Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1999, Side 5

MIÐVIKUDAGUR 19. MAI1999
5
DV
Fréttir
Sex þingsæti færast suður
- þröng byggöasjónarmiö á undanhaldi
Ný kjördæmaskipan eftir yögur ár:
Ný kjördæmaskipan 2003
- núverandi Aiþingi í nýrri kjördæmaskipan
Norövesturkjördæmi
Sturla Ingibjörg Jóhann Guöjón Gísli S. Einar K. Sighvatur
Bóðvarss. Pálmad. Ársælss. Guöm. Einarss. Guöfinnss.Björgvinss.
Kristinn H. Guöjón A. Einar 0.
Gunnarss. Kristjánss.Kristjánss.
Hjálmar Páll Vilhjálmur Jón
Jónsson Pétursson Egilsson Bjarnason
Norðausturkjördæmi
Kristján L Halldór ValgorÖur Steingr. J. Svanfrtöur Tómas
Möller Blöndal Sverrisd. SlgfússonJónasdóttir I. Olrich
—

.\rni St. , Halldór Arnbjörg Jón
Jóhanns Ásgrímss. Sveinsd. Kristjánss.
Reykjavík a
Davíö Björn Ossur Lóra M. GeirH.
Oddsson Bjarnason Skarph. Ragnarsd. Haarde
Reykjavík b
Einar Már Þuriöur
Siguröss. Backman
,sta Guömundur Bryndís Pétur _ Guörúri v
Möller Hallvaröss.Hlóöversd. Blöndal Ógmundsd.
Suðvesturkjördæmi
Árni M. Gunnar I. Sigriöur A. Rannveig Þorgeröur
Mathiesen Birgisson Þóröard. Guöm. K. Gunnarsd.
Sólveig Jóhanna Ogmundur .Olafur
Pétursd. Slguröard. Jónasson Öm Har.
Rnnur Katrin Ásta R Kolbrún Sverrir
Ingólfss. Fjeldsted Jóhannesd.Halldórsd-Hermannss.
Suðurkjördæmi
Guömundur Siv Árni R. Þórunn v
Árni Stef. Friöleifsd. Ámason Sveinbj.
Kristján Sigriöur Hjálmar Árni Guöni
Pálsson Jóhannesd. Árnason Johnsen Ágústsson
Margrét Drifa
Frimannsd. Hjartard. Gylfi P. Bergvinss.

hrj 9
/ f' ■
Lúövík
Rauður kassi utan um þingmenn merkir „umframþingmenn” og spurningarmerki þýðir að það vantar þingmann
í næstu kosningum áriö 2003 verð-
ur aö öllum líkindum kosið sam-
kvæmt nýrri kjördæmaskipan, þeirri
skipan sem samþykkt var á síðasta
þingi og nýkjörið þing á eftir að leggja
blessun sína yfir. Þar sem um er að
ræða stjórnarskrárbreytingu þarf nýtt
þing að samþykkja hin nýju stjórn-
skipunarlög óbreytt til að þau taki
gildi. Á þessari stundu er ekki ljóst
hvenær hið nýja þing verður kallað
saman, en á skrifstofu Alþingis bjugg-
ust menn í gær við því að það yrði um
eða undir næstu mánaðamót. Sam-
kvæmt hinni nýju kjördæmaskipan
verða kjördæmin sex í stað átta; tvö
Reykjavíkurkjördæmi, Norðvestur-
kjördæmi, Norðausturkjördæmi, Suð-
urkjördæmi og loks Suðvesturkjör-
dæmi.
