Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.1999, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 19. AGUST 1999
Íliienning
Rokkstjarna
leikur Hamlet
Vofa gengur ljósum logum um evrópsk
leiksviö þessi misseri - vofa gamla kóngsins
Hamlets í rómaðri uppsetningu litháíska
leikstjórans Eimuntas Nekrosius á verki
Shakespeares. Sjaldan hefur þessi vofa notið
sín eins vel. Gamli kóngurinn líkamnast fyr-
ir syni sínum i upphafi verks, hann birtist
óvænt þegar menn eru að leikum með far-
andleikurum í höllinni og hræðir líftóruna
úr Kládíusi kóngi og áhorfendum, og þegar
öllu er lokið, sonurinn fallinn og útséð um
að ættin lifi áfram tekur hann lík Hamlets
unga í fangið og veinar af sorg. Við þann at-
burð varð klofningur í sáiarlífi gagnrýnand-
ans: meðan skynsemin sagði að þetta væri of
mikið, svona gerði maður ekki, þá fór gæsa-
húðin um allan kroppinn og högl hrutu af
augum. Enda segir leikstjórinn í viðtali að
hjartað sé líffærið sem fljótast bregðist við
tiifinningalegu áreiti.
Hamletsýning Nekrosius er frá þjóðleik-
húsinu í Vilníus og í sumar var henni boðið
á sviðslistahátíð í Kaupmannahöfn þar sem
útsendari DV sá hana. Þetta er ekki pólitísk-
ur Hamlet, ekki heldur freudískur; þetta er
tilfinningalegur Hamlet sem leggur alla
áherslu á þjáningar persónanna vegna
þeirra óhæfuverka sem unnin eru. Hamlet er
unglingur, skóladrengur, háður móður sinni
og fósturfóður, en vofa föður hans krefur
hann hefnda á þeim sem honum ber að
virða. Ætlast til þess að drengurinn verði
fullorðinn áður en hann er tilbúinn til þess.
ís og eldur
Það fyrsta sem kemur á óvart í sýning-
unni er kuldinn. Nístingskuldinn á verðin-
um þar sem varðmennirnir vefja sig saman i
miklar skinnkápumar til að halda betur á
sér hita í ísþokunni. Vofan kemur köld úr
gröf sinni og andar köldu á Hamlet, þvær
fætur hans úr ís og lætur hann hvíla nakta
fætur á ísklumpi, og þegar Hamlet fer með
sína frægustu ræðu stendur hann undir
bráðnandi ís og logandi kertum sem drjúpa
vaxi ofan á hann. Eldur og ís em góð tákn
þeirra hamslausu tilfinninga sem verkið tjá-
ir. Við erum stödd á mörkum siðmenningar
- enda á sagan að gerast í fomeskju - og per-
sónumar em beggja vegna markanna; Kládí-
us ótvírætt öfugu megin, drottning hans
viljalaus líka, Ófelia réttum megin en megn-
ar ekki að taka afleiðingum þess, Hamlet
rokkar fram og til baka, kalinn á hjarta.
Hamlet er leikinn af litháísku rokkstjöm-
unni Andrius Mamontovas (það er eins og
Stefán Baldursson hefði valið Bubba
Vidas Petkevicius í hlutverki vofunnar heldur hér á „Ijósakrónunni" með
ísklumpum sem Hamlet stendur undir þegar hann segir: Að vera eða ekki
vera - þar er efinn. Úr sýningu Eimuntas Nekrosius á Hamlet Shakespeares.
Leiklist
Silja Adalsteinsdóttir
Morthens í hlutverkið þegar hann stóð á há-
tindi ferils síns). Eimuntas Nekrosius er iðu-
lega spurður hvers vegna hann hafi valið
leikmann í þetta stærsta hlutverk leikbók-
menntanna. „Leikmann," svarar Eimuntas
þá og fússar,
„hann stýrir
30 þúsund
villidýrum á
rokktónleik-
um eins og
ekkert sé.
Hann er meiri
fagmaður en
við öll hin!“
Ekki er ólík-
legt að
Eimuntas hafi
langað til að
lokka til sín
unga áhorf-
endur; þegar
sýningin var
leikin í þjóð-
leikhúsinu í
Vilníus fengu
unglingar að
sitja uppi á
sviðinu, og
þeir flykktust
á staðinn.
Andrius
verður
ógleymanleg-
ur í hlutverk-
inu - svo við-
kvæmur og
villtur, svo
þjáður líkam-
lega og and-
lega af efa.
Hann er frjáls
undan klisj-
um í hreyfmg-
um og áhersl-
um og alveg
laus við hátíð-
leika gagnvart
hlutverkinu.
