Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1999, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 23. APRÍL 1999
15
Gæfa og gervileiki
Það leikur enginn
vafi á því að flestir ís-
lendingar eiga á ein-
hvern hátt bágt, þótt
þjóðin sjálf sé á góð-
um vegi stödd á flest-
um sviðum. En eru
allir landsmenn heið-
arlegir í hágindum
sínum? Þetta er spurn-
ing dagsins sem verð-
ur aldrei fuhkomlega
svarað. Hér er hvorki
lengur teljandi né
landlæg ómegð en
samt á fólk í enda-
lausu basli eins og
hún væri í erfðunum.
Þá vaknar önnur
spuming: Eru til með
þjóðum frumur sem
ráða basli þeirra eða
minnsta kosti talsmátanum þótt
velmegun ríki í efnahagslífinu
vegna þess að eitt er til í höndunum
á mönnum en annað bara í heilan-
um?
Ekki á morgun heldur hinn
Þetta er eitthvað fyrir félags- og
erfðafræðinga til að rannsaka og
vinna úr, einangra, lækna með
hjálp vísindanna og fá fyrir stóran
pening í laun og mikla frægð á
heimsmælikvarða.
Ég veit ekki hvort almenningur
hefur tekið eftir því að það er kom-
inn nýr tónn í málpípu íslenskra
erfðafræðirannsóknarmanna. Þessi
vísindi hafa fest svo í sessi að ekki
er lengur lofað lækningu strax þeg-
ar fundinn er galli í frumu heldur
eru lausnimar orðnar loðnar og
sagt með óbeinum en trúlegum orð-
um: Ekki á morgun heldur hinn þá
er lausnardagurinn.
Mér finnst málpípan vera meiri
maður fyrir bragðið. Hún lofar ekki
upp í ermina á sér lengur en vekur
von og talar um vísindi sín á svip-
aðan hátt og þau væra amerískur
hafhaboltaleikur: Fyrst er gallinn
fundinn, síðan er þrengt að honum,
hann er einangraður smám saman
uns vísindin koma lækningunni í
höfn en gallinn er úti.
Merkilega amerískt
Nato og allt sem er bandarískt
beitir svipaðri tækni.
Hafnaboltalögmálið og
reglur hans ríkja í
sérhverri bandarískri
hegðun, vilji hún ná
árangri. Á þennan
hátt er sannur amer-
íkani stöðugt að leita
að einhverju rang-
stæðu, einangra það
og útrýma. Það er því
auðheyrt hvaðan
Messías okkar kemrn-,
hvar hann hefur lært
og Hvemig hann mun
leysa vandann í bölv-
uðum íslenskum
erfðafrumum.
Annað er merkilega
amerískt, hvemig
Messías stendur uppi
á Krókhálsi að því að
vekja græðgisspennu til að auka
sölu á hlutabréfunum í fyrirtækinu
sem fæddist í okkar reyklausu Bet-
lehem við srmdin blá: Hann til-
kynnir að nýr galli hafi fundist og
hafiiaboltaaðferðinni beitt, verið sé
að einangra, þjarma að honum á
vellinum.
Þorskur og mannvit
Ekki er að sökum að spyrja, ís-
lenska vonin grípur menn. Þeir
hlaupa eins og áður eftir frystikist-
um, til þess að kaupa í fyrirtækinu
hlutabréf sem hækka skyndilega í
verði um allan hinn kristna kaup-
hallaheim.
Þetta er allt í lagi, eins langt og
það nær, ef ekki vaknaði spurning
sem verður þó ekki svarað á þess-
um vettvangi: Hvort finnur Messías
frumugalla vegna einskærrar þarf-
ar fyrir að auka hlutabréf og veltu í
fyrirtækinu eða í þágu hinna fóm-
fúsu vísinda
okkar íslend-
inga, heimsins
og Ingibjargar
Pálmadóttur í
kosningunum í
vor? Er fundinn
galli kosninga-
brella eða frjár-
málabrella? Það
leikur enginn
vafi á því að
auðlegð okkar
felst í þessum andstæðum en sam-
stæðu: þorski og mannviti. En er
þar með sagt, að allir íslendingar
séu heiðarlegir í auðlegð sinni,
gæfu og gervileika?
Guðbergur Bergsson
Vísindi í amerískum hafnaboltastíl; Fyrst er gallinn fundinn, síðan er þrengt að honum, hann er einangraður
smám saman uns vísindin koma lækningunni í höfn en gallinn er úti.
