Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.1998, Blaðsíða 20

24
MÁNUDAGUR 5. JANÚAR 1998
Alls staðar
tala stelpurnar
mest
Ef fóstur í móðurkviði
kynnu að tala mundu stelpur
tala meira en strákar. Að
minnsta kosti hreyfa fóstur
stúlkubarna munninn meira
en fóstur drengja. Vísinda-
menn frá Belfast á Norður-ír-
landi segja frá þessu í lækna-
blaðinu Lancet.
Vísindamennimir tóku sig
* til og mynduðu fóstrin, með
aðstoð úthljóða, í 16., 18. og 20.
viku meðgöngunnar. Þeir
töldu svo munnhreyfmgar
fóstranna. I ljós kom að munn-
hreyfingunum fjölgaði eftir
því sem fóstrið þroskaðist.
Vísindamennimir eru ekki á
þvi að þetta þýði að stelpur
tali meira en strákar, eins og
gjaman er haldið fram, heldur
sé þetta til merkis um að
stúlkur þroskist fyrr og hrað-
ar en drengir.
Uglan reyndist
ekki útdauð
Tveir bandarískir fuglafræð-
ingar hafa fundið lifandi ein-
tök lítillar indverskrar uglu
sem taiin var hafa dáið út fyr-
ir rúmum eitt hundrað ámm.
Uglumar fundust í nóvem-
ber síðastliðnum, eftir tólf
daga leit nærri bænum
Shabada í Maharashtra-héraði
á Indlandi, aö því er forráða-
menn bandaríska náttúru-
• gripasafnsins skýrðu frá
skömmu fyrir áramót.
Ugla þessi kallast skóg-
amgla og sást síðast til henn-
ar úti í náttúranni árið 1884.
Vanskapaðar
salamöndrur í
Rannsókn sem gerð var á
salamöndrum vestur í Oregon
í Bandaríkjunum hefur fært
nýjar sönnur á að þverrandi
ósonlag jarðarinnar hefur
valdið mikilli fækkun frosk-
dýra í heiminum.
Rúmlega 90 prósent fóstur-
vísa salamöndmtegundar
einnar, sem urðu fyrir útfjólu-
blárri geislun sólarinnar, náðu
annað hvort ekki að klekjast
út eða fæddust vansköpuð eft-
ir tilraun sem gerð var síðast-
liðið vor.
öðm máli gegnir um þá
fósturvísa sem var hlíft við út-
fjólubláu geislunum. Rúmlega
.95 prósent þeirra kíöktust út
og aðeins 0,5 prósent þeirra
reyndust vansköpuð.
Alls vom notaðar fjögur
hundmð salamöndrur í til-
rauninni sem vísindamenn við
háskólann í Oregon gerðu,
undir stjórn Andrews Blau-
steins dýrafræðiprófessors.

Stærð líkamshlutanna skiptír ekki alltaf höfuðmáli:
Margir stórsnillingar
með heldur litla heila
Ekki er allt fengið með stærðinni. Að
minnsta kosti ekki þegar mannsheilinn er
annars vegar. Stórsnillingar eru nefnilega oft
með litla heila, eins og sjálfur Albert Einstein,
og það virðist ekki há þeim hið minnsta. Nýj-
ar rannsóknir hafa orðið til þess að vísinda-
menn efast æ meira um samhengið milii fjölda
heilafmma og gáfnafars.
„Niðurstöður margra nýrra rannsókna
valda því að enn ríkir óvissa um hvað það er
sem ákvarðar gáfnafar manneskjunnar. í stað
fjölda heilafrumanna þurfum við kannski að
líta á hvemig einstakar framur koma boðum
sín í milli,“ segir heUavísindakonan Bente
Pakkenberg, sem starfar við borgarspítalann í
Kaupmannahöfn, í viðtali við danska blaðið
Politiken fyrir skömmu.
Pakkenberg og samstarfsmaður hennar,
Hans Jörgen Gundersen frá Árósaháskóla,
hafa nýlega sýnt fram á að karlar em með um
það bU 23 miUjarða heUafruma í heUaberkin-
um en konur eru með 19 mUljarða. Munurinn
er um sextán prósent. Gáfnapróf hafa aftur á
móti ekki sýnt fram á að neinn munur sé á
gáfnavísitölu karla og kvenna.
Bæði Albert Einstein, faðir afstæðiskenn-
ingarinnar, og þýski stærðfræðingurinn og
stjamvísindamaðurinn Carl Friedrich Gauss,
vom með litla heila, það er fáar heUafrumur.
T| HeUinn í Gauss vó tU dæmis aðeins eitt kUó en
venjulegur heUi vegur 1450 grömm.
„Það er í raun stórfurðulegt að svona ótrúleg-
ur munur geti verið á fjölda heUafmma í heUa-
berki heUbrigðra manneskja. Venjulegar mann-
eskjur eru með frá 15 tU 30 miUjarða heUafruma.
Það er því miklu meiri munur á fjölda heila-
fruma í manneskjunni en er á líkamsstærð henn-
ar. Við erum jú ekki frá hálfum öðram metra tU
þrír metrar á hæð,“ segir Bente Pakkenberg.
