Dagblaðið Vísir - DV - 27.08.1997, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 27. ÁGÚST 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.ís. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasóluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Kjósendur eða klíka?
Titrings er farið að gæta vegna sveitarstjómarkosn-
inganna næsta vor. Þetta á ekki hvað síst við í Reykja-
vík, langstærsta og öflugasta sveitarfélagi landsins. í síð-
ustu borgarstjórnarkosningum urðu mikil tíðindi þegar
Reykjavíkurlistinn felldi borgarstjómarmeirihluta Sjálf-
stæðisflokksins.
Reykjavík hefur verið aðalvígi Sjálfstæðisflokksins og
keppikefli flokksins að halda völdum í höfuðborginni.
Svo hefur einnig verið undanfarna áratugi að undan-
skildu kjörtímabilinu frá 1978-1982 og á yfirstandandi
kjörtímabili. Alþýðubandalag, Alþýðuflokkur, Fram-
sóknarflokkur og Kvennalisti sameinuðust undir merkj-
um Reykjavíkurlistans í síðustu kosningum og náðu
með því meirihluta og þar með takmarki sínu.
Aðilar Reykjavíkurlistans röðuðu inn á framboðslist-
ann en viðhöfðu ekki prófkjör. Með þeirri aðferð gættu
þeir að mestu jafnvægis miili flokkanna sem aðild áttu
að framboðslistanum. Fyrirfram höfðu margir vantrú á
að hægt væri að halda saman svo sundurleitum hópi og
vitnuðu þá til vondrar reynslu af samstarfi vinstri
flokka í borgarstjórn Reykjavíkur árin 1978-82. Þegar lit-
ið er yfir kjörtímabilið má þó í stórum dráttum segja að
Reykjavikurlistanum hafi tekist að koma fram sem póli-
tísk heild.
Nú þegar stutt er í kosningar reynir á innviði listans
og þá ólíku hópa sem að honum standa. Deilur hafa ris-
ið um uppstillingu listans. Fulltrúar Alþýðuflokksins
vilja opið prófkjör eða að allir fjórir flokkar fái jafn
marga fulltrúa. Fulltrúar hinna flokkanna hafa tekið
þeim kröfum illa. Þeir vilja fremur stilla upp sínu fólki
líkt og gert var fyrir síðustu kosningar. Alþýðuflokks-
menn telja sinn hlut skarðan. Þeir eru með einn borgar-
fulltrúa meðan aðrir aðilar samstarfsins eru með fleiri.
í þessari stöðu reynir verulega á þá sem að listanum
standa. Á næstu misserum kemur í ljós hvort Reykjavík-
urlistinn á sér sjálfstæða tilveru sem pólitískur andstæð-
ingur Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík eða hvort flokkaá-
tök aðstandenda hans splundra honum í frumeindir.
Þægilegast er fyrir flokksgæðinga að stilla upp á listann
því úrslitum opins prókjörs ráða þeir ekki. Ætli aðstand-
endur listans honum hins vegar sjálfstæði og tilvist í
framtíðinni verða þeir að sýna það hugrekki að efna til
prófkjörs um uppstillingu á listann. Það prófkjör mun
riðla uppröðun eftir flokkum og vekja persónuleg og
flokksleg sárindi. Það gjald verður listinn hins vegar að
greiða til þess að vera trúverðugur. Það verður að
treysta kjósendum fyrir vali á listann. Opið prófkjör er
ekki gallalaust en það er heppilegra en klíkubundið val
flokksbrodda.
Hið sama gildir um Sjálfstæðisflokkinn í borgarstjóm
Reykjavíkur. Þar hafa menn yfirleitt farið þá leið að
velja fulltrúa á framboðslista í prófkjöri þótt dæmi séu
um annað, þ.e. uppstillingu. Ákvörðun um val á lista
flokksins hefur ekki verið tekin en uppstilling hefur ver-
ið í umræðunni ekki síður en prófkjör fyrir komandi
borgarstjómarkosningar.
Sjáifstæðisflokkurinn þarf ekki síður en Reykjavíkur-
listinn það hugrekki að treysta kjósendum til þess að
velja fulltrúa sina. Prófkjör er því æskilegri og eðlilegri
leið en uppstilling.
Vera kann að fólkið velji aðra en ákveðnum áhrifaað-
ilum flokkanna eru þóknanlegir. Svo verður að vera og
það er meginkostur prófkjörsins. Það kemur í ljós hvort
flokkamir þora að treysta sínu fólki.
Jónas Haraldsson
„í húsnæðiskerfinu er flókið samspil lána, vaxtabóta og greiðslumats."
Hærri húsnæðisvext-
aukin kaupgeta
Kjallarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
hækka þá til mótvægis.
I lok lánstímans eru
greiðslur af láninu nær
eingöngu afborganir.
Kaupendur búa við
hlutfallslega létta
greiðslubyrði fyrst eftir
kaupin. Lánin greiðast
hins vegar afar hægt
upp svo eignamyndun
er hæg. Jafngreiðslulán
með háum vöxtum end-
urgreiðast hægar en lán
með lágum vöxtum. Við
fyrstu greiðslu af 40 ára
láni með 5,1% vöxtum
er afborgunin aðeins
0,8% af höfuðstóli. Beri
lánið hins vegar 2,5%
„Fjölskylda með 70 þúsund í mán-
aðarlaun fær vaxtabætur þegar
húsnæðisvextir hennar fara upp
fyrir 4,2 þúsund á mánuði. Vextir
umfram það eru síðan endur-
greiddir sem vaxtabætur.u
ir -
Hugmyndir eru
um að breyta fé-
lagslega húsnæðis-
kerfmu í hreint
lánakerfí. Til sög-
unnar koma há
langtímalán til
kaupa á almennum
fasteignamarkaði
ætluð láglaunafólki
sem ekki ræður við
kaup í húsbréfa-
kerfmu. Áformað
er að greiða niður
vexti. Lausleg at-
hugun bendir hins
vegar til að vaxta-
kjörin hafa sér-
kennileg áhrif á
kaupgetu lántak-
enda.
í húsnæðislána-
kerfinu er flókið
samspil lána, vaxta-
bóta og greiðslu-
mats. Þannig vex
kaupgeta láglauna-
fólks beinlínis við
að taka lán með
háum vöxtum.
Samkvæmt gild-
andi greiðslumati
er hagstæðara að taka 40 ára hús-
bréfalán með 5,1% vöxtum fyrir
90% kaupverðs en niðurgreitt lán
úr Byggingarsjóði verkamanna
með 2,3% vöxtum. Litum á hvem-
ig húsnæðiskerflð skapar slíkar
þversagnir.
Verötryggö jafngreiðslulán
Öll lán í opinberu húsnæðis-
lánakerfunum eru verðtryggð jafn-
greiðslulán. Samanlagðar afborg-
anir og vextir eru jafnháar allan
lánstímann. 1 upphafi eru vextirn-
ir meginhluti af greiðslunum. Af-
borgun af láninu er þá mjög lítil.
Þegar líður á lánstímann lækkar
höfuðstóll lánsins og dregur úr
vaxtagreiðslunum. Afborganirnar
vexti er afborgunin 1,5%. Afborg-
un af láninu með hærri vextina er
47% lægri. Þegar tekið er tillit til
áhrifa vaxtabóta veldur það sér-
kennilegum áhrifum.
Vaxtabætur
Vaxtabætumar eru end-
urgreiðsla frá skattakerfmu á
vöxtum af húsnæðislánum. Bæt-
urnar reiknast þannig að frá fjár-
hæð sem fjölskylda greiðir í hús-
næðisvexti eru dregin 6% af
launatekjum hennar. Mismunur-
inn er vaxtabætur. Á þeim er
ákveðið hámark, nú 233 þúsund
fyrir hjón. Bæturnar skerðast líka
vegna mikilla eigna sem snertir þó
ekki láglaunafólk. Húsnæðiskau-
pendur bera vaxtakostnað óbætt-
an upp að 6% af árstekjum.
Fjölskylda með 70 þúsund í
mánaðarlaun fær vaxtabætur þeg-
ar húsnæðisvextir hennar fara
upp fyrir 4,2 þúsund á mánuði.