Kjallarinn
Guðbergur
Bergsson
rithöfundur
„Ekki er að sökum að spyrja, /s-
lenska vonin grípur menn. Þeir
hlaupa eins og áður eftir
frystikistum, til þess að kaupa í
fyrirtækinu hlutabréfsem hækka
skyndilega í verði um allan hinn
kristna kauphallaheim.“
Breytt verðmætamat
- þáttur heimila og skóla
Vinstrihreyfmgin - grænt fram-
boð vill stuðla að hugarfarsbreyt-
ingu meðal þjóðarinnar og í al-
þjóðasamskiptum til að ná megi
jafnvægi í samskiptum manns og
náttúru. Breytt siðgæði og nýtt
gildismat em meðal forsendna
sjálfbærrar þróunar. Maðurinn
þarf að vinna með náttúranni og
virða lögmál hennar í öllum sín-
um athöfnum. U-listinn hvetur til
þess til þess að í stað gegndarlauss
neyslukapphlaups verði lyft gild-
um hófsemi og hollustu. í þeim
efnum reynir á hvem einstalding,
en jafnframt á fiölskyldur og
skóla. Það ungur nemur gamall
temur.
Brýnt er að bömin átti sig á
þeim takmörkunum sem halda
þarf í heiðri til verndar umhverf-
inu og læra að gleðjast yfir litlu.
Þetta er ekki einfalt í öllu því
flæði auglýsinga sem berst inn á
heimilin og þar sem markmiðið er
oft að smjúga inn í bamssálina. í
þessu sambandi er samstarf heim-
ila og skóla þýðingarmikið og lík-
legasta leiðin til árangurs. Samtök
foreldra hafa hér einnig mikilvægt
verk að vinna.
Siðræn gildi sem víðast
Til að plægja akurinn fyrir sjálf-
bærri þróun þarf að lyfta siðræn-
um gildum á
sem flestum
sviðum. Vaxandi
umræða og
skilningur er
meðal almenn-
ings og forráða-
manna fyrir-
tækja um þörf-
ina á að setja
viðmiðanir og
siðareglm sem
eins konar um-
ferðareglur í
samfélaginu. Eðlilegt er að opin-
berir aðilar og fyrirtæki sýni um
þetta gott fordæmi en viðskiptalíf-
ið er þó ekki síður mikilvægur
markhópur.
Umhverfisstefna sem ýmsar
stofnanir og fyrirtæki hafa sett sér
er skref í rétta átt og sem unnt er
að tengja við víðara svið.
Þeir sem vinna við rannsóknir
og þróun á sviði tækni og vísinda
geta heldur ekki litið
fram hjá ábyrgð
sinni. Erfðavísindin
era skýrt dæmi um
þetta ekki síður en
kjamorkurannsóknir
og þróun vígtóla.
Frelsi til vísinda-
rannsókna er vissu-
lega göfúgt markmið
en með vaxandi
ágengni markaðarins
er oft erfitt að greina
á milli hreinna vís-
inda og hagnýtingar.
Um það er nóg af
nærtækum dæmum.
Samspil upplýsinga-
tækni og erfðavís-
inda eins og það birt-
ist okkur í hugmynd-
inni um miðlægan
gagnagrann á heilbrigðissviði er
nýlegur prófsteinn þar sem sölu-
mennskan er á næsta leiti.
Græn hagfræði
Röskur áratugur er síðan um-
ræða hófst um græna þjóðhags-
reikninga. Sá sem þetta skrifar
fékk á vettvangi Norðurlandaráðs
um 1990 samþykkta ályktun um
athugun á gildi slikra reikninga.
Síðan hefur umræðan um græna
hagfræði dýpkað og er smám sam-
an að smjúga inn í virta háskóla
og alþjóðastofnanir. Á vegum
Grænu smiðjunnar
flutti Geir Oddsson
auðlindafræðingur
nýlega afar fróðlegt
yfirlitserindi um
þetta svið og þær að-
ferðir sem þar era að
þróast. Innan Háskóla
íslands er nú undir
forystu Geirs verið að
koma á sérstakri
námsbraut í umhverf-
isfræðum til
meistaragráðu.
Ein af brennandi
spurningum á sviði
grænnar hagfræði
varðar eigið gildi
náttúrannar og mat á
ósnortinni náttúra.
