Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1998, Blaðsíða 15

MIÐYIKUDAGUR 7. JANÚAR 1998
15
Davíð Oddsson
og Eva Peron
Það gæti virst vera fáránlegt að
bera saman Argentinu og ísland og
er það í raun og veru. Samt er um
þessar mundir ýmislegt líkt með
þessum löndum, hvemig þau breytt-
ust úr bæjum og sveitum í borgríki
á valdatíma Evu Peron og Davíðs
Oddssonar. Auðvitað hafa Eva og
Davíð ekki sama útlit, en margt er
líkt með óskyldum, td. löngunin og
getan til að leika annað en það sem
maður er í raun og vem: leikurinn
felst í óvissu sem er færð á svið fúll-
vissu.
Einn helsti hæfileiki Evu Peron
var að villa um fyrir þjóðinni með
raddbeitingu. Hún stundaöi líka það
að láta flokksmenn sína koma sér í
sjálfheldu. Ógöngumar fólust í því
að þeir sáu hvað yrði hagkvæmt
þótt það væri óvinsælt. Þegar Eva sá
þetta kom hún til skjalanna og
breytti óvinsælu en nauðsynlegu að-
gerðunum sér í vinsældarhag, þótt
það yrði þjóðinni dýrt spaug þegar
til lengri tíma var litið. Þessi aðferð
í stjómmálum er kölluð lýðskrum.
En það er hljómfogur lygi sem litur
því út fyrir að vera sannleikur. Að-
gerðir lýðskrumara bitna fyrst á
samstarfsmönnum hans, síðan á
lýðnum.
Davíö tuskar klútinn
þjónustugeirann á höf-
uðborgarsvæðinu. Að
lokum át Eva flokkinn
með húð og hári. Viðbú-
ið er að Davíð fari eins
að við Framsókn að
flokkurinn verði bara
fæðumyndandi fyrir for-
sætisráðherrann þegar
fram liða stundir.
Eva Peron var mis-
heppnuð leikkona. Lítt
heppnaðir listamenn
eru sérkennilegir
stjómmálamenn,
mannkynssagan sann-
ar það. Nú langar mig
að þeir sem lesa þetta
verði sér úti um Ijós-
myndabækur eftir
„Auðvitað hafa Eva og Davíð ekki
sama útlit, en margt er líkt með
óskyldum, t.d. löngunin og getan
til að leika annað en það sem
maður er I raun og veru: leikurinn
felst í óvissu sem er færð á svið
fullvissu.“
Davíð lætur helst
fjármálaráðherrann
taká aftur nauðsyn-
legar ákvarðanir.
Friðrik Sophusson
er orðinn fremur af-
þurrkunarklútur,
sem þurrkar út ætl-
unarverk sín, eftir
að Davíð hefúr tusk-
að hann til, en ráð-
herra sem gljáfægir
fiármál þjóðarinnar
með hugkvæmni. Slikt hlýtur að
taka á taugamar í manni sem virð-
ist hafa bein í nefinu en ekki síðasta
orðið.
Annað er likt með Davíð og Evu.
Hún kailaði ekki sjálf lýðinn af
landsbyggðinni til Buenos Aires
heldur lét hún samstarfsflokk,
flokksbrot á borð við Framsóknar-
flokkinn, standa fyrir iðnvæðingu
einvörðungu á höfuðborgarsvæð-
inu. Síðan naut hún hylli sama lýðs,
sem flokkurinn tældi úr sveitum,
lagði þær í auðn og kom bændum í
Kjallarinn
þýska ljósmyndar-
ann Sander og beri
saman myndir hans
af vissum Þjóðveij-
um um 1930, t.d.
mynd sem heitir að
mig minnir Kennar-
inn, og Davíð með
hundinn á sjón-
varpsauglýsingunni
um bókina hans.
Vitið hvað þið fáið
út úr því að bera
saman myndir af
sprækum lærifeðr-
um, mönnum með
úlfhunda.
Guðbergur
Bergsson
Davíð Oddsson á ýmislegt sameiginlegt með hinni víðfrægu argentínsku forsetafrú Evu Peron, segir greinar-
höfundur meðal annars.