Róttæk breyting
Kjördæmabreytingin er allróttæk
og verður að teljast umtalsvert skref í
þá átt að jafna vægi atkvæða. Sam-
kvæmt nýju skipaninni verður
misvægi atkvæða milli kjördæma á
bilinu 1:1,5—1:1,8. Mesta atkvæða-
misvægi milli kjördæma er sam-
kvæmt núverandi skipan miklu
meira, eða 1:3,55 og eru í þeim saman-
burði vestfirsk atkvæði þau verðmæt-
ustu í landinu en Reykjanesatkvæðin
verðminnst. Þetta mun gjörbreytast
þegar Vestfirðir sameinast Vestur-
landskjördæmi og stærstum hluta
Norðurlandskjördæmis vestra sem
saman mynda síðan hið nýja Norð-
vesturkjördæmi. Eins og sjá má á
grafinu þá nær hið nýja Norðvestur-
kjördæmi frá botni Hvalfjarðar og
vestur og norður um land að Siglu-
firði. Þar tekur Norðausturkjördæmi
við. Það teygir sig síðan um allt Aust-
urland allt að Skaftá þannig að innan
Austurkjördæmis verður Homafiörð-
ur og byggðin sunnan undir Vatna-
jökli að Skaftá til vesturs.
Þá tekur við Suðurkjördæmi. Það
byrjar í Skaftárhreppi og teygir sig
yfir allt Suðurlandið til vesturs til
Suðurnesja. Innan þess verðá Reykja-
nesbær og þéttbýliskjarnarnir á
Reykjanesi sem hingað til hafa til-
heyrt Reykjaneskjördæmi. Kjördæma-
mörk Suðurkjördæmis og Suðvestur-
kjördæmis verða við Straumsvík, en
þar hefst Suðvesturkjördæmi. Innan
þess verða Hafnarfiörður, Garðabær,
Bessastaðahreppur, Kópavogur, Sel-
tjarnarnes, Mosfellsbær og Kjósin inn
í Hvalfiarðarbotn þar sem hringurinn
lokast.
Fréttaljós
Stefán Ásgrímsson
Eitt af markmiðum kjördæmabreyt-
ingarinnar auk þess að jafna vægi at-
kvæða er að skapa nokkurn veginn
jafnvíg kjördæmi hvað varðar tölu
þingmanna og sumpart íbúafiölda.
Þannig verður hvert nýju kjör-
dæmanna með níu kjördæmakjörna
þingmenn. Þau fámennari, þ.e.a.s.
Norðvesturkjördæmi, Norðaustur-
kjördæmi og Suðurkjördæmi, geta síð-
an hvert um sig fengið einn jöfnunar-
þingmann en þau mannfleiri, Suðvest-
urkjördæmi og Reykjavíkurkjördæm-
in tvö, geta fengið tvo jöfnunarþing-
menn. Það er einmitt hér sem komið
getur babb í bátinn hjá núverandi
þingmönnum sem kjörnir eru sam-
kvæmt gömlu skipaninni. Ef við leik-
um okkur að þvi að raða nýkjörnum
alþingismönnum inn í nýju kjör-
dæmaskipunina þá kemur ýmislegt
merkilegt fram sem í rauninni endur-
speglar það misvægi sem nú rikir og
nýja skipanin mun draga úr.
Sex standa út af
Sameiginlegur fiöldi þeirra þing-
manna sem koma af því svæði sem
hið nýja Norðvesturkjördæmi nær til
er 14 en kjördæmið mun geta fengið
hæst 10 þingmenn. Það standa því
fiórir út af borðinu. Svipaða sögu er
að segja í Norðausturkjördæmi. Þar
er tveimur þingmönnum ofaukið af
þeim sem kosnir voru fyrir viku síðan
til að verða þingmenn Norðurlands
eystra og Austurlands næstu fiögur
árin. Á grafinu eru þeir þtngmenn
sem út af standa sýndir irrnan rauðs
hrings. Tilviljun réð þvi hverjir lentu
innan hringsins og með því að sýna
þá þar er ekki verið að fella neinn
dóm um pólitískt starf þingmann-
anna, heldur einungis verið að sýna
að einhverjir sex núverandi þing-
menn munu þurfa að bjóða sig fram í
kjördæmunum þremur á suðvestur-
homi landsins í næstu kosningum,
sækist þeir eftir endurkjöri. Þar vant-
ar nefnilega þingmenn eins og auðu
reitirnir á grafinu gefa til kynna. Það
er því nokkuð ljóst að það stefnir í
harða baráttu um sæti á framboðslist-
um flokkanna í aðdraganda næstu
kosninga.