Nýlegar rannsóknir benda til að fjöldi heUa-
fruma skiptir kannski ekki jafnmiklu máli og
áður var talið. Það hefur tU dæmis komið í ljós
að alnæmissjúklingar mega sjá á bak aUt að ein-
um þriðja hluta heUafmma sinna án þess þó að
þjást af heUabUun þegar þeir látast. Og als-
heimersjúklingar virðast ekki hafa glatað nein-
um heUafrumum þótt starfsemi heUa þeirra sé
mjög skert.
Þar við bætist að hin kunna goðsögn um að
drykkjumenn drepi svo og svo mikið af heUa-
frumum sínum í hvert skipti sem þeir detta í það
á bara ekki við rök að styðjast. Rannsóknir á
fyUibyttum benda tU að áfengið drepi ekki heUa-
seUurnar, heldur deyfi það þær bara. HeUafrum-
umar virka því ekki sem skyldi á meðan drakk-
ið er. Og kemur kannski engum á óvart. En það
er önnur saga.
Ætli megi ekki snúa út úr gam-
alkunnum frasa og segja sem svo
að þeir deyi gamlir sem konumar
elska? Ég tala nú ekki um þá sem
fá kynferðislega fuUnægingu sem
oftast á lífsleiðinni. Já, breskir vís-
indamenn hafa komist að þeirri
niðurstöðu að lífslíkur karla
aukast eftir því sem þeir komast
oftar í munúðarvímuna eftirsóttu.
Niðurstöður þessar fengust eftir
rannsókn á kynlífshegðun nærri
eitt þúsund karla á aldrinum 45 tU
49 ára í þorpum í Wales. Áratug
síðar var svo kannað hversu marg-
ir þeirra hefðu haldiö yfir móðima
miklu.
„Líkurnar á dauða voru fimm-
tíu prósent minni hjá þeim sem
fengu fullnægingu oft en hjá hin-
um sem fengu hana sjaldan," segir
i hávísindalegum niðurstöðum
rannsóknarhópsins frá háskólun-
um í Belfast og Bristol sem stjórn-
að var af George Davey Smith pró-
fessor. „Svo virðist sem kynlífsiðk-
un vemdi heilsu karla."
Svörum þátttakendanna var
skipt niður i flokka, aUt eftir tíðni
hinnar kynferðislegu fullnæging-
ar. Sumir fengu hana aldrei en
aðrir daglega.
Vísindamennirnir hafna alfarið
ýmsu því sem haldið hefur verið
fram á öðrum menningarsvæðum
en okkar vestræna, svo sem því að
oftast
lengur
karlar komist á hærra andlegt
plan með því að stunda ekki kyn-
Uf.
í grein sem vísindamennimir
frá Belfast og Bristol skrifa 1
Breska læknablaðið slá þeir á létta
strengi og leiða að því getum að
auðveldara verði hér eftir en hing-
að tU að efna tU áróðursherferða
um heUsusamlegt lífemi.
„Það væri hægt að hugsa sér að
byggja herferðina á þeirri sem
hvatti fólk tU að borða að minnsta
kosti fimm skammta af graenmeti
og ávöxtum á dag. Við kynnum þó
að þurfa að breyta tíðninni eitt-
hvað,“ segja vísindamennimir í
grein sinni.
Efasemdir
um nýtt lyf
gegn floga-
veiki
Fyrsta flogaveikUyfið sem
beint er sérstaklega að einu efni
í heUanum kom á markað nýlega
en vísindamenn eru ekki vissir
um hvort það muni leiða til mik-
iUa framfara i meðferð sjúk-
dómsins. Lyf þetta kaUast
gabitrU. Það eykur magn efnis
sem kaUast GABA i heilanum
sem aftur getur dregið úr óæski-
legum rafboðum sem valda floga-
köstum.
„Þetta er fyrsta lyfið með svo
sérhæfðri virkni. Öll gömlu lyfin
og meira að segja flest hinna
nýju virka á marga staði í heil-
anum,“ segfr Jim Fischer, að-
stoðarprófessor í lyfjaffæði við
Ulinoisháskóla í Chicago, sem
tók þátt í tilraunum með nýja
lyfið.
„Stóra spumingin nú er svo
hvort það skipti sköpum. Ég er
ekki viss um að til sé svar við
henni.“
Til eru tuttugu mismunandi
gerðir flogaveiki. Ekki hefur
fundist nein lækning við sjúk-
dóminum þrátt fyrir að mikið
hafi verið reynt. Hins vegar er tU
fiöldi lyíja sem heldur einkenn-
unum 1 skefjum, þótt ekki sé
hægt að hjálpa þrjátíu prósent-
um þeirra sem hafa þennan sjúk-
dóm.
Þriðjungur flogaveikitilfella er
af völdum alvarlegra heUaskaða,
heilaæxla eða heUablóðfaUs, svo
eitthvað sé nefnt. Orsakir floga-
veiki era aftur á móti ókunnar í
tveimur þriðju hlutum tiIfeUa,
þótt talið sé að erföir eigi þar
einhvem hlut að máli.
„Rannsóknir næsta áratugs
munu beinast að lyfjum sem
stöðva þau ferli sem verða tU
þess að fólk fær flogaveiki. Nú
geta gömlu lyfln og þau nýju að-
eins stöðvað krampaflogin, það
er allt og sumt,“ segir Jim
Fischer.