Guðbergur
Bergsson
rithöfundur
Skipulag ríkisins
Nú þegar flestir flugeldamir eru
spnmgnir í loftinu og nýja árið
endanlega runnið upp á himininn
erum við auðvitað ekki sömu
manneskjumar og við vomm
áður. En svo er líka farið með
alltof margt annað. Má segja að
okkar nánasta umhverfi og skipu-
lag ríkisins taki æ fieiri og hraðari
grundvallarbreytingum en venju-
legur borgari getur fýlgst með af
fúllri athygli.
Þetta áreiti ríkisins hefur
reyndar staðið nokkuð lengi.
Besta fáanlega dæmið sem má
taka er dæmigerður íslendingur
sem nýlega er orðinn fúllorðinn og
öll þau hamskipti sem hann eða
hún hefur þurft að ganga í gegn-
um. Þeir sem tilheyra þessum
hópi fæddust nefhilega með það
sem kallaðist nafhnúmer og það
vora heilagar tölur hvers og eins.
Núna er þetta númer horfið og
þess i stað komin kennitala sem
hefur í daglegu stofnanatali fyrir
löngu tekið sæti hins eiginlega
nafns einstaklingsins. Núna þýðir
ekki lengur að kynna sig með
nafni því það eina sem stofnunin
hefúr áhuga á er kennitalan. Þú
færð líka alltaf
skjótustu af-
greiðsluna ef þú
kynnir þig ein-
faldlega með
kennitölunni.
Síbreytileg
símanúmer
Maður er sem
sagt kenndur við
tölur og þessar
og aðrar tölur
era síðan gjaman að breytast. Við
getrnn til dæmis öll verið sammála
um að símanúmer hvers og eins er
það sem stendur næst persónunni
sjálfri. Ef manneskja er ekki i
símaskránni er hún ekki til. Fólk
talar sömuleiðis oftar saman í
síma en það hittist í holdinu.
Núna era komnir númerabirtar
sem segja þeim sem er hinum
megin línunnar nákvæmlega hver
„Nú er lag að skerpa muninn á
okkur og þá sérstaklega milli
landshluta og hafa ólíka staðar-
tíma milli sveita. Hvað er mikil-
fenglegra en mismunandi staðar■
tími i einu og sama ríkinu?u
er aö hringja. En þessi
númer halda áfram að
breytast og lengjast í
báðar áttir svo alltaf
verður erfiðara að
halda andlitinu og
sjálfsimyndinni í föst-
um skorðum. Eini
ljósi punkturinn i
allri sundrunginni er
að við höfum sama 112
númerið fyrir alla
neyðarhjálpina.
Því er hins vegar
ekki að heilsa þegar
kemur að bílnúmer-
unum eins og allir bíl-
eigendur eða áhuga-
menn um þá kannast
við. Þar vora öll per-
sónueinkenni og for-
tíð gjörsamlega afmáð með einni
reglugerð. Númerin einkenndu
bíleiganda og jafnvel heilu fjöl-
skyldumar og áttu til að ganga í
arf og síðast en ekki síst var hægt
að sjá úr hvaða átt og sveit ákveð-
inn bíll kom út frá upphafsstafn-
um. Langt er síðan þessu var að
heilsa en í stað þess komin mjög
ópersónuleg númer sem engin
heilvita tilfinningavera getur
tengst á heilbrigðan hátt. Að vísu
er nú sá sérkennilegi kostur í boði
að bíleigendur geta búið til sitt
eigið númer eða sett
gælunafn sitt á plöt-
una en það hlýtur að
verða langsótt og
leiðigjamt til lengd-
ar.
Land tveggja
tímabelta
Af þessu er augljóst
að viö eram að missa
öll helstu sérkenni
okkar. Ekki er þó öll
von úti enn. Eins og
mörgum er kunnugt
liggur landið okkar á
dularfullum stað
milh tímabelta. Það
er raunar staðreynd
sem stjömufræðing-
ar hafa bent okkur á
- að eyjan okkar tilheyrir tveimur
tímabeltmn. Reykjavík er til dæm-
is á einu og Reyðarfjörður á hinu.
Við getum auðveldlega fært okkur
þetta í nyt. Nú er lag að skerpa
muninn á okkur og þá sérstaklega
milli landshluta og hafa ólíka stað-
artíma milli sveita. Hvað er mikil-
fenglegra en mismunandi staðar-
tími í einu og sama rikinu? Fyrir
náttúrlega utan þá sjálfsmynd að
landið sjálft yrði um leið líka ein-
hvem veginn miklu stærra.