Sérstaða Vestfjarða
Þingmenn frá Vestfiörðum hafa
lengi haft nokkra sérstöðu. Þeir hafa
flestir verið andsnúnir fiskveiði-
stjórnunarkerfinu og enn fremur
barist af harðfylgi fyrir ýmsum fram-
kvæmdamálum innan kjördæmisins,
svo sem jarðgöngum, beitt sér fyrir
stuðningi við eða endurreisn atvinnu-
starfsemi sem komin var í þrot og
hvers konar öðru sem er sértækara og
persónubundnara, svo sem fyrir-
greiöslu við einstaklinga eða einstök
byggðarlög í nafni byggðastefnu.
Raunar á þetta við um þingmenn
fleiri af dreifbýliskjördæmunum.
Með breytingunni sem allar líkur
eru á að verði á kjördæmaskipaninni
má gera sér í hugarlund að ýmsir
„sérhæfðir" þingmenn verði að berj-
ast mjög hart fyrir því að halda örugg-
um sætum á listum flokka sinna í nýj-
um kjördæmum. Þannig má auðveld-
lega sjá fyrir sér að kjósendur á Akra-
nesi og í Borgarbyggð sjái ekki full-
trúa sina í Einari Oddi Kristjánssyni
frá Flateyri eða Páli Péturssyni frá
Höllustöðum og telji þá ekki líklega til
að verða öfluga málsvara sína í at-
vinnu- eða menntamálum svo dæmi
séu tekin af handahófi og án þess að
verið sé á nokkurn hátt að fella gildis-
dóma yfir þingstörfum þessara þing-
manna. Þá er á sama hátt alls óvíst að
ísfirðingar telji Skagfirðingana
Hjálmar Jónsson, Vilhjálm Egilsson
og Jón Bjarnason á Hólum í Hjaltadal
líklega til stórræðanna í þvi að leyfa
ókvótabundnar línu-, neta- og hand-
færaveiðar smábáta og vertíðarbáta á
heimamiðum svo dæmi sé enn tekið
af handahófi.
Sigurvegari kosninganna í Vest-
fiarðakjördæmi var Guðjón A. Krist-
jánsson sem fékk svo afgerandi kosn-
ingu að hann dró sjálfan foringja
Frjálslynda flokksins með sér inn á
þing. Guðjón hefur verið varaþing-
maður Sjálfstæöisflokksins og flokks-
bundinn sjálfstæöismaður lengst af.
Með aðeins tvo þingmenn og sértæka
stefnuskrá sem að mestu leyti snýst
um andstöðu við fiskveiðistjórnunar-
kerfið er óvist að Frjálslynda flokkn-
um takist að lifa á Alþingi inn í næsta
kjörtímabil. Það er því hægt að sjá
það fyrir sér að Guðjón A. gangi til
samstarfs við Sjálfstæðisflokkinn á ný
á þessu kjörtímabili og að hann og
efsti maður D-listans, Einar K. Guð-
finnsson, verði bakfiskur flokksins í
kjördæminu og að Guðjón veröi í ör-
uggu sæti á D-listanum í Norðvestur-
kjördæmi fyrir næstu kosningar.
Nýjar forsendur
Nýja kjördæmaskipanin er mikO
breyting og hún kallar á breyttar að-
ferðir við að sefia saman framboðs-
lista og þar með á breytta starfshætti
innan stjómmálaflokkanna og um það
eiga menn vafalítið eftir að takast á.
Að hluta til munu breytingarnar ger-
ast af sjálfu sér með því að menn sem
hafa lengi setið á þingi og nálgast nú
eftirlaunaaldurinn munu draga sig í
hlé. Þannig má leiða að því getum að
Sverrir Hermannsson, sem verður sjö-
tugur í byrjun næsta árs, verði ekki í
framboði að fiórum árum liðnum. Þá
má búast við að ýmsir þeirra eldri í
þingmanahópnum dragi sig í hlé, svo
sem Halldór Blöndal, Páll Pétursson
og hugsanlega Einar Oddur Kristjáns-
son.