Hann verður
Hamlet. í sam-
anburði við hann verður til dæmis leikur
Kestutis Jakstas í hlutverki Laertes óttalega
venjulegur og væminn en Viktorija Kuodyte
samsvarar Hamlet vel í hlutverki Ófelíu.
Samband þeirra meðan allt leikur í lyndi
minnti á Rómeó og Júlíu í ástleitnum ein-
faldleika sínum. Sýningin er ástríðufull og
vanstillt (og fjögurra klukkustunda löng) og
það verður algerlega sannfærandi að einmitt
svona eigi að leika Hamlet. Hann er ekkert
stofuleikrit.
Morðhótun?
Geisladiskur með tónlist eftir Eirík Júlíus
Mogensen og nokkur önnur erlend nú-
tímatónskáld barst nýverið í hendur mínar.
Geisladiskurinn var reyndar gefmn út fyrir
tveimur árum en er nú loksins kominn í
dreifingu hér á landi í gegnum verslunina
Tólf tóna. Diskurinn er forvitnilegur því Ei-
ríkur hefur ekki verið áberandi i íslensku
tónlistarlífi, og-reyndar man ég ekki eftir að
hafa heyrt neitt eftir hann hér á landi.
Á diskinum er eitt verk eftir Eirík,
Rendez-vous (Stefnumót) og er það flutt af Fíl-
harmóníuhljómsveitinni í Krakow undir
stjóm Jerzy Swoboda. Verkið tekur tæpan
stundarfjórðung og
einkennist af lit-
ríkri raddsetningu,
enda greinilegt að
Eiríkur kann að
semja fyrir hljóm-
sveit. Að skrifa fyr-
ir sinfóníuhljómsveit er hæfileiki sem er
ekki öllum gefinn, meira að segja einn helsti
snillingur tónlistarsögunnar, Frederic Chop-
in, var óttalegur auli í hljómsveitarraddsetn-
ingu og einnig virðist Johannes Brahms
stvmdum hafa átt í miklum erfiðleikum með
að koma hugmyndum sínum í sinfónískt
form. Nú er hugmyndin á bak við Stefnumót
Eiríks í sjálfu sér ekki flókin en það sem fyr-
ir er kemur sinfóníuhljómsveitin prýðilega
til skila á áhrifaríkan hátt.
Hryllingsmynda-
tónlist
Stefnumót gæti sómt sér
ágætlega í hryllingsmynd.
Verkið hefst á veikum
bjölluhljómi og síðan koma
iUileg hljóð frá restinni af
hljómsveitinni sem eru und-
irstrikuð af óhugnanlegum
tóni bassafagottsins. Ýmsir
effektar koma við sögu en
undir niðri ríkir skelfing
sem hverfur aldrei, ekki
einu sinni í lok-
in. Um tíma
leika blásaramir
sama ógnandi,
kuldalega stefið
aftur og aftur
með sívaxandi
þunga og virkar það á endanum eins og
morðhótun. Það er auðvitað grafalvarlegt
mál og óneitanlega kemst maður því að
þeirri niðurstöðu að stefnumótið, sem tón-
verkið dregur nafn sitt af, sé ekki neinn
skemmtilfundur.
Stefnumót er ágætlega skrifað tónverk en
rambar stundum á barmi næfismans. Það
myndi seint flokkast sem skemmtitónlist, en
þó er greinilegt að tónskáldið býr yfir tölu-
verðum hæfileikum og hefur tamið sér
markviss vinnubrögð. Vonandi fáum við að
heyra fleira eftir Eirik,
kannski ögn meira
upplífgandi?
Ýmislegt annað er
markvert á geisladisk-
inum og ber þar helst
að nefna Bœn, svítu fyr-
ir óbó og strengi, eftir
Stephen Richards.
Þetta er aðgengileg og
fallega impressíónísk
tónlist með forneskju-
legum keim, eins konar
bænaseremónía sem
lætur vel í eyru. Einnig
er konsert fyrir klar-
inettu og strengjasveit
eftir Allan Blank litrík-
ur og skemmtilegur,
enda frábærlega sam-
inn.
1 það heila er þetta ágætur geisladiskur
með ólíkum tónverkum og fyrir nútímatón-
listarfikla sjálfsögð eign.
MMC NEW CENTURY VOLUME VIII Verk
eftir Stephen Richards, Eirík Júlíus Mogen-
sen, James Lentini og Allan Blank. Einleik-
arar: Mariusz Pedziatek (óbó) og David
Niethamer (klarinett). Fílharmóníuhljóm-
sveitin í Krakow og Fílharmóníuhljómsveit-
in í Slesíu. Hljómsveitarstjórar: Jerzy
Swoboda og Joel Eric Suben.
