
gegnum lægra innflutningsverð en ella hefði verið.“
Yngvi Öm Kristinsson í Degi-Timanum
25. sept.
Viövörun til stjórnvalda
„Aðgerðir Seðlabanka íslands til að stuðla að stöð-
ugleika i verðlagsmálum og spoma viö þenslu í þjóð-
félaginu era ákveðin viðvöran til stjómvalda og alls
almennings, tilraun til að spyma við fótum í tima og
koma i veg fyrir að verðbólga ijúki upp ... Spamað-
ur er að minnka í þjóðfélaginu og erlendar skuldir að
aukast. Heimilin era að auka skuldir sínar og neyzlu-
breytingamar era talsvert umfram kaupmáttaraukn-
ingu heimilanna. Aukinn viöskiptahalli er mikið
áhyggjuefhi, að mati sérfræðinga. Hér er um mikil
umskipti að ræða.“ Úr forystugrein Mbl. 25. sept.
Rótgróin tortryggni
„Eiga þeir sem skilgreina sig til vinstri í stjómmál-
um að láta ágreining i ákveðnum málum hindra sam-
fylkingu gegn íhaldsöflum landsins?... Það sem helst
spomar gegn víðtæku samstarfi á vinstri væng er
ekki djúpstæður hugmyndafræðilegur ágreiningur,
heldur rótgróin tortryggni liðsmanna ólíkra fylkinga.
í áratugi vora annars vegar alþýðuflokksmenn og
hins vegar alþýðubandalagsmenn og forverar þeirra
hatrömmustu andstæðingar stjómmálanna. Vitan-
lega vora ýmsar sögulegar skýringar á því, en með
þessu stríði var fyrst og fremst skrattanum skemmt."
Úr forystugrein Alþbl. 25. sept.