Dagblaðið Vísir - DV - 27.08.1997, Blaðsíða 11

MIÐVIKUDAGUR 27. ÁGÚST 1997
ftenning
Heimspremíera
• •

Nýr Fjölnir
Þorsteinn Thorarensen blaöar stoltur í glæsiútgáfu sinni á Hobbitanum eftir
Tolkien. DV-mynd Hilmar Þór
Þorsteinn Thorarensen hjá
Fjölvaútgáfunni heldur upp á
tvöfalt afinæli um þessar
mundir. Hann er sjálfur sjö-
tugur og timamótaverk hans
eftirlætishöfundar, Hobbitinn
eftir J.R.R. Tolkien, er sex-
tugt. Af því tilefhi kemur það
út víða um heim í viðhafnar-
útgáfu með glæsilegum
myndskreytingum eftir Alan
Lee sem þykir einn helsti
myndskreytir Tolkiens nú
um stundir. En það kemur
fyrr út á íslandi en annars
staðar. „Það hefur heim-
spremíeru á íslandi" eins og
útgefandinn og þýðandinn
orðar það, vegna merkisaf-
mælis Þorsteins. „Það þykir
heldur ekki óviðeigandi
vegna hinna nánu tengsla
Tolkiens við ísland og ís-
lenskar fornbókmenntir,"
segir í fréttatilkynningu.
Þorsteinn Thorarensen hef-
ur nú unnið það afrek að
þýða og gefa út alla Hringa-
dróttinssögu og Hobbitann
líka. Sú bók kom út í annarri
þýðingu fýrir allmörgum
árum en er löngu uppseld.
Þorstein langaði eðlilega til
að eiga allt verkið á sínu
máli, ef svo má segja, og réðst
því í að þýða það líka í stað
þess að endurútgefa eldri þýð-
inguna. Þorsteinn hefúr gefið
Tolkien meiri tíma af lífi sínu
en nokkur óvandabundinn
gæti farið fram á. Hvemig
kynntist hann þessum bók-
um?
Kræfur ungur maður
„Ég hef alltaf verið leitandi sál og þessar
bækur fann ég fyrir nærri þrjátíu árum á
bókasýningu úti í heimi. Ég var þá kominn
í bókaútgáfuna, dottinn út af Vísi. Ég las
fyrsta bindið af Hringadróttinssögu og varð
svo hrifinn að ég tryggði mér útgáfuréttinn
að öllum flokknum. Ég var ansi snöggur að
ná hlutum á þeim árum, til dæmis varð ég
aðeins á undan Almenna bókafélaginu að ná
Tinna og á undan Iðunni að ná í Ástrík.
Svona var ég kræfur þegar ég var ungur!
Svo fór ég að þýða þetta mikla verk og það
tók auövitað mörg mörg ár. Fyrirfram-
greiðslan, sem ég hafði borgaö enska útgef-
andanum, féll úr gildi þegar hann fór á
hausinn og ég varð að semja viö nýjan útgef-
anda. í bókaútgáfu er maður alltaf að tapa.“
- Sérðu þá eftir tímanum sem þú hefur átt
með öllum þessum furðuverum Tolkiens?
„Nei. Þessi vinna hefur haft róttæk áhrif
á mig og sálarlíf mitt og ég get nefnt þér
dæmi þess.
Það sem maður verður hrifnastur af í
þessum bókum er ekki síst landslagslýsing-
amar í þeim, lýsingamar á dölum, fjöllum
og skógum. Og ég hef komist að því eftir yf-
irlegur að það er vegna þess að þetta em til-
fmningalegar lýsingar. Það er tilfinninga-
landslag sem hann er að lýsa. Þess vegna
gengur það svona rækilega inn i lesandann.
Hann er ekki að lýsa venjulegu panorama
með fjöllum í fjarska heldur tilfinningum.“
ísland - þjáning og þrá
„Þetta hefur gert það aö verkum að öll
upplifun mín af íslandi hefur gengið í gegn-
um tilfinningalega deiglu. Ég skynja lands-
lag allt öðruvísi núna - ég fer inn í landið,
inn í klettana, skóginn...," heldur Þorsteinn
áfram.
„Ég lærði af Tolkien að elska ættjörðina
með öðrum hætti en áður.
Og þá minntist ég kvæðis
eftir Stein Steinarr sem birt-
ist raunar fyrst í tímaritinu
Stefni sem við Matthías Jo-
haimessen ritstýrðum. Land-
sýn heitir það - „ísland,
minn draumur, min þjáning
mín þrá, mitt þróttleysi og
viðnám í senn ...“ Þeir
Tolkien og Steinn Steinarr
kenndu mér aö vera ekki
með Danahatur og þjóð-
rembu heldur elska ættjörð-
ina af hógværð.
Þeir hlutar sem hafa mest
áhrif á mig núna í mannlegu
samhengi tengjast göfgi.
Fullorðnir menn eiga það til
að brynna músum þegar
þeir komast við, augu þeirra
fara að gljá. Ég er þannig að
ég græt ekki þegar ég verð
fyrir sorg. Það hefur ekki
áhrif á tárapokana i mér. En
það hefur áhrif á mig ef ég
heyri eitthvað fagurt. Og það
eru tveir hápunktar að feg-
urð og göfgi í verki Tolkiens
sem fá mig til að tárast.
Annar er í Hringadrótt-
inssögu þegar Faramír reyn-
ist Fróða vel þó aö Fróði eigi
óbeina sök á því að bróðir
Faramírs var drepinn. Hinn
hápunkturinn er í Hobbitan-
um, undir lokin, þegar
dvergurinn Þorinn hefur
náð öllum
auðæfun-
um undir
sig að
drekanum dauðum. Þá
koma bandamennirnir
og heimta sinn hlut i fjár-
sjóðnum af því að drek-
inn hafði stolið gullinu
lika frá þeim. En gullið
hefur gert Þorin svo mik-
inn svíðing að hann
harðneitar. Það stefnir í
stríð á milli þeirra. Þá
tekur Fróði dýrmætasta
steininn, Erkisteininn,
og afhendir óvininum
hann. Þeir bjóða honum
hæli að launum en hann þiggur það ekki,
vill heldur snúa aftur og viðurkenna brot
sitt fyrir Þomi. Þetta er heillandi lesning."
Bækur Tolkiens hafa verið efstar á lista
yfir fremstu bókmenntaverk aldarinnar og
við óskum Þorsteini Thorarensen til ham-
ingju með sinn hlut í heimsútbreiðslu
þeirra.
Ekki er seinna vænna að geta fyrsta heftis
af nýjum Fjölni því annað heftið mun vera I
burðarliðnum og það þriðja komið með út-
gáfudag. Ástæðulaust er að hafa orðin mörg,
kannski nóg aö segja að þessi Fjölnir fór fram
úr vonum. Hann er að vísu geysilega efnis-
mikill, greinar margar helsti langorðar og
reyndar ákaflega margar - eins og ritstjóri
hafi ekki alveg treyst því að ná út öðru tölu-
blaði og viijað birta í þessu „allt“ sem hann
langaöi til aö sjá á prenti áöur en hann dæi.
En slíkt ber ekki að lasta. Kaupendur fengu
mikið fyrir sinn snúð. Og urðu líka fjölmarg-
ir, segja kaffihúsakarlar.
Aðalefni ritsins er „samtal" Gunnars
Smára Egilssonar ritsijóra við formála
Tómasar Sæmundssonar í gamla Fiölni. Þaö
tekur níu blaðsíöur - og skal minnt á að
Fjölnir nýi er í dagblaðsbroti. Formáli
Tómasar er á efri hluta síöu, endurunninn að
nokkru og með tölum sem vísa niður. í neð-
anmálsgreinum spjallar svo Gunnar Smári
viö Tómas, samsinnir honum, prjónar við
hann, andmælir honum og svo framvegis.