Geislaplötur
Jónas Sen
Eiríkur Júlíus Mogensen.
Norska þjóðleikhúsið
júbílerar
Þjóðleikhús þeirra Norðmanna, National-
teatret, heldur upp á aldar-
afmæli sitt um þessar
mundir og hefur í tilefni af
þeim timamótum gefið út
glæsilegt ,jubileums-
magasin" sem nefnist ein-
faldlega Jubel. Ritið er upp-
fullt af efhi sem snertir
sögu leikbókmenntanna í
Noregi, frásagnir af fræg-
um uppfærslum Þjóðleik-
hússins, greinum um
þekktustu leikskáld, leik-
stjóra og leikara Norð-
manna, viðtölmn við fræga
Norðmenn um leikhúsupp-
lifanir þeirra og myndskreyttum umfjöllunum af
leikhúsinu „bak við tjöldin" o.s.frv. Ritið er ríku-
lega myndskreytt og þar með mikið augnayndi í
ofanálag.
Land sem iðar í sjónum
Eduardo Santiere heitir argentínskur listamaður
sem dvalið hefur í Listamiðstöðinni í Straumi um
nokkurra
mánaða skeið.
Fyrir viku var
opnuð sýning
á íslands-
myndum hans
í Listasafhi
Ámesinga og
stendur til 22.
ágúst. Þessar
myndir eru myndir af landinu i bókstaflegum skiln-
ingi, þar sem listamaðurinn teiknar með finlegum
blýants- eða pennadráttum ofan í kort af íslandi. í
grunninn ríður hann net af fingerðum blýantsdrátt-
um sem hann segir vera „kraftlínur jaröarinnar",
en útlínur sjálfs landsins og einstakra héraða segir
hann búa yfir kynngi sem hann túlkar af mikiili til-
finningu í verkum sínum. „Landið sjálft er eins og
skapnaður sem iðar og hreyfist í sjónum," segir
Eduardo Santiere.
Danska akadem-
ían kemur
Ef Norræna húsið
spryngi i loft upp á laugar-
daginn milli 16 og 18 yrði
heldur betur skarð fýrir
skildi í dönsku menningar-
lífi og kannski íslensku líka,
því í húsinu verða þá sam-
ankomnir nokkrir helstu meðlimir dönsku aka-
demíunnar til að lesa upp úr verkum sínum.
Hingað til lands koma nefnilega ekki minni menn-
ingarverur danskar en Benny Andersen, Jörgen
Gustava Brandt, Torben Broström, Mogens
Bröndsted, Inger Christensen, Jörn Lund, Klaus
Rifbjerg, Jens Smærup Sörensen, Pia Tafdrup (á
mynd) og Sören Ulrik Thomsen. Suzanne Brögger,
sem boðað hafði komu sina, varð því miður að
hætta við íslandsferðina á síðustu stundu.
Danska akademían var stofhuð 28. nóvember
1960, en rætur hennar má rekja aftur á miðja 17.
öld tfi félagsins „Selskabet til de Skiönne og
Nyttige Videnskabers Forfremmelse". Markmið
akademíunnar er „að standa vörð um danska
tungu og hugsun, einkum i bókmenntum". Félag-
ar eru frá tólf og upp í tuttugu og eru tilnefndir til
lífstíðar. Frá 1963 hefur akademían haft aðsetur
sitt að Rundstedslundi á Norður-Sjálandi, fæðing-
arstað og heimili Karenar Blixen.
í þessari stuttu heimsókn til íslands mun aka-
demían m.a. heimsækja Þingvelli undir leiðsögn
Sigurðar Líndals prófessors.
Aðgangurinn að bókmenntadagskránni í Nor-
ræna húsinu er ókeypis og er hún framlag Nor-
ræna hússins til Menningamætur í Reykjavík.
íslensk myndlist í Sívalatumi
Nú á fóstudaginn, 20. ágúst, verð-
ur opnuð sýning á verkum fiögurra
íslenskra listamanna á dálítið
óvenjulegum stað úti í Kaupmanna-
höfn, nefnilega í sjálfum Si-
valatumi. Listamennimir em þeir
Bjami Sigurbjömsson, Helga Egils-
dóttir (á mynd), Guðjón Bjamason
og Guðrún Kristjánsdóttir. Það er
Dansk-islandsk samfund sem stend-
ur fyrir sýningunni sem nefnist „elementer-is-
landsk billedkunst". Jón Proppé gagnrýnandi fylg-
ir sýningunni úr hlaði með erindi um íslenska
myndlist.
Þessi sýning stendur til 19. september.
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson