Dagblaðið Vísir - DV - 29.02.2000, Blaðsíða 13

13
ÞRIDJUDAGUR 29. FEBRÚAR 2000
DV
Tónlist
í auga stormsins
Eins og kunnugt er hlaut Björn Steinar
Sólbergsson orgelleikari menningarverölaun
DV í tónlist fyrir frumflutninginn á íslandi á
orgelkonsert Jóns Leifs á síöasta ári. Því má
segja að það hafi verið við hæfi að Bjöm
Steinar skyldi leika Jón Leifs á tónleikum i
Hallgrimskirkju síðastliðinn sunnudag,
nokkrum dögum eftir verðlaunaafhending-
una. Ekki þó orgelkonsertinn sjálfan heldur
Islenska dansa opus 11 sem Bjöm Steinar
umritaði fyrir orgel. Fleira var líka á efnis-
skránni, meðal annars Chaconne um stef úr
Þorlákstíðum eftir Pál ísólfsson.
Tónleikarnir hófust á Tokkötu í F-dúr
BWV 540 eftir Bach, sérlega glæsilegu verki
sem gerir miklar kröfur til orgelleikarans.
Snemma í verkinu er hratt „sóló“ sem leikið
er á pedalana með fótunum og var gaman að
sjá fætur orgeUeikarans skjótast fram og aft-
ur eins og hann væri að dansa steppdans.
Ekki varð maður var við eitt einasta feilspor,
og það sama má segja um annað í verkinu,
allar nótur hreinar þó hendur hafi flogið á
milli hljómborðanna í hröðum hlaupum upp
og niður tónaskalann. Svona nokkuð er ekki
á hvers manns færi og er ljóst að Björn Stein-
ar er svo fimur að hann þarf ekkert að hafa
fyrir tækninni og getur því einbeitt sér að
andlegum hliðum tónlistarinnar og miðlað
þeim til áheyrenda. Maður skynjaði festu og
jafnvægi mitt í öllum hraðanum, það var
eins og að vera í auga stormsins þar sem frið-
ur og eining ríktu. Sennilega hefur Bach
einmitt viljað að tónlistin væri leikin á þenn-
an hátt.
Eftir tokkötuna lék Björn Steinar svo-
nefnda Schúbler-sálmaforleiki BWV 645-650
eftir Bach, sex aríur úr kantötum sem tón-
skáldið umskrifaði fyrir orgel að beiðni vin-
ar síns og nemanda J.G. Schúblers. Einnig
hér var leikur Björns Steinars upphafinn og
fallegur, sumt var e.t.v. hraðar en margir
eiga að venjast en aldrei um of. Túlkunin var
innileg og fagnandi enda tónlistin jólaleg og
hátíðleg og var unaður á að hlýða.
Chaconne um stef úr Þorlákstíðum eftir
„Björn Steinar er svo fimur að hann þarfekkert að hafa fyrir
tækninni og getur því einbeitt sér að andlegum hliðum tón-
listarinnar og miðlaö þeim til áheyrenda, “ segir Jónas Sen í
umsögn sinni. Á myndinni er Björn Steinar Sólbergsson við
hljóðfæríð mikla í Hallgrimskirkju. DV-mynd GVA
Pál ísólfsson byrjar á hvöss-
um, drakúlalegum tónum, og
er stemningin allan tímann
fremur hryssingsleg. Margar
góðar hugmyndir koma fyrir
og hefur Páll unnið ágætlega
úr efniviðnum en í heild er
tónlistin hvorki mjög frumleg
né hnitmiðuð þó Björn Stein-
ar hafi leikið hana fallega og
með dramatískum tilþrifum.
Áhrifameira var Máríuvers
eftir Pál sem Haukur Guð-
laugsson umritaði fyrir orgel,
enda var Páll bestur i sönglög-
unum þar sem formuppbygg-
ingin er ekki eins flókin og í
lengri tónsmíðum.
Síðast á efniskránni voru
íslenskir dansar eftir Jón
Leifs í útsetningu Björns
Steinars, svíta úr gömlum
rímnastefjum sem er eitt
þekktasta verk Jóns. Umritun-
in er áhrifamikil, raddsetning-
in litrík og möguleikar orgels-
ins vel nýttir. Hér og þar kom
hraðaval orgelleikarans örlít-
ið á óvart en túlkunin var
þrátt fyrir það ávallt sannfær-
andi.
Sem aukalag lék Björn
Steinar „Kvölda tekur, sest er
sól“ ásamt tilbrigðum sem
hann samdi sjálfur. Þau eru
öfgafull í meira lagi, dramað
stundum gífurlegt en húmor-
inn aldrei langt undan. Hér
voru víða næg tækifæri fyrir
orgelleikarann að sýna listir
sínar og notfærði hann sér það
ríkulega. Var þetta glæsilegur
endir á frábærum tónleikum.