Hugmyndin er snjöll og úrvinnslan hugkvæm
og skelegg. Betri hefði hún þó verið styttri.
Með þessum tvíræða formála eru birt þrjú
kvæði eftir Hallgrím Helgason sem öll eru
stælingar á stefhukvæöi Fiölnis gamla, ís-
landi Jónasar Hallgrímssonar. Hafi Gimnar
Smári afbyggt goðsögnina um Fiölnismenn
með því aö spjalla við Tómas eins og hvem
annan jarðneskan þá er afbyggingin full-
komnuö með þessum kvæöum, og rétt að taka
fram að þau eru varhugaverö viðkvæmum
sálum. En vissulega segja þau á sinn óvægna
hátt sannleika um áberandi fyrirbæri í sam-
tímanum, og óskandi að þeir sem sneiðina
eiga lesi lika Fíölni.
Á eftir tvöfaldri afbygg-
ingu kemur mótefhið,
„Fáein orð um Fiölnis-
menn“ eftir Pétur Gunn-
arsson. Einlæg grein í
klassískri upphafhingu á
fjórmenningunum, fal-
lega stíluð eins og Péturs
er von og vísa og gæti
verið frá 1944. En þegar
henni er stillt upp á eftir
Hallgrími og Gunnari
Smára fær hún hún enn-
þá dýpri merkingu, og
þessi óvænta þrenning í
upphafi ritsins verður
merkilegur samnefnari
fyrir ísland og íslendinga okkar tíma.
Nýr Fiölnir er ekki gamaldags blað. Hann
er fyrsta alvöru póst-móderna tímaritið hér á
landi.
Verðlaun Guðmundar
Böðvarssonar
I. ikniu 1. latMiw liMfii >ua l
Fjölnir.
Tímarit handa Íslendin
Good iVjornifig J-\rr&nzu.
llllll Alltl!
Iiui tuimi
IITMILMI ►«»»
•lllll llMlll
D»«u» I.
Diat*
(IMI 0*11 lllll
(iim (imiiiii
(■«6
í«m liiulni
Cu»N««i»a Anbii
(mn inlai («
■ulMI IMli I
luillllll »(
Iimii lAtMlta
«*»»«* Sl««t»««l
»It«l MMIil I
Rannveig Fríða engill
Síðustu tónleikar kammermúsíkhátíöar-
innar á Kirkjubæjarklaustri voru haldnir sl.
sunnudagskvöld. Sem fyrr kenndi þar
margra grasa og var upphafsatriðið þrír
slavneskir dansar fyrir píanó opus 46 nr. 6,
7 og 3 eftir Dvorák. Edda Erlendsdóttir og
Jónas Ingimundarson léku saman á píanóið
og tókst oft vel upp. Að spila fullkomlega
„fjórhent" á píanó er annars feiknaerfitt, því
gifurlega nákvæmni þarf til þess. Stóð Jónas
sig mun betur nú en á tónleikunum í vor
með Gerrit Schuil píanóleikara og var
stemningin yfirleitt hin liflegasta.
Hið sama verður ekki sagt um verkin sem
á eftir komu, tvær rapsódíur fyrir óbó, selló
og píanó eftir Loeftler. Undirritaður hafði
aldrei heyrt þessar tónsmíðar áður - og von-
ar að hann þurfi aldrei að heyra þær aftur.
Loeftler, sem lést árið 1935, virðist hafa feng-
Tónlist
Jónas Sen
ið ágætishugmyndir en hefur greinilega
ekki tekist að vinna almennilega úr þeim.