Vextir umfram það eru síðan end-
urgreiddir sem vaxtabætur. Há-
mark bóta þessarar fjölskyldu
miðast við 23,6 þúsund króna
vaxtagreiðslur á mánuði. Vaxa-
kostnað umfram það þarf hún að
bera sjálf. Tæki fjölskyldan 6,5
milljón króna lán væru fyrstu
0,8% af vöxtunum óbættar. Vexti
frá 0,8% til 4,4% mundi hún fá
endurgreidda. Vexti umfram 4,4%
þyrfti hún að bera óbætta.
Greiðslumat
í húsnæðiskerfmu er við
greiðslumat horft á fyrstu árin
eftir kaup. Árleg greiðslubyrði að
teknu tilliti til vaxtabóta má ekki
fara upp fyrir 18% af launum.
SamspU lána, vaxtabóta og
greiðslumats hefur sérkennileg
áhrif. 40 ára húsbréfalán með
5,1% vöxtum kemur betur út í
greiðslumati en félagslegt lán með
2,3% vöxtum. Greiðslubyrði áður-
nefndrar fjölskyldu af 6,5 milljóna
króna húsbréfaláni væri 12,6 þús-
und á mánuði eða 18% af launum.
Miðað við 90% lánshlutfall gæti
hún keypt íbúð að verðmæti 7,2
milljónir. Með jafnháu láni í fé-
lagslega kerfinu með 2,3% vöxtum
væri greiðslubyrðin sú sama.
Greiðslubyrði fyrra lánsins helst
hins vegar óbreytt í 15 ár á meðan
greiðslubyrði hins þyngist stöðugt
og verður fljótlega 21% af tekjum.
Reikna má út að hagkvæmast
væri fyrir fjölskylduna að taka lán
með 4,4% vöxtum! Greiðslubyrðin
væri þá aðeins 9,4 þúsund á mán-
uði. Kaupgeta fólks minnkar með
öðrum orðum þegar það tekur
hagkvæm lán.
Stefán Ingólfsson
Skoðanir annarra
Auknar kröfur til
utanríkisþjónustunnar
„Á næstu árum verða gerðar auknar kröfur til ut-
anríkisþjónustunnar um framlag hennar til
?-stefnumörkunar í utanríkismálum auk þess????m
þung áherzla hlýtur að verða lögð á þjónustu við ís-
lenzkt atvinnu- og viðskiptalíf. Hálfri öld eftir lýð-
veldisstofnun verðum við ????ú standa á eigin fótum
á alþjóðavettvangi en getum ekki lengur byggt á
þeirri sérstöðu, sem kalda stríðið óneitanlega
tryggði okkur.“
Úr forystugrein Mbl. 24. ágúst.
Skammæ góðærisstefna
„Það þarf sterk bein til að þola góða tíma. Fyrir 10
árum var hér slíkur blússandi uppgangur og neyslu-
brjálæði að íslendingar stóðu á blístri...Svo mis-
heppnuð var góðærishagstjórnin að hér fór allt úr
böndunum. Vonandi hefur eitthvað lærst af því. En
það er ekki nóg. Við hljótum að gera kröfu til þess
að þeir tímar sem nú eru, þegar smjör drýpur af
hverju strái, verði nýttir til að móta framtíðarstefnu
í öllum málaflokkum. Ekki bara góðærisstefnu. Því
hún er skammæ."
Stefán Jón Hafstein í Degi-Tímanum
26. ágúst.
Málsvarar verkafólks?
„Enn eru til flokkar manna, sem telja sig vera
málsvara þess fólks, sem gengur undir nafninu lág-
launafólk. Ég skal ekki draga dul á það. Hitt er svo
annað mál að þetta fólk er í flestum stjómmála-
flokkum. Mér sýnist það hafa valið sér vettvang í
verkalýðshreyfmgunni. Því miður hefur hún ekki
þróast sem skyldi. Þar eru átök undir niðri og sýn-
ist sitt hveijum. Þannig getur menn greint á um
hvort rétt sé að setja fram 100 þús. króna kröfu eða
70 þús. Hvort tveggja er fáránlegt, ef miðað er við
lífsstíl íslendinga í dag.“
Kjartan Helgason í Mbl. 26. ágúst.