Haraldur Jónsson
Kjallarínn
Haraldur Jónsson
myndlistarmaöur
Með og
á móti
Verðhækkanir á
mjólkurvörum
Svipað og í ná-
grannalöndum
„Stærstu rökin
með þessum
hækkunum eru
einfaldlega verð-
lagsbreytingar í
samfélaginu, þ.e.
launahækkanir í
framleiðslunni frá
byijun til enda.
Þar má nefna að
fiskimjöl og ýmsar
aðrar rekstrarvör-
ur sem bændur
nota við framleiösluna hafa hækkað og
opinberlega fengu allir 4% launahækk-
un um áramótin. Einnig má nefha að
bein hækkun til mjólkuriönaðarins er
ekki nema 1,51% á meðan launahækk-
anir eru 4%.
Á síðustu árum hefur allur mjólku-
riðnaðurinn tekið mjög skarplega á
sínum hagrceðingarmálum og lækkað
verðið. Þess vegna er verð á mjólkur-
vörum núna mjög svipað óg í ná-
grannalöndunum.
Auðvitað er alltaf einhver hætta á
því þegar vai'a hækkar að salan
minnki. Hins vegar eyðir meðalíslend-
ingurinn undir þrjú þúsund krónum á
mánuði í þennan vöruflokk sem er
samt sem áður einn af undirstöðu-
flokkunum í fæöi hans. Það má því
ætla að meðalhækkunin verði um 125
krónur á mánuði.
í samanburöi við ýmsa aðra eyðslu
fólks, t.d. áskrift að ýmsum fjölmiðlum,
er eyðsla þess í mjólkurvörur lltU.
Menn verða því að skoða þessar
hækkanir í samhengi við annað sem er
aö gerast í samfélaginu. Ef menn gera
það er ég ekki hræddur við viðbrögðin
við þessum hækkunum.
Ég tel að viðbrögðin við þessum
hækkunum séu gamall arfúr frá því að
mjólkurvörur hækkuðu sjálfkrafa á
þriggja mánaða fresti. En sá timi er
löngu liðinn og við komin á sama ról
og nágrannalöndin."
Þórarinn E. Svefns-
son, mjólkursam-
lagsstjórí KEA.
Of mikil hækkun
„Miðað við það
verðbólgustig sem
viö búum við í dag
er um mjög mikla
hækkun að ræða.
Einnig verður að
hafa í huga að hér
er um að ræða
grein sem er nán-
ast laus við alla
samkeppni. Mjólk-
ursamlögin keppa
ekki sín á milli og
háir tollar og flarlægðarvemd koma í
veg fyrir raunverulega samkeppni er-
lendis fra. Viö höfúm lengi talið að
mjólkuriðnaðurinn gæti hagrætt
meira hjá sér en hingað tiL Greinin er
hins vegar enn í viöjum hafta og fram-
leiðslustýringar sem kemur í veg fyrir
meiri hagræðingu. í þessari grein rík-
ir einokun. Það er mjög auðvelt fyrir
slíka grein að velta hækkunum yfir á
neytendur. Við óttumst að með þessum
verðhækkunum sé búið að gefa ýmsum
öðrum framleiðendum í öðrum grein-
um færi á að fara að háttarlagi mjólkur-
iðnaðarins. Það er því full ástæða til að
óttast skriðu verðhækkana í kjölfar
þessara hækkana. Við hefðum viljað sjá
mjólkuriðnaðinn fara hraðar í að að-
laga greinina eðlilegum markaðsað-
stæðum með meiri samkeppni. Þá er ég
sannfærður um aö við stæðum ekki
frammi fyrir jafnmiklum hækkunum
og við sjáum í dag.
Það er mjög auðvelt fyrir einokunar-
grein að segja að það sé eðlilegt að
hækka verðið á vörum sinum í kjölfar
launahækkana.
Það er hins vegar ekkert eðlilegt.
Mörg fyrirtæki sem búa við samkeppni
jurfa að hagræða í stað þess að hækka.
Við viijum því frekar sjá hagræðingu
sem gerir það að verkum að hækkun-
arþörfin verði minni. Það á þvi ekki að
vera sjálfgefið að varan hækki ef laun
hækka." -glm