Maður gat að minnsta kosti ekki heyrt að
eitthvað gerðist í tónlistinni sem fyrir
bragðið varð allt of löng. Áheyrendur virt-
ust heldur ekki ýkja hrifnir því viðtökumar
voru dræmar. Það voru Edda Erlendsdóttir,
Matej Sarc og Svava Bernharðsdóttir sem
léku rapsódíumar og þó spilamennskan
væri prýðileg var það ekki nóg.
Sömuleiðis var hrein dásemd aö hlusta á
Rannveigu Fríðu Bragadóttur sem söng við
silkimjúkan undirleik Jónasar Ingimundar-
sonar lög eftir Áma Thorsteinsson, Emil
Thoroddsen og Þórarin Guðmundsson.
Hún flutti lika mjög vel lög eftir
Massenet og Berlioz en skiljanlega var
hún á heimavelli í íslensku lögunum.
Rannveig Fríða er einstök listakona;
það gerist eitthvað órætt í salnum
þegar hún syngur. Ég myndi glaður
hlusta á hana stanslaust í heilan
sólarhring.
Þrátt fyrir fáeina ann-
marka verður ekki
annað sagt en tónlist-
arhátíðin á Klaustri
hafi verið aðstand-
endum sínum til
mikils sóma. Efnis-
skráin var litrík og
tónlistarflutningur-
inn yfirleitt í
fremstu röð. Von-
andi verður hátíðin
haldin á hverju ári
um ókomna tíð.
Jónas og Rannveig
FríBa - þaö gerist eitt-
hvaö órætt þegar hún
syngur. Myndin er úr safni
DV.
Matej Sarc og Svava Bernharðsdóttir
fluttu líka ásamt Sigurbirni Bernharðssyni
og Dominique de Williencourt kvartett fyrir
óbó og strengi KV 370 eftir Mozart. Eins og
menn vita er erfitt að spila Mozart vel því
allt þarf aö vera svo skýrt og tært en
um leið lifandi og skemmtilegt.
höfðu þetta vel á valdi sínu og var un-
aður á að
hlýða.
Það fór ekki mikið fýrir fréttum af ljóöa-
verðlaunum Guðmundar Böðvarssonar þegar
þau vom veitt í fyrsta sinn fyrir þremur
árum. Þó námu þau 400 þúsund krónum sem
slagar upp í íslensku bókmenntaverðlaunin.
Það var Hannes Sigfússon sem fékk þau þá og
veröur spennandi að vita hvemig tekst til
með valið næst. Verðlaunin verða veitt öðm
sinni á samkomu í Logalandi í Reykholtsdal
á sunnudaginn kemur, og er ætlunin að veita
þau reglulega á þriggja ára fresti. Einnig em
veitt borgfirsk menningarverðlaun sem irni
áriö skiptust milli Ara Gíslasonar ættfræð-
ings og Bjama Bachmanns safnamanns.
„Ahh, jealousy"
Pétur Már Ólafsson, útgáfustjóri Vöku-
Helgafells, reiðir hnefann til vamar metsölu-
höfundi sínum, Ólafi Jóhanni Ólafssyni, í
Morgunblaðinu í gær. Tilefnið er grein Jóns
Yngva Jóhannssonar í Tímariti Máls og
menningar í vor um muninn á íslensku og
ensku gerðinni af Fyrirgefningu syndanna og
meint afbrýðisemi íslenskra rithöfunda út í
velgengni Ólafs.
Nú hefði Pétur Már fremur átt að taka rit-
höfundinn sjálfan - og heimsmanninn - sér
til fýrirmyndar og hefja sig yfir heimalning-
ana á skerinu. Þegar ónefndur blaðamaður
spuröi Ólaf Jóhann álits á dómum um bækur
hans í íslenskum fjölmiðlum á Ólafur að hafa
svarað stillilega: „Hvað varðar mig um það þó
aö rigni i óbyggðum?"
Umsjón
SiljaAðalsteinsdótdr
MMaNMMMMMMMMMMMMMMnMMMMMMMMMMMMMMaMN