Jónas Sen
Leiklist
Dæmdur til harms og kvalar
Hvaða erindi ætli Jobs-
bók, tvö þúsund og fimm
hundruð ára gömul sorg-
arsaga, eigi við nútíma ís-
lendinginn, meðvitundar-
lítinn af stressi á hraðri
siglingu um Netið í leit að
góðum verðbréfatækifær-
um? Eitthvert erindi ætlar
Neskirkja henni úr því
lagt er upp með myndar-
lega sýningu á efni hennar
með einmn besta leikara
landsins, undir stjóm okk-
ar reyndasta leikstjóra og
með frumsaminni tónlist
eftir þekkt og viðurkennt
tónskáld. Enda tókst sýn-
ingin eins og til var ætl-
ast: Hún var einstaklega
áhrifamikil og glæsileg í
einfaldleik sínum, dramat-
ísk tónlist Áskels Másson-
ar, sem hann lék sjálfur
ásamt Douglas Brotchie
organista, hæfði vel mögn-
uðum biblíutextanum sem
Helgi Hálfdanarson þýddi
sérstaklega fyrir sýning-
una. Flutningur Arnars
Jónssonar var fjölbreyttur
eftir innihaldi - kíminn,
hlutlaus, alvarlegur, átak-
anlegur. Módernisk um-
gjörð Neskirkju gerði
verkið tímalaust og upp-
hafið, og þegar kirkju-
klukkurnar sjálfar tóku
undir texta og tónlist lá
við að maður gréti.
Saga Jobs er ein hin
þekktasta í Gamla testa-
mentinu. Hún segir frá
Job, réttsýnum og guð-
ræknum manni í Úzlandi sem á allt til alls,
mikinn auð í skepnum og mönnum og tíu
böm. Satan ögrar Guði með því að Job sé
svona guðrækinn eingöngu af því hvað Guð
hefur verið góður við hann. Guð tekur áskor-
uninni, selur Job Satani á vald og leyfir hon-
um að gera allt sem honum sýnist við Job -
nema drepa hann. Á skömmum tima missir
Job allt, allar eigur sínar, öll börnin sín og
heilsuna að auki. En hann formælir ekki
Guði eins og Satan haiði vonað. Viðbrögð
hans eru víðfræg: „Drottinn gaf og Drottinn
tók, lofað veri nafn Drottins." Síðan koma
vinir Jobs og hræra í honum, fastir í lögmál-
inu um orsök og afleiðingu. Þeir eru fullviss-
ir um að hann hafi syndgaö án þess að átta
sig á því og vilja að hann iðrist. Hann kann-
ast ekki við neitt og spyr - eins og við gerum
öU þegar ólukkan dynur yfir - hvers vegna
kemur þetta fyrir mig? Og Guð svarar og seg-
ir nánast: Af því það er ég sem ræð!
Hinn harkalegi en hoUi boðskapur fyrir
okkur skynsemistrúarmenn og öryggisfikla
er einmitt þessi: Hvað sem við gerum og
hvernig sem við reynum að tryggja okkur þá
verður aUtaf eitthvað hcmdan okkar valds -
lifið og dauðinn, svo stærstu dæmin séu
nefnd. Við getum kallað hið ófyrirsjáanlega
tUviljun eða lukku - eða Guð - en endanlega
ræður það, ekki við, hvað sem tækni og
skynsemi líður. Verk þess munum við aldrei
skUja, þess vegna eigum við að læra að lifa
með því óskiljanlega - eins og Job.
Amar Jónsson lék aUcir persónur verksins
og hafði sér tU aðstoðar brúðuna Job, svip-
sterka og faUega, og eigin rödd af segulbandi
með hugsunum Jobs. Auk þess var skuggum
brúðunnar og Amars varpað á hinn mikla
hvíta altarisvegg kirkjunnar þannig að í raun
og veru var Amar fimmfaldur á sviðinu. Þótt
það virðist ef tU viU gert í spamaðarskyni að
láta einn leikara duga er það auðvitað hið eina
rétta. Með því er gefið í skyn að aUar raddim-
ar séu eins manns. Það er Job sem harmar
missi sinn, það em ólíkar hliðar á persónu
hans sem rífast innra með honum í gervi vin-
anna - og hann býr líka sjálfur yfir rödd Guðs.
Það er loks hún sem orðar þá afdráttarlausu
niðurstöðu sem hann kemst að eftir nær óbæri-
legar þjáningar sínar: „Ég þekkti þig af af-
spum en nú hefúr auga mitt litið þig.“
Silja Aðalsteinsdóttir
Nafnlaus hópur sýnlr í Nesklrkju: Job. Leikgerö:
Sveinn Einarsson og Arnar Jónsson. Þýbing: Helgi
Hálfdanarson. Leikbrúöur: Helga Steffensen. Tón-
list: Áskell Másson. Lýsing: Lárus Björnsson.
