Dagblaðið Vísir - DV - 29.05.1998, Blaðsíða 11

FÖSTUDAGUR 29. MAI 1998

I
lenning
Paradís á Gotlandi
„Aðalatriðið er að gefa fólki af
ólíku þjóðemi tækifæri til að hittast
á jafnréttisgrundvelli, en það er líka
nauðsynlegt að hafa ákveðinn sam-
nefnara - sem í þessu tilviki eru bók-
menntimar og ástin á þeim. Rithöf-
undar eru svo oft læstir í sínum eig-
in málheimi og komast ekki út úr
honum, en þarna era aðrir á sama
báti sem þeir geta borið sig saman
við. Það gefur okkur svo mikið að
kynnast öðram manneskjum."
Þetta segir Guniila Forsén, for-
stöðumaður Þýðingarsetursins í
bænum Visby á Gotlandi. Hún er í
heimsókn á íslandi og var fyrst
spurð mn hvemig stofnunin hennar
hefði orðið til.
Byrjaði með bátsferð
„Eiginlega hófst allt þegar komm-
únisminn hrundi í Austur- Evrópu,"
segir hún. „Allt í einu áttu Svíar
nýja nágranna, Eystrasaltsþjóðimar,
sem við vissum ekkert um. Árið 1992
skipulagði rithöfundasambandið í
Svíþjóð siglingu um Eystrasaltið
ásamt rithöfundasamtökum Eystra-
saltslandanna. Hugmyndin var að
gefa fólki tækifæri til að tala eðlilega
saman í fyrsta sinn í fimmtíu ár.
Mörg hundruð rithöfundar írá lönd-
unum sem liggja að Eystrasalti
komu með i ferðina sem tók tvær
vikur. Fyrst hélt fólk sig við landa
sína, en smám saman hristist það
saman og loks er vel hægt að segja
að það hafi farið að tala eðlilega sam-
an.
Eftir ferðina fæddist hugmyndin
um að koma upp húsi þar sem þetta
samtal milli austurs og vesturs gæti
haldið áfram í framtíðinni. í þeim
viðræðum kom Gotland fljótlega til
tals - eyjan liggur auðvitað í Eystra-
saltinu miðju og er þar að auki af-
skaplega „ósænsk“. Gotland á sína
eigin sögu sem er ólík sögu Svíþjóð-
ar, það var um tíma hluti af Danmörku og í stutt-
an tíma hluti af Rússlandi, og frá örófi alda höfðu
íbúar eyjarinnar samband við öll löndin í kring-
um sig. Visby er einstaklega vel varðveitt mið-
aldaborg innan múranna sem voru reistir á 14.
öld og standa enn; þar getur öllum liðið vel.“
Innan borgarmúranna í Visby búa tæp 2000
manns á vetrum en mun fleiri á sumrin, því
Gunilla Forsén - stýrir stofnun þar sem fordómum þjóða í milli er skipulega
eytt.
DV-mynd PÖK
Gotland er vinsæll ferðamannastaður. Þar var
svo Þýðingarsetrið stofnað árið 1993 í gamalli
heimavist - þó ekki frá miðöldum. Gunilla tók
við umsjón þess strax. Hún er bókavörður að
mennt og hafði séð um bókmenntakynningar er-
lendis hjá Svenska Institutet. Henni hentar að
vinna með margra þjóða fólki, segir hún. Hún er
sænskumælandi Finni eins og heyrist undir eins
á mæli hennar þótt hún hafi búið í
Sviþjóð í ríflega 20 ár, og maðurinn
hennar var frá Rúmeníu. „Stór
hluti af hjarta mínu tilheyrir Aust-
ur-Evrópu,“ segir hún.
Nú er Þýðingarsetrið að verða
fimm ára. Það er opið allt árið og
býður rithöfundum og þýðendum
víðs vegar að úr heiminum 11 her-
bergi til afnota með öllu tilheyr-
andi, húsgögnum, rúmfatnaði,
tölvu og prentara, án endurgjalds.
Um þúsund manns hafa dvalið hjá
þeim þessi ár, flestir einn mánuð í
senn. Ferðir borga höfundamir
sjálfir - en hvað með matinn?
„Matinn eldar fólk sjálft í sam-
eiginlegu eldhúsi eða borðar úti.
Oft kemur upp afar ánægjuleg fjöl-
skyldustemning þegar fólk skiptist
á um að elda sína sérstöku rétti fyr-
ir félagana á vistinni. Það verður
hluti af menningarsamskiptunum,"
segir Gunilla og brosir breitt.
Þeir sem vilja komast í þessa
paradís sækja um og fá áreiðanlega
jákvætt svar, segir Gunilla, vand-
inn er bara sá að finna tíma sem
passar báðum. En hvernig líður
fullorðnu fólki í svona heimavist?
„Þetta hefur gengið alveg ótrú-
lega vel. Mig rámar í rifrildi milli
Dana og Þjóðverja eitt sumarið,
annars hefur allt gengið friðsam-
lega. Allir geta auðvitað ekki elsk-
að alla en langflestir eignast þama
kunningja og jafnvel vini fyrir lífs-
tíð. Allt fólk hefur fordóma en
þama getur maður fylgst með þvi
hvemig þeim er eytt skipulega. Sið-
asti íslendingurinn sem var hjá
okkur, ungur rithöfundur, eignað-
ist góða kunningja frá Eystrasalts-
löndunum og Finnlandi og einn
verulega góðan vin, ungan rithöf-
und frá Grikklandi. Áður en þeir
fóru frá Visby héldu þeir grísk- ís-
lenska veislu með mat að heiman og
hún var geysilega vel heppnuð!"