Sú umræða er áleitin
i tengslum við land-
not á hálendi íslands. Nýlega var í
fréttum flaggað háum tölum um
kostnaðarlausan ávinning" af stór-
iðju. í þeirri úttekt fór lítið fyrir
grænu mati á fómarkostnaði af
stóriðjunni.
Fátt er brýnna en að efla rann-
sóknir á sviði grænnar hagfræði til
stuðnings við pólitíska stefnumót-
un. Vinstrihreyfingin - grænt fram-
boð lítur á það sem eitt af verkefn-
um sinum að ýta undir þá umræðu
til að náttúra íslands og umhverfi
verði metin að verðleikmn.
Hjörleifur Guttormsson
„Fátt er brýnna en að efla rann-
sóknir á sviði grænnar hagfræði
til stuðnings við pólitíska stefnu■
mótun. Vinstrihreyfmgin - grænt
framboð lítur á það sem eitt af
verkefnum sínum að ýta undir þá
umræðu...u
Kjallarinn
Hjörleifur
Guttormsson
alþingismaður
Með og
á móti
Er verjandi að draga úr
yfirvinnu lögreglunnar
í Reykjavík?
Blankir
„Rökin fyrir þessu era einfold.
Við eigum ekki pening. Við erum
með 80 prósent útgjalda í launum
og menn draga ekki úr kostnaði
nema með þvi að draga úr launa-
kostnaði.
Halli á rekstri lögreglunnar í
Reykjavík á síð-
asta ári nam 122
milljónum
króna. í dag
eram við að
hugsa um fiár-
lög þessa árs og
hvemig við eig-
um að standast
þau. Halli síð-
asta árs stendur
eftir og þar
reynum við að
krafsa í bakkann. í fýrra nam
kostnaður við löggæsluna í
Reykjavík 1530 milljónum króna.
Fjárveitingin til okkar í ár fyrir
utan fyrrgreindan halla er 1437
milljónir króna þannig aö hér er
hundrað milljóna króna bil sem
verður að bnia á einhvem hátt.
Fjárveiting er ekki næg miðað við
óbreyttan rekstur eins og hann
var í fyrra.
Sjálfur er ég ekki i neini stöðu
til að meta umfang starfa lögregl-
unnar í Reykjavík og ég get ekki
svarað til um hvort þetta hafi
áhrif á löggæsluna í borginni. Hitt
veit ég að peningamir era ekki til.
Ég er ekki meðmæltur þessari að-
gerð en við verðum að grípa til
ráðstafana. Það er búið að skera
yfirvinnuna niður um 10-20 pró-
sent og það ætti að duga en við
eram á varðbergi hvort sem er til
hækkunar eða lækkunar á þeirri
prósentu."
Of sfór biti
„Sú aukavinna sem er skorin
niður er sú vinna sem unnin er af
lögreglumönnum og þýðir að lög-
gæslan minnkar og öryggi borgar-
ans minnkar að sama skapi. Nið-
urskurðurinn endurspeglast ein-
faldlega úti í þjóðfélaginu þar sem
borgaramir
verða þolendur
niðurskurðar-
ins. Þetta er sér-
staklega slæmt í
ljósi frétta af
fikniefnaflóði
sem skellur á
landinu og ráða-
menn þjóðar-
innar eru allir
sem einn sam-
mála um mikilvægi þess að efla
löggæsluna. Þá er allt í einu grip-
ið til þess ráðs að skera niður hjá
stærsta lögregluliöi landsins.
Þetta nær náttúrlega ekki nokk-
urri átt og bitnar helst á þeim sem
síst skyldi. Við krefiumst þess að
þetta verði leiörétt með öðrum
hætti en þeím að löggæslan verði
rý’rð. Fjárhagsvandi ýmissa stofn-
ana hefur veríð lagfærður með
aukafiárveitingu og okkur finnst
að á fiáríögum næsta árs ætti að
taka þennan halla sem er við að
etja inn í dæmið og eyða honum
þar með. Framlög til lögreglunnar
í Reykjavík era hálfur annar
milljarður og þar ef era laun okk-
ar 80 prósent. Þetta er of stór biti
til að kyngja innanhúss. Það þarf
annað til.“ -EIR
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt til að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@ff.is
Arinbjörn Snorra-
son lögregluvarb-
stjóri.
Sólmundur Már
Jónsson, fjármála-
stjóri lögrcglunnar
í Reykjavík.