Hljóðmaöur: Þóröur Aöalsteinsson. Leikstjóri:
Sveinn Einarsson.
___________Menning
Umsjón: Silja Aöaisteinsdóttir
Gleðigjafi á Netinu
Fögnuður er yfirskriftin á nýjum vef sem
Ljósmyndasafn Reykjavíkur, menningardeUd
Ríkisútvarpsins og Kvikmyndasafn íslands
opna í dag, 29. febrúar, kl. 17.00. Vefurinn er lið-
ur í dagskrá Reykjavíkur menningarborgar Evr-
ópu árið 2000 og hefur að geyma ljósmyndir,
hljóðupptökur og kvikmyndabrot sem sýna fjöl-
breyttar fagnaðarstundir íslendinga á 20. öld.
Um er að ræða bæði opinberar og persónuleg-
ar fagnaðarstundir, þar á meðal svipmyndir frá
þjóðhátíðum, sveitaböUum, jólum, öræfum, kon-
ungskomu, ættarmótum, þorrablótum, úr
kirkjugörðum og sumarbústöðum. Meðal ótal-
margra persóna sem við sögu koma eru Jóhann-
es Kjarval, Sveinn Bjömsson, Ævar R. Kvaran,
Guðrún Á. Simonar, PáU ísólfsson, Vigdís Finn-
bogadóttir, Steingrímur Hermannsson, Guðjón
Þórðarson og fjaUgöngumenn á tindi Everest. Á
vefnum er meðal annars fagnað sumri, sigrum,
fegurð, rjómaís, fornleifum, dýrum og þorski.
Vefurinn er tUvalinn gleðigjafi í skammdeg-
inu og magnað móteitur gegn öUum tegundum
svartagaUs. Ríkisútvarpið Rás 1 sendir út sér-
staka fagnaðarþætti í tengslum við vefinn á
þriðjudögum og fimmtudögum kl. 9.40. Þá hefur
Ljósmyndasafn Reykjavíkur sett upp sýningu á
veggspjöldum með völdum fagnaðarmyndum í
Reykjavík og víðar um land.
Slóð Fagnaðarvefsins er www.ruv.is/gaman -
góða skemmtun!
Málþing um íslands-
klukkuna
Um næstu helgi,
4.-5. mars, verður
haldið málþing um ís-
landsklukkuna eftir
HaUdór Laxness í Skál-
holtsskóla og hefst það
á laugardaginn kl.
13.30. Meðal fýrirlesara
þann dag eru Hjalti
Hugason prófessor (á
mynd), Erlingur Sig-
urðarson menntaskólakennari, Gunnar Krist-
jánsson prófastur, sr. Heimir Steinsson, Helga
Kress prófessor og Þórunn Valdimarsdóttir rit-
höfundur en erindi hennar heitir „Islandsklukk-
an sem ástarsaga“. Kl. 18.15 flytja Voces Thules
verk af nýfundnum skinnhandritum í Skálholts-
kirkju. Síðan verður snæddur 17. aldar kvöld-
verður og um kvöldið verður kvöldvaka.
Dagskrá sunnudags hefst á morguntíðum kl.
9, en kl. 9.30 hefjast fyrirlestrar. Fyrirlesarar
þann dag eru Matthías Viðar Sæmundsson dós-
ent, Már Jónsson lektor, Guðrún Ása Grímsdótt-
ir cand. mag. og Gísli Gunnarsson prófessor.
í skólanum verða handrit Halldórs Laxness
að íslandsklukkunni til sýnis ásamt myndum af
nótnahandritum frá Skálholti. Upplýsingar um
verð og pantanir í síma 486 8870 í Skálholts-
skóla.
Hverjir voru óvinir ís-
lendinga?
Félag íslenskra
fræða boðar til fund-
ar í Skólabæ, Suður-
götu 26, á miðviku-
dagskvöldið kl. 20.30
með Sverri Jakobs-
syni sagnfræðingi.
Erindi Sverris
nefnist „Við og hinir:
Sjálfsmynd íslend-
inga á miðöldum“ og
þar ætlar Sverrir að athuga á hverja íslending-
ar litu sem „hina“ á fyrstu öldum tslandsbyggð-
ar. Sjálfsmynd tiltekins hóps felst ekki einvörð-
ungu í að skilgreina hverjir tilheyra honum
(við), heldur einnig í því að slá þvi fóstu hverj-
ir tilheyra honum ekki (hinir). Hér veröur rýnt
í íslenskar ritheimildir í leit að óvinarímynd ís-
lendinga, en jafnframt reynt að skilgreina þá
þætti sem skipuðu mönnum í flokk með „hin-
um“, m.a. tungu, trúarbrögð og útlit.
Sverrir Jakobsson vinnur nú að doktorsrit-
gerð um heimsmynd íslendinga 1100-1400. Fund-
urinn er öllum opinn.