Orðspor Þýðingarsetursins berst hratt um
heiminn og það koma sífellt fleiri umsóknir; þó
hvetur Gunilla íslenska höfunda til að sækja um
vist þar ef þeir þurfa að komast burt frá skarkala
heimsins um stundarsakir.
Östersjöns Författar- och Översáttarcentrum,
Box 1096, 621 21 Visby, Sverige.
i
i
i
I
V
I
i
i
♦
<
(
i
i
i
Chilingirian
Chilingirian strengjakvartettinn hélt tónleika í
íslensku óperunni síðastliðið miövikudagskvöld.
Hann er heimsþekktur og talinn einn sá besti í
heiminum í dag. Því þóttu það töluverð tíðindi
þegar kvartettinn réð til sin íslenskan víóluleik-
ara, Ásdísi Valdimarsdóttur, sem hefur nú starf-
að með kvartettinum í nokkur ár.
Umræddir tónleikar vöktu því mikla eftirvænt-
ingu meðal íslenskra tónlistarunnenda, ekki síst
vegna þess að annar islenskur hljóðfæraleikari
var gestur kvartettsins þetta kvöld, Einar Jó-
hannesson klarínettuleikari, sem lék einleik.
Tónleikamir hófust á strengjakvartetti op. 76
nr. 1 eftir Haydn. Háklassísk verk eftir Haydn,
Mozart og Beethoven eru sérlega erfið í flutningi.
Allt verður að vera tandurhreint og skýrt; hver
einasta nóta skiptir jafnmiklu máli og aðeins ein
feilnóta getur eyðilagt alla tónsmíðina. Ekki batn-
ar það þegar svoleiðis tónlist er flutt í jafnvon-
lausum tónleikasal og íslenska óperan hírist í,
þar sem hitamollan sýður mann lifandi og endur-
ómun er nánast engin. Píanóleikari getur alltaf
búið til falskt ekkó með pedalnotkun og breitt
yfir feila ef einhverjir eru; það getur strengjaleik-
ari eða söngvari ekki. Allar falskar nótur á fiðlu,
víólu eða selló - eða hjá söngvara verða æpandi,
skerandi og hræðilegar í íslensku óperunni.
Tónlist
Jónas Sen
En fjórmenningarnir í Chilingirian léku tón-
smíð Haydns yfirleitt frábærlega vel, sérstaklega
þegar á leið. Allt var fallegt og hreint; hægi kafl-
inn var sérlega ljúfur og ljóðræna hans naut sín
á einkar látlausan hátt. Sömuleiöis var siðasti
kaflinn bæði kraftmikill og fjörlegur og var flutn-
ingurinn allur hinn glæsilegasti.
Næst á dagskrá var Strengjakvartett nr. 2 eftir
tékkneska tónskáldið Leos Janacek (1854-1928).
Janacek var lengi vanræktur en segja má að
hann hafi fengið uppreisn æru með kvikmynd-
inni Óbærilegur léttleiki tilverunnar sem byggð
er á bók Milans Kundera. Þar er tónlist Janaceks
spiluð nánast út í gegn og sagði Kundera í viðtali
að tónlistin hljómaði eins og hún hefði verið sam-
in fyrir myndina. Verkið ber undirtitilinn „Inni-
leg bréf ‘ og mun Janacek hafa viljað „tjá tilfinn-
ingar, hamingju og sorg, til konu að nafni Kamila
Stösslová en hún var 38 árum yngri en hann“ -
svo vitnað sé í efnisskrána. Hann var ástfanginn
af henni og skrifaði henni bréf í hrönnum en hún
vildi ekkert með karlfauskinn hafa. Hann fékk út-
rás með því að semja kvartett og þarf ekki að
taka fram að þar ólga miklar tilfinningar, oft
myrkar. Chilingirian kvartettinn túlkaði þessa
tónlist afar sannfærandi og var unun á að hlýða.
Lokaverkið á tónleikunum var Klarínettukvin-
tett KV 581 eftir Mozart. Þetta er eitt af þessum
ofspiluðu verkum eftir meistarann sem maöur er
næstum því farinn að heyra í lyftum. Samt er
hann afar fallegur. Túlkun Einars Jóhannessonar
og kvartettsins var fáguð og hrein, hæfilega fjör-
leg og smekkvís eins og hún átti að vera. Einar
stóð sig prýðilega, hver einasta nóta var þar sem
hún átti að vera, tæknin óaðfinnanleg og allar
hendingar fullkomlega mótaðar.
Þetta voru finir tónleikar og getur maður ekki
annað en óskað aðstandendum þeirra til ham-
ingju. En loftræstingin í íslensku óperunni hefði
mátt vera í gangi.
11
FÉLAG
GARÐPLÖNTU-
FRAMLEIÐENDA
í beð og á svalir f o í heimagarða og sumarbústaðalönd