En hvað sem öðru líður er ljóst að
innan flokkanna verður að huga að
nýjum aðferðum við að koma saman
framboðslistum, hvort sem prófkjörs-
aðferðin verður notuð eða að uppstill-
ingamefndir sefii saman lista. Þessi
mál voru raunar viðruð á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins fyrr í vor og eins
viðraði Björn Bjarnason nýjar hug-
myndir um breytingar á stjórnskipu-
lagi Sjálfstæðisflokksins í aðdraganda
landsfundarins og varaformannskjörs
sem þar fór fram. Björn tengdi hug-
myndir sina einmitt við breytingarn-
ar fram undan á kosningalöggjöfinni.
Með kjördæmaskipaninni er fyrir-
sjáanlegt að flokkarnir verða að
stofna ný kjördæmisráð og setja nýjar
reglur um uppstillingarnefndir þar
sem án efa verður reynt að gæta ein-
hvers konar byggðajafnvægis. Það
mun óhjákvæmilega kalla á einhverja
togstreitu milli landshluta. Áhrifa-
menn í stjórnmálaflokkunum segja
við DV að þessi vinna verði að fara i
gang hið fyrsta til þess að einhvers
konar vinnulag finnist sem þá forði
frá því að flokkarnir falli i þá freistni
að handstýra því úr flokkskontórum i
Reykjavík hvernig menn héðan og
þaðan úr kjördæmunum komist á
lista.
Áhrifamenn úr öllum flokkum
töldu ólíklegt annað en að fyrsta kast-
ið yrði raðað á lista í landsbyggðar-
kjördæmunum, en prófkjör yrðu trú-
lega ofan á hjá stóru flokkunum í
Reykjavík og í Suðvesturkjördæmi.
Þessir sömu telja einnig að sú byggða-
togstreita og þau byggðasjónarmið
sem fylgt hafa gömlu kjördæmaskip-
aninni eigi eftir að fiara út smám
saman án þess þó að hverfa nokkru
sinni algjörlega. Það muni þó taka
lengri tíma en einar til tvennar kosn-
ingar áður en hlutirnir fara að ganga
eins og smurðir. „Menn eru vanir að
vinna í smærri hólfum. Þegar þau
hafa verið sameinuð þá koma nýir
byggðahagsmunir til sögunnar en við
munum þó aldrei komast fram hjá
sértækum byggðahagsmunum," sagöi
áhrifamaður í Sjálfstæðisflokknum
við DV.
í þessu ljósi verður athyglisvert að
sjá hvernig samflokksmönnum úr
landbúnaðarhéruðunum á Norður-
landi vestra mun lynda við Vestfirð-
inga innan hins nýja Norðvesturkjör-
dæmis. Þegar stjónrmálamenn eru
beðnir að spá í það þá segja þeir að
samstarfið geti orðið ágætt einmitt
vegna þess að ekki verði um tog-
streitu að ræða um sömu hagsmuni
nema að litlu leyti. En uppröðunin
verður vandasöm. Það er hægt að sjá
það fyrir sér að reynt verði að gæta
einhvers konar byggðajafnvægis inn-
an kjördæmanna þannig að í Norð-
vesturkjördæmi komi t.d. einn þing-
maður af Akranesi, einn af Snæfells-
nesi, einn úr Borgarbyggð, einn úr
Skagafirði o.s. frv. Til að stýra vali
inn á framboðslista í þessu augnamiði
yrði að fara fram einhvers konar
hólfaprófkjör eins og hjá Samfylking-
unni. Þegar þetta var borið undir
stjórnmálamenn sögðu flestir að að-
ferðin væri ekki vænleg og hefði ekki
reynst vel þar sem hún hefur verið
notuð. íbúar þéttbýlustu svæðanna
innan kjördæmanna muni varla sætta
sig við þá aðferð. Því má búast við að
hin almenna prófkjörsleið verði í
flestum tilfellum valin þegar fram